• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Elfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Home » Achtergronden » Het zelf als vaardig middel

Het zelf als vaardig middel

23 maart 2014 door Taigu

Waar komt de leer van het niet-zelf toch vandaan? De Boeddha heeft zich hier namelijk niet over uitgesproken, zegt Thanissaro Bhikkhu.

Het is altijd een genot een geluidsopname van Thanissaro Bhikkhu te beluisteren. De man zoekt nooit naar woorden, maar formuleert zonder lange stiltes in korte, trefzekere zinnen.

Deze week sprak de theravadaleraar bij het New York Insight Meditation Center drie avonden achtereen over zelf en niet-zelf. Ik heb eerder zijn boek wel eens genoemd dat hij heeft geschreven over deze materie.

Kort gezegd, de leer van het niet-zelf (anatman) vormt geen juiste aanvliegroute om het boeddhisme van de Boeddha te begrijpen, betoogt Thanissaro Bhikkhu. Je gaat je er maar al te gemakkelijk door afvragen wat dan de drager is van je ervaring wanneer jouw ‘zelf’ niet zou bestaan.

Speldenprik
En als er geen ‘zelf’ bestaat, wie dood je dan wanneer je iemand vermoordt? In het voorbijgaan suggereert Thanissaro Bhikkhu  dat dit een typische zenvraag is; een speldenprik naar een andere traditie, maar zo uitgesproken voor een boeddhistische leraar wel een ongebruikelijke speldenprik. Ik heb me er het hoofd over zitten te breken wat hij bedoelt. Is dit een verwijzing naar het Japanse Zen van de Tweede Wereldoorlog? Dat vloog flink uit de boeddhistische bocht door rekkelijk mee te gaan met de heersende geweldsmoraal. Of bedoelt hij er iets anders mee?

Thanissaro Bhikku
Thanissaro Bhikku

De metafysische en ethische vragen die je uitlokt door het ‘zelf’ te willen ontreïficeren, zijn precies de reden dat de Boeddha zweeg toen hem hiernaar werd gevraagd, betoogt Thanissaro Bhikkhu. Wanneer je de Pali Canon uitpluist, dan zie je dat de Boeddha een pragmatisch zelfbegrip voorstond: in hoeverre is jouw zelfervaring een vaardig middel, wanneer is het heilzaam en wanneer is het onheilzaam?

Lievelingsspeelgoed
Per dag zijn er vele vormen die onze zelfervaring aanneemt. Thanissaro Bhikkhu geeft een voorbeeld. Wanneer als jongetje jouw jongere zusje op straat wordt belaagd door andere jongens, dan ga je eropaf om haar te helpen. Het is jouw zusje; zij en jij zijn een. Maar wanneer jouw zusje daarna thuis jou je lievelingsspeelgoed afpakt, dan is dat van jou en niet van haar.

De Boeddha onderwees over het ‘zelf’ dan ook situationeel, in termen van ‘dit ben ik, dit is van mij’, en analyseerde in hoeverre de ervaring van het ‘ik’ en het ‘mij’ onder de gegeven omstandigheden bijdroeg aan de vermeerdering of de vermindering van lijden.

Gezindtes
Het zelf als vaardig middel. Het onthult boeddhisme maar weer eens als een dynamische leermethode. Voor anatman als dogma is daarbinnen geen plaats. Pragmatisme, niet dogma, staat voorop, altijd.

Het is leerzaam om de stem van Thanissaro Bhikkhu het eens uit te horen leggen in plaats van hem te lezen. Het gesproken woord blijft toch op een andere manier hangen. Daarbij komt dat ik mij graag laat stichten door boeddhisten uit andere tradities. Het helpt je eraan herinneren dat alles wat vóór het woordje boeddhisme komt, een beperking aangeeft. De Boeddha kende geen gezindtes. Wij, boeddha’s die we (in aanleg) allemaal zijn, evenmin.

–
De genoemde geluidsopname van Thanissaro Bhikkhu, ‘Selves & Not-Self, Part I’ staat op de website van Dharma Seed en  kun je hier beluisteren.  Van Dharma Seed kun je ook de app downloaden.

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Achtergronden, Columns, Dharma en filosofie, Jules Prast Tags: het zelf, ik, New York Insight Meditation Center, niet zelf, Taigu Prast, Thanissaro Bhikkhu

Lees ook:

  1. Besta ik, of besta ik niet?
  2. Deconstructie der dharma’s
  3. Hoe lang voordat je boeddha wordt?
  4. Het jaar 2019 – dag 65 – terugtreden

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Kees Moerbeek zegt

    23 maart 2014 om 13:03

    ‘De metafysische en ethische vragen die je uitlokt door het ‘zelf’ te willen ontreïficeren, zijn precies de reden dat de Boeddha zweeg toen hem hiernaar werd gevraagd, betoogt Thanissaro Bhikkhu.’
    Wat is in vredesnaam ‘ontreïficeren’, Jules? In het Latijn betekent ‘res’ ‘zaak’ of ‘ding’.

    • Jules Prast zegt

      23 maart 2014 om 19:07

      Reïficatie is het verstoffelijken van een begrip of concept:
      http://www.encyclo.nl/begrip/reïficatie

      In dit geval: het voorstellen van het ‘zelf’ als ding of entiteit.

