De kern van yoga – Karma yoga (deel 2)

Alles heeft te maken met de wet van karma, die heel simpel stelt dat alles een oorzaak én een gevolg heeft. Alles wat gebeurt, gebeurt omdat het ergens door veroorzaakt wordt en dus een gevolg is van een voorgaande gebeurtenis. Een vulkaan barst uit, doordat er onder de aardkorst iets plaatsvindt waardoor lava door een lavapijp naar de oppervlakte komt. Een bloempot valt van een balkon, doordat iets of iemand er tegenaan stoot. Een vliegtuig stort neer, doordat het om een of andere reden niet in de lucht kan blijven. Zo simpel is het. Bij mensen geldt hetzelfde: je tandvlees gaat bloeden doordat het ontstoken is doordat je nooit je tanden poetst doordat je dat niet hebt aangeleerd doordat er thuis bij jullie geen aandacht voor was doordat  … doordat … doordat tot in het oneindige.

Aandacht is een kwaliteit van het bewustzijn gericht op waarnemen van geselecteerde aspecten van de werkelijkheid, terwijl andere aspecten worden genegeerd. Aandacht is te vergelijken met een bundel licht uit een zaklantaarn. Wanneer het licht uit de zaklantaarn niet gebundeld is, verspreidt het zich over de gehele omgeving, waardoor alles in die omgeving slechts weinig licht kan reflecteren, en er binnen een groot gebied weinig details te ontdekken zijn. Alles is vaag, in de schemering. Wanneer je het licht bundelt, kunnen bepaalde zaken méér licht reflecteren waardoor ze méér opvallen en meer details tonen, terwijl andere juist meer in een donkerder achtergrond verdwijnen. Bundel je het licht maximaal en richt je het op één punt, dan reflecteert het object waar jij de bundel richt de aandacht maximaal en geeft het ook het maximum aan details prijs. Geen aandacht hebben voor tandenpoetsen betekent dan simpelweg dat het niet in jouw bewustzijn opkomt. Je denkt daardoor geen moment : o … verrek ja, dat moet ook… tandenpoetsen!

Geen gevolg zonder oorzaak, geen oorzaak zonder gevolg. Gewoon karma. De docent op school klapt uit zijn vel doordat een leerling een rotopmerking maakt doordat … en nu gaat het twee kanten op. De leerling die de opmerking maakte had de pest aan de docent doordat … en de docent had een kort lontje doordat …. en dan splitst het zich weer en weer en weer… tot er ontelbare kleine oorzaken zijn met evenveel kleine gevolgen die samenkomen in een rotopmerking en een ontploffende leraar.

Wanneer iemand beweert dat alles wat jou overkomt het gevolg is van door jou gecreëerd karma, begrijpt hij duidelijk niet dat als dat waar zou zijn, dat voor iedereen zou moeten gelden. Een vliegtuig dat neerstort zat dus vol met mensen wier karma ertoe heeft geleid dat zij allemaal precies tegelijk te pletter vielen? En alle mensen die bij een tsunami om het leven kwamen … of met de Titanic voeren … Geloof je dat? Ik niet.

Soms zit het mee, soms zit het tegen. Soms onderga jij de gevolgen van wat een ander veroorzaakt, en soms veroorzaak jij iets waar de ander dan weer de gevolgen van ondervindt. Zo gaat dat in het leven. Maar daarmee is de kous natuurlijk niet af. De reeks oorzaken en gevolgen stopt nooit, nergens, door en voor niets en niemand. Het is daarentegen wel degelijk mogelijk dat die doorgaande reeks voor jou onverwachte gebeurtenissen met zich meebrengt. Zou dat anders zijn, dan kon je met een gerust hart met gesloten ogen elke drukke straat oversteken, want jouw karma zou immers bepalen dat  je toch pas uit het leven wordt gehaald wanneer het jouw tijd is. Dat lijkt op voorbeschikking of predestinatie .  Wat je ook doet of laat, het is ‘voorbeschikt’.  Als voorbeschikking klopt, bestaat er géén karma. Als karma klopt, is er géén voorbeschikking. De begrippen sluiten elkaar uit. Het idee van voorbeschikking past in een mechanisch werkelijkheidsbeeld, waarin alles precies verloopt zoals het moet verlopen alsof de hele schepping met tandwieltjes, radertjes, veertjes, slingertjes en andere technische snufjes in elkaar is gezet. Karma past meer bij zoiets als de chaostheorie, vice versa.

Behalve individueel karma, heb je nog gemeenschappelijk karma. Dat is wat een groep mensen, een gezin, een familie,  vrienden- en kenniskring, gemeenschap, volk of zelfs de hele mensheid veroorzaakt … en waarvan iedereen vroeg of laat met de gevolgen te maken krijgt. En niet alleen mensen … alles wat leeft! Een actueel voorbeeld is wat de mensheid aan het doen is met de natuur, waardoor biodiversiteit afneemt, het klimaat opwarmt en zoönosen de kop opsteken. Ik neem zonder meer aan dat een individuele visser op een eilandje in de Stille Zuidzee zelf geen aandeel heeft in het op grote schaal uitstoten van broeikasgassen door de industrie, maar hij merkt wél degelijk de gevolgen: zeespiegelstijging! Ook dat is karma. Maar dan niet van één persoon, maar van de hele mensheid. En misschien een beetje specifieker: het is  karma van de personen die verantwoordelijk zijn voor de keuzes die  leiden tot deze ellende. Daar heeft die visser echter weinig aan als zijn eilandje langzaam maar zeker onder water verdwijnt.

Iemand die zich met Karma-yoga bezighoudt, weet (of behoort te weten) dat hij nooit en nimmer een einde kan maken aan het veroorzaken van oorzaken en het ondergaan van gevolgen. Zelfs de goden zijn aan de wet van karma onderworpen en kunnen niets doen of laten zonder dat dit gevolgen heeft. Het doel van de karma yogi is: ervaren van éénheid met alles en allen… door al zijn doen en laten op te dragen aan alles en allen. Bij voorbaat! En omdat “alles en allen” een nogal onoverzichtelijk geheel is, draagt hij zijn doen en laten op aan “de Geliefde” (zie Bhakti Yoga) of aan zijn “Heer¨ dan wel aan God. Een hindoeïstische karma-yogi zal geneigd zijn alle actie op te dragen aan Lord Krishna; een Nederlander is wellicht geneigd alle vruchten van zijn handelen aan Jezus Christus op te dragen. De karma-yogi denkt, voelt en handelt niet alleen in de trant van: “Wat ik niet wil dat mij geschiedt, doe ik ook een ander niet” maar ook “Wat ik wil dat mij wél geschiedt, ben ik bereid óók voor een ander te doen, en dat zal ik ook doen als die ander daarmee instemt.” Het begrip ‘die ander’ moet je ruim nemen: het gaat niet alleen om mensen waar je van houdt! Het gaat ook over mensen die je helemaal niet kent. Het gaat ook over je vijanden (“Heb uw vijanden lief!”) ; over vluchtelingen; asielzoekers; en zelfs over dieren, insecten en planten. Deze instelling zorgt ervoor dat de karma yogi zichzelf in alles en allen probeert te zien, en alles en allen in zichzelf. Hij draagt zijn hele leven op aan het geheel waar hijzelf onlosmakelijk deel van is. En tot het moment dat hij dat “in abstractie” kan, draagt hij zijn bestaan op aan Jezus, Krishna, Allah, Manitou, Moeder of The Lady of the twinkling stars.