Beste mensen,
met grote teleurstelling heb ik kennis genomen van de protesten van de internet provider Freedom tegen de verbanning van internet van de Russische propaganda zenders RT en Sputnik en het voornemen om daartegen beroep aan te tekenen. Ik vind het dom, narcistisch en lui. Dit schrijf ik niet om jullie uit te schelden, maar omdat ik graag duidelijk wil zijn en goede argumenten voor mijn kwalificaties heb. Als jullie echt zulke grote voorstanders zijn van openheid en communicatie, dan zouden jullie deze argumenten nu met belangstelling moeten lezen. Natuurlijk ken ik als filosoof jullie beweegredenen wel. Het schrikbeeld van onbeperkte censuur is vele malen beschreven in boeken zoals ‘The open society and its enemies’, ‘Het proces’, ‘1984’, en ‘Brave New World’, om er maar een paar te noemen. Bovendien is het nog steeds actueel in grote delen van de wereld, zoals in Rusland vandaag de dag en in China. Het is daarom erg verleidelijk om hier heel principieel in te zijn en alles te veroordelen en af te wijzen wat maar enigszins lijkt op censuur. Dit heeft het narcisme van ‘geloof, hoop en liefde’. Het is het geloof in ‘dat alles vanzelf wel goed zal komen’, in ‘de wijsheid van het volk’ en in de erg fundamentele veronderstelling dat de wereld in feite redelijk in elkaar zit. Het is de hoop dat ‘de waarheid uiteindelijk zal komen bovendrijven’, dat ‘eerlijk het langst duurt’ en dat de goeden, de zuivere zielen uiteindelijk de hemel zullen beërven. Het is de liefde voor jezelf, de wil om zuiver te zijn, om tevreden te zijn over jezelf door de wetenschap dat je je tenminste aan je principes hebt gehouden, door dik en dun, onverschillig de gevolgen.
De meer belezen lezer zal het al hebben geraden: het vasthouden aan je principes tegen alles in is een door en door christelijke levenshouding. Het heeft in de geschiedenis al heel veel onschuldige slachtoffers geëist, denk maar aan de kruistochten, de inquisitie en de brandstapels. Het komt voort uit een diepgaande geestelijke luiheid, het reduceren van de werkelijkheid tot het domein van een algoritme. Een algoritme is niet meer of minder dan een regel of een principe in binaire code gevat. Jullie weten allemaal net zo goed als ik wat voor een ellende er kan ontstaan als menselijke beslissingen worden vervangen door een algoritme. Een goed voorbeeld is de Pro Life-beweging, die beter een doodseskader kan worden genoemd. Het staat statistisch vast dat in landen waar abortus is toegestaan het aantal abortussen kleiner is dan in landen waar dit is verboden en dat de abortussen die er plaatsvinden bovendien zelden een fatale afloop hebben. Het principiële opkomen voor het ongeboren leven leidt dus tot meer abortussen en meer doden. Een ander voorbeeld vinden we in de economie, waar het doorvoeren van volledige vrijheid, zoals onder andere werd bepleit door economen als Friedman en Hayek, leidt tot ongelimiteerde marktwerking en daarmee tot een concentratie van macht en kapitaal in de handen van een hele kleine elite. De resterende ‘99%’ mist elke vorm van vrijheid en leidt een slavenbestaan. Voorstanders van een dergelijke volledig vrije of liberale economie hebben zelfs al eens voorgesteld om de democratische verkiezingen te vervangen door opiniepeilingen. Ook hier is duidelijk dat het strak vasthouden aan een bepaald principe tot het tegendeel leidt.
Jullie zullen je nu afvragen hoe dit mogelijk is. Om dat te begrijpen zou je twee strookjes papier moeten uitknippen. Bij het eerste strookje plakje beide uiteinden gewoon aan elkaar. Als je nu op het strookje een lijn trekt kom je op den duur weer precies bij je beginpunt aan. Je blijft op dezelfde kant van het papier en als je je voorstelt dat de lijn een principe uitbeeldt, dan begrijp je dat in een ruimte die zo is gevormd, elk principe zichzelf versterkt. De binnenkant blijft binnenkant, de buitenkant blijft buitenkant, het goede blijft goed en het slechte blijft slecht. Neem nu het tweede strookje en pak weer beide uiteinden aan elkaar, maar draai het ene uiteinde eerst een halve slag om. Je hebt nu wat de wiskundigen ‘een ring van Möbius’ noemen. Als je daarop nu een lijn trekt, merk je dat je vanzelf op de andere kant van het papier terechtkomt. Binnen- en buitenkant gaan ongemerkt in elkaar over. Dat wil zeggen dat in een ruimte die zo is gevormd, elk principe vanzelf in zijn tegendeel verandert. Net zoals de buitenkant in de binnenkant overgaat, verandert het goede in het slechte.
‘Aha’, denken jullie nu misschien, ‘dus zo zit de wereld in elkaar’. Er is echter geen enkele reden aan te nemen dat dit zo is, dat met andere woorden het goede altijd in het slechte verandert. Het zou evengoed kunnen dat de wereld helemaal niet volgens een bepaald principe in elkaar is gezet. Er zijn een aantal filosofen en nog erger religies die beweren dat het zo is en dat ze bovendien dat principe kennen, maar logischerwijs is echter geen enkele reden om aan te nemen dat dit zo is. Behalve het feit dat iedereen weer een ander principe noemt en er een ander verhaal over heeft, is het bovendien zo dat je niet het principe van de werkelijkheid kunt kennen en tegelijkertijd van diezelfde werkelijkheid deel uit kan maken. Wij, als mensen van de wereld in de wereld, hebben dus geen enkele andere keus dan toe te geven dan dat de werkelijkheid in wezen chaos en leegte is.
Dit heeft verstrekkende gevolgen. Het betekent namelijk, dat we niet blind kunnen varen op regels, principes, of algoritmes. We moeten telkens opnieuw kiezen. We zijn telkens opnieuw verantwoordelijk voor wat we kiezen en voor wat we doen. Deze verantwoordelijkheid betreft louter en alleen de gevolgen en niet of we ons wel goed aan de regels hebben gehouden. Censuur kan soms verkeerd, maar ook soms noodzakelijk zijn. We kunnen niet willen dat we worden overspoeld door gokreclames, door pornografie, door hitsige verhalen van pedofielen, door scheldkanonnades en beledigingen gericht op specifieke groepen mensen, waardoor zij zich gekleineerd en gekwetst voelen. De geschiedenis van de religies laat bovendien op overtuigende wijze zien dat de waarheid niet altijd overwint, dat soms de illusies sterker blijken te zijn. Het is zelfs zo dat sommige groepen mensen, ik denk hier bijvoorbeeld aan de QAnon-beweging, bewust illusies creëren, onwaarheid in omloop brengen, met het doel om anderen te misleiden. Blijkbaar kun je hier zelfs rijk van worden. Er zijn echter heel veel mensen gestorven doordat ze ten gevolge van deze misleiding de noodzakelijke medische hulp hebben afgewezen. En dan heb ik het nog niet eens over het nieuwe evangelie van deze tijd: de reclameboodschappen die ons leven vergiftigen met allerhande soorten onzin.
Chaos bestaat, ze laat zich niet wegdenken. Deze chaos maakt ons verantwoordelijk. Als voorstander van een vrij internet kan Freedom proberen de voorwaarden voor vrijheid te creëren, maar ze kan deze vrijheid niet afdwingen.
Met vriendelijke groet,
Erik Hoogcarspel