      Thanissaro Bhikkhu wijst erop dat wij, ook wanneer we zeggen dat het ‘zelf’ geen ding of een entiteit is, ons afvragen wat ‘het’ dan wel is.

      De Boeddha, zegt hij, begon aan de andere kant. Hij plaatste niet karma in de context van het ‘zelf’ maar zag de verschillende vormen van zelfervaring als een product van handelen (karma). Actie constitueert zelfervaring in snel wisselende gedaantes. De situatie bepaalt of de zelfervaring heilzaam is of niet.

      Ontreïficeren is een woord dat ik in dit stuk in het leven heb geroepen. Ik hoopte dat dit kernachtig zou aangeven dat in het geval van ‘het zelf’ het omkeren van reïficatie ons nog steeds met een (denkbeeldig) probleem achterlaat.

Primaire Sidebar

Door:

Taigu

Taigu (1961) is historicus, auteur en zenboeddhist met een zwak voor de nembutsu. Hij laat zijn geest vrijmoedig dwalen over het boeddhisme en de wereld. Evenals bij de Japanse zendichter Ryokan Taigu staat zijn dharmanaam voor ‘grote dwaas’. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 19 augustus 2022 - 21 augustus 2022
    Retraite weekend | Vreugde van zijn: gelukkig zijn | Live | 19-21 aug
  • 22 augustus 2022 - 26 augustus 2022
    3-daagse boeddha vakantie
  • 26 augustus 2022 - 28 augustus 2022
    Retraite weekend | Liefde en Compassie voor jezelf en anderen | Live| 26-28 aug
  • 29 augustus 2022
    Discovering Buddhism open Class
  • 30 augustus 2022
    Inloopavond Maitreya instituut Amsterdam
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Boekbespreking – Vrije staatkundige stellingen

    Erik Hoogcarspel - 17 augustus 2022

    De “Vrije staatkundige stellingen” ademt de sfeer van de moderniteit, de sfeer die het meest treffend werd verwoord door René Descartes, die 15 jaar daarvoor was overleden. Alles wat werkelijk is, is redelijk en alles wat redelijk is, is werkelijk.

    De rafelkant van onze democratische rechtsstaat – deel 2

    Kees Moerbeek - 14 augustus 2022

    De belangrijkste taak van de rechtvaardige, ‘wiel-draaiende vorst (de rājā cakkavattī) is het opheffen van armoede, die leidt tot diefstal en ander moreel wangedrag. De manier om criminaliteit te bestrijden is niet wreder straffen en de wet strikter toe te passen, maar mensen een gelegenheid en een perspectief bieden om op een eerlijke manier hun brood te verdienen. Hebben de mensen een acceptabele levensstandaard dan berokkenen zij anderen geen kwaad en zal het land vrede en rust kennen.

    De rafelkant van onze democratische rechtsstaat – Deel 1

    Kees Moerbeek - 7 augustus 2022

    De auteur signaleert een onontkoombare overgang naar een staatsgrenzen overstijgende vervlechting van belangrijke leefomstandigheden op economisch, cultureel, klimatologisch en technologisch gebied. Het verlies van houvast dat dit veroorzaakt valt samen met het verlies van de bescherming door de verzorgingsstaat. Dit wordt verergerd door de onverschilligheid in leidende politieke en economische kringen ten opzichte van de onzekerheid die de veranderingen oproepen. De weerstand die dit alles opwekt neemt op veel plaatsen onder invloed van populistische en autoritaire bewegingen ‘de vorm aan van een afwijzing van anderen, andersdenkenden en andersverschijnende mensen.’

    Woef hé…een signalering

    Erik Hoogcarspel - 4 augustus 2022

    Georg Luck (1926 – 2013) was hoogleraar aan de Universiteit in Baltimore, Verenigde Staten in de klassieke cultuur en talen. Aan het einde van zijn carrière heeft hij op verzoek van een collega een studie uitgevoerd naar een heel aparte groep van filosofen, de cynici. Het wordt cynicus is afgeleid van “hond”, kynos. Deze “honden” predikten voor het volk en leidden talentvolle leerlingen op.

    De kinderen hebben nu rust nodig. Over ouderverstoting.

    Rob van Boven en Luuk Mur - 2 augustus 2022

    De kinderen waren 5 en 4 jaar toen de moeder vertrok met de kinderen. Ze wilde niet langer als slaaf behandeld worden door haar man. De kinderrechter besliste dat het woonverblijf bij moeder was, er kwam een bezoekregeling met vader en er werd opgelegd dat de ouders mee zouden doen aan ouderbemiddeling. De bemiddeling werd geen succes en ook een tweede en derde poging mislukte. Toen kwam er een melding bij Veilig Thuis door de vrijwillige jeugdhulpverlening.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Grote twijfel, kleine verlichting
    • Het jaar 2022 – dag 230 – jatten
    • Piraterij met het mes tussen de tanden
    • Vat het nu, vat het onmiddellijk
    • Chinees zero-corona-beleid vergroot onrust in Tibet

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens