• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Achtergronden » Mindfulness oplettendheid werkt niet voor Vipassana

Mindfulness oplettendheid werkt niet voor Vipassana

15 december 2021 door Adi Ichsan

Mindfulness beoefenaren die naar Vipassana willen overstappen moeten opnieuw leren oplettendheid te hanteren. De benadering van oplettendheid zoals het door veel mindfulness therapeuten en trainers wordt gebruikt, werkt niet goed voor Vipassana.

Tekst Achariya Dhammuttamo (Adi Ichsan)

Om het pad– en vruchtbewustzijn van Vipassana te realiseren, is het vereist om door te groeien in de zestien Vipassana inzichten en niet gefixeerd te zijn op oplettendheid. Een veel gehoorde misvatting over oplettendheid door mindfulness therapeuten is dat het:

  1. In mindfulness volstaat met de gewone werkelijkheid. Ze gaan niet op zoek naar wat erachter ligt. Ze brengen de aandacht slechts bij wat nu voor de zintuigen aanwezig is.
  2. Het begint met mildheid, respect, waardigheid. In de eerste plaats in het omgaan met jezelf, bij uitbreiding met anderen en met de wereld. Zoals Jon Kabat-Zinn het zegt: ‘It’s all about relationality’.
  3. Mindfulness is geen toestand. In mindfulness brengen we onze aandacht bij wat er zich nu voordoet. Dat is niet iets wat je bereikt na een kwartier of langer mediteren.

Er zijn nog veel meer misvattingen van oplettendheid die door psychologen en therapeuten aangehangen worden, die in essentie de gemeenschappelijke noemer hebben, dat ze slechts betrekking hebben tot de subject-object relatie in de tastbare wereld, d.w.z. tussen de belevenis van een persoon en van de waargenomen omgeving. De oplettendheid van Vipassana is echter van een heel andere categorie dan het bovengenoemde gebruik door de therapeuten, omdat de doelstelling van Vipassana is om de oriëntatie van het bewustzijn te veranderen van “werelds” (lokiya) naar “boven werelds” (lokuttara). Vipassana is daarom ook niet een methode die geschikt is voor iedereen, maar slechts voor degenen die doelbewust de Samsara willen ontsnappen, en ergens onbewust ervaren dat Samsara in essentie gehechtheid met de prikkelingen van de eigen zintuigen betekent. Vandaar behoort de beoefening van oplettendheid eerder geplaatst te worden binnen de context van spiritualiteit dan in psychologie.

Een duidelijke misvatting over boven werelds vruchtbewustzijn is te lezen bij Stephen Batchelor, de voorman van het werelds gerichte boeddhisme:

“Freedom is never absolute, it is always relative to something else: freedom from constraints; freedom to act; freedom for others. The freedom of awakening is grounded in freedom from craving……. Similarly, the freedom of awakening is a relative freedom from constraints of self-centered confusion etc.”[1]

Bij Batchelor kan men het duidelijk merken dat de meditatie ervaring niet verder gaat dan de voorbereidende fase van Vipassana. Geen enkele moeite wordt genomen om de voorwaardelijke zestien inzichten te doorlopen. Geen enkele poging wordt beschreven om vrijheid te ervaren als een staat die het eigen bewustzijn overstegen heeft. Alleen dan begrijpt de yogi dat het noch om relativiteit gaat en noch over het absolute, noch over dualisme noch over holisme. Het overstijgt alle begrippen en ervaringen die het bewustzijn aankan: Nibbana.

Hoe werkt juiste oplettendheid (Satima genoemd in de Pali Sutta) in Vipassana?

  1. Satima is in Vipassana niet statisch maar veranderd van functie en karakter naar gelang het bereikte inzichtniveau (Vipassana ñana)[2]. In de voorbereidingsfase (parikamma) van Vipassana (de eerste vier inzichtniveaus), is de kwaliteit en uitvoering van de oplettendheid nagenoeg identiek met wat gebruikelijk is bij de seculiere mindfulness. Echter aan het eind van het 4de inzichtniveau tot met het 5de inzichtniveau is oplettendheid sterk verbonden met onderscheidend inzicht en verdiept zich in het zien van het opkomen (Samudaya) en verdwijnen (Vaya). In de lijdzame inzichten van het 6de inzichtniveau tot en met het 8ste werkt oplettendheid doordringend gericht en afbrekend met een zekere mate van concentratie kracht (Vipassana samadhi). Vanaf het 9de tot 12de inzichtniveau gaat oplettendheid over in contemplatieve gedachten over de aard van vorm en bewustzijn. Door de kracht van de tijdelijke concentratie echter, wordt het denken niet ervaren als bewust denken, maar dat het onaangekondigd binnen komt in een leegte als flitsen, als ingevingen. Bij het 13de tot en met het 15de inzichtniveau gaat oplettendheid vanzelf zichtbaar verdwijnen en wordt vervangen door vervoering die eindigt met verlies van het algehele bewustzijn zelf. Bij het 16de inzichtniveau komt het verstand weer terug maar met een sterke herkenning van het verlies van oude persoonlijkheidseigenschappen. Het is duidelijk dat personen die vasthouden aan de omschrijving van oplettendheid zoals het door de mindfulness therapeuten wordt omschreven moeite zullen hebben om in de Vipassana stroom te geraken (5de tot met 16de inzichtniveaus).
  2. Satima is niet verbonden met enig concept (paññati), zoals liefdevolle vriendelijkheid (metta), compassie (karuna), vreugdevol mededogen (mudita), gelijkmoedigheid (upekkha) ed., maar is een zelfstandige bewustzijnsfactor (cetasika) die ontstaat onder bepaalde voorwaarden. Niet te beïnvloeden door intentie of wil, niet te controleren. Het kan echter onder juiste omstandigheden vergezeld worden door de eerdergenoemde heilzame eigenschappen.
  3. Satima is niet een onpartijdig gegeven maar is een heilzame eigenschap (kusala dhamma), waardoor on-heilzame eigenschappen (akusala dhamma) verdwijnen op het moment dat vipassana oplettendheid verschijnt. Zodra het ontstaat dan is het in staat om de kracht van hindernissen te breken. Er is dan geen binding aanwezig (upadana) tussen de waarnemer en de waargenomen indrukken bij de poorten van de zintuigen.
  4. Satima heeft, door het ontbreken van de binding tussen waarneming en bewustzijnsobjecten, een zuiverend effect op bewustzijn. Vandaar dat het in staat is om o.a.: vreugde; blijheid; gelukkig gevoel; trance en/of roes te produceren als bijwerking.
  5. Satima is onderzoekend van aard (dhamma vicaya). Het stopt niet bij het waarnemen van de werkelijkheid zoals het verschijnt voor de poorten van de zintuigen. Het dringt door het oppervlak heen om te ontdekken welke andere werkelijkheid aanwezig is achter de schijnbare eerste indruk. De Maha Satipathana Sutta noemt: het zien van lichaam in het lichaam, gevoelens in gevoelens, bewustzijn in het bewustzijn en werkelijkheid in de werkelijkheid[3].
  6. Satima is een gegeven buiten de wil van de persoon. Zolang de yogi het gevoel heeft dat de yogi zelf is oplettend aan het observeren, kan gesteld worden dat het niet vipassana Satima is maar gewone wereldse oplettendheid.
  7. Satima leidt op de lange duur tot moment-tot-moment concentratie die de kracht heeft van naderende concentratie en uiteindelijk tot volledige absorptie. Dat wil zeggen dat een correct gebruik van oplettendheid het gevolg moet hebben, dat uiteindelijk waarneming en oplettendheid volledig verdwijnen. Waarnemend bewustzijn is dan volledig “uitgeblust”; “uitgebrand”; “gestopt”; “ongeconditioneerd”.

De Vipassana yogi zal echter merken dat ondanks het verdwijnen van bewustzijn en waarnemingsvermogen de werkelijkheid niet eindigt. Maar dat een andere type belevenis van de werkelijkheid werkzaam is die de persoonlijkheid volledig op de kop zet waardoor de ideologische kenmerken van zijn vroegere bewustzijn verloren gaat.

De hantering van oplettendheid als een schakel tussen subjectieve beleving en de wereldse werkelijkheid leidt ertoe dat de mediterende nooit de kracht zal opbrengen om de eigen oplettendheid te overstijgen. Daarentegen wordt er juist geleerd om ten alle tijden aan het waakzame bewustzijn vast te houden. Door het bewust vasthouden aan opletten komt de mediterende juist terug in de samsarische cirkel van ontstaan en vergaan. Mindfulness oplettendheid is dus een tegenovergesteld gebruik van oplettendheid zoals bedoeld wordt in Vipassana waarbij juist het overstijgen van het eigen bewustzijn en bestaan beoogd wordt.

Het is daarom belangrijk voor mindfulness beoefenaren die naar Vipassana overstappen, dat zij niet vasthouden aan de beschrijvingen van de meditatiebegrippen die ze eerder hebben geleerd. Want het vasthouden aan concepten belemmert het leren vanuit de ervaring. Ook in Vipassana blijft oplettendheid niet hetzelfde, het verandert naargelang het bereikte inzichtniveau. Ook oplettendheid is onderworpen aan veranderlijkheid; ongenoegzaamheid; en oncontroleerbaarheid. Vandaar is het zinloos om er aan vast te houden. Alleen afstand nemen van alle preferenties, prettige of onprettige, kan leiden tot een moment waarop het bewustzijn vanzelf ophoudt.

[1] Stephen Batchelor: “Buddhism without beliefs”, Bloomsbury, London, 1979 p. 93-94

[2] Bhadantacariya Buddhagossa: “The Path of Purification, Visuddhimagga”, trans. Bhikkhu Ñanamoli, Buddhist Publication Society, Kandy, 1991 hfdstk. XVIII – XXII.

[3] Digha Nikaya 22, Maha Satipathana Sutta.

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Achtergronden, Mindfulness Tags: Batchelor, mindfulness, nibbana, nirvana, oplettendheid, satima, Vipassana

Lees ook:

  1. Mindfulness oplettendheid werkt niet voor Vipassana
  2. Mindfulness oplettendheid werkt niet voor Vipassana
  3. Vipassana, inzichtmeditatie of mindfulness?
  4. Vipassana, inzichtmeditatie of mindfulness?

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. G.J. Smeets zegt

    15 december 2021 om 16:53

    “Om het pad– en vruchtbewustzijn van Vipassana te realiseren, is het vereist om door te groeien in de zestien Vipassana inzichten en niet gefixeerd te zijn op oplettendheid.”

    Doe je best met je zestien-stappen plan, Adi.
    Je maakt een kapitale vergissing typisch voor vipassana-leraren die de historie niet kennen. De vipassana werkwijze is in Azië zeer recent uitgevonden, een jaar of honderd oud en meer niet. Moet je effe naar kijken, bij voorbeeld de biografie van iemand als de birmaan Mahasi Sayadow. Je vergissing is dat de formule van de zestien inzichten een louter theoretisch ding is. Ik neem aan dat je het uit de Visuddhi Magga hebt geplukt. Bij deze vermeld ik dat de Visuddhi Magga een theoretisch project is van meer dan een duizend jaar geleden. Het is anno 2021 en we zijn intussen wel wat opgeschoten wat betreft inzicht in allerlei vormen van lijden en protocollen om het lijden hart & hoofd te bieden.

Primaire Sidebar

Door:

Adi Ichsan

Dhammuttamo (Adi Ichsan, geb.1950), Theravada Vipassana leraar in de methode van Phra Acharn Promacharn Sirimanggalo binnen de traditie van Mahasi Sayadaw, de methode van Phrakru Sobhin Namto en upasika Acharn Naeb Mahaniranonda. Praktiseert Vipassana sinds 1997. Als leraar bekrachtigd door Pra Acharn Yutthadhammo in 2005 te Wat Prathat Doi Suthep, Chiang Mai. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

23 mrt
Zen Meditatie Introductie
23 mrt 23
06 jun
Zen meditatie en sumi-e
6 jun 23
11 jun
Boeddhisme en Meditatie
11 jun 23
11 jun
Ontspanningsmeditatie Rotterdam (vipassana)
11 jun 23
11 jun
Rotterdam - geleide meditatie (vipassana meditatie)
11 jun 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    A-sociale media

    Erik Hoogcarspel - 31 mei 2023

    Als boeddhist kun je Internet misschien als oefening gebruiken. Het is in feite een karikatuur van saṃsāra. De begeerte, de afgunst, de woede, de illusie en de leegte zijn er nog gemakkelijker te begrijpen. Als je het scherm van je mobieltje kunt leren zien als een soort ingewikkelde lamp waar niets gebeurt, kun je misschien ook begrijpen dat de werkelijkheid waarin je leeft een soort openheid is waar echt niets gebeurt.

    De afsluiting van de A12 en het boeddhisme

    Joop Ha Hoek - 30 mei 2023

    Mag je de snelweg A12 een paar uur afsluiten om de mensheid te behoeden voor de ondergang? Is het erg om als automobilist even stilte staan of op die dag de weg te vermijden. Was de Boeddha ook een dwarsligger? Zanger/componist Hans de Booij  schuwde als boeddhist het eenvoudige handwerk niet.

    Hein Thijssen – ‘God was gewoon een implantaat’

    Joop Ha Hoek - 29 mei 2023

    ‘Wanneer precies weet ik niet meer, maar op een bepaald punt in mijn leven brak mijn kritische geest open. Ik kan me ook niet meer herinneren hoe en op grond waarvan, maar er brak een periode aan waarbij ik me serieus begon af te vragen: hoe kom ik aan het begrip god’? God zat in mijn hoofd als een vage, vormloze massa. Ik moest toen heel nuchter vaststellen dat het begrip ´god´ geen weten was, geen ervaring, maar mij door mensen in  mijn omgeving was aangepraat, in mijn geest was geplant. God was gewoon een implantaat.´

    Waarover praten we als we het over identiteit hebben?

    Kees Moerbeek - 28 mei 2023

    Zolang de identiteitsstrijd werd gevoerd uit naam van gemarginaliseerde of als minderwaardig beschouwde minderheidsgroepen, stond deze op het programma van links. Zodra de referentiegroep echter een meerderheid werd, of een groep die zichzelf superieur opstelde naar andere groepen, werd het bestempeld als een rechts of extreemrechts geluid.

    Daoïsme, de mystieke traditie, een bloemlezing

    Erik Hoogcarspel - 27 mei 2023

    Jan de Meyer (1961) is sinoloog en vertaler. Hij doet al 40 jaar onderzoek naar het daoïsme en hij heeft een nieuwe bloemlezing geschreven van de belangrijkste teksten van het daoïsme. De meeste lezers zijn al bekend met twee beroemde teksten uit deze Chinese traditie: de Laozi en de Zuangzi. Beide teksten zijn al verschillende malen in het Nederlands vertaald, onder andere door de bekende sinoloog Kristoffer Schipperṣ.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Non-dualisme is alles op één kaart zetten
    • Het jaar 2023 – dag 140 – taalzorger
    • Het teken van een groot man
    • VrijdagZindag – Mijn complottheorie
    • Prinsjesrede – wie wint de prijs voor de beste speech

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens