Het op onder meer medische gronden aftreden van een vermoeide paus Benedictus XVI is in de geschiedenis van de Rooms-katholieke kerk een ongewone stap. Slechts één keer eerder hield een paus het tijdens zijn leven voor gezien. Hoe zit het met de Tenzin Gyatso, de huidige en veertiende Dalai Lama, toch ook niet de jongste meer? Zien we hem ook op een dag in een helikopter opstijgen om als gewone monnik, zonder de vele reizen en plichtplegingen, waar ook Benedictus aan onderdoor ging, de rust van een klooster te zoeken?
Net als de Rooms-katholieke kerkvader is de Dalai Lama voor het leven benoemd (gekozen) of gevonden, lees ontdekt. Het grote verschil is dat Benedictus XVI door een concilie van kardinalen (gewone mensen) gekozen is tot paus en deze uitverkiezing mogelijk nog had kunnen weigeren. De huidige Dalai Lama had geen keus omdat hij een reïncarnatie is van de vorige Dalai Lama en deze weer van de vorige, enzovoort. In dat opzicht is hij een schakel in een lijn van reïncarnaties die tot 1391 teruggaat, toen Gendun Drub, de eerste Dalai Lama werd ontdekt. Hij bekleedt geen ambt, hij is gewoon de Dalai Lama.
Sinds 1391 zijn er veertien Dalai Lama’s geweest. In de naam van iedere Dalai Lama wordt gerefereerd naar zijn reïncarnatie-nummer, eventueel gevolgd door ‘Dalai Lama’. Na de dood van iedere Dalai Lama gaan boeddhistische monniken- op basis van verschillende tekens en visies – op zoek naar zijn reïncarnatie. Elk kind dat als de ware reïncarnatie zal worden geïdentificeerd, openbaart altijd een extreme (familiaire) band met de bezittingen van de vorige Dalai Lama.
Soms duurt het verschillende jaren om dit kind te vinden. Tot 1959, toen de veertiende Dalai Lama na de bezetting van Tibet door China, naar India vluchtte, verliet elke jonge ontdekte Dalai Lama zijn ouders, huis en haard, om naar Lhasa te gaan, de traditionele hoofdstad van Tibet, waar het door andere lama’s getraind en opgeleid werd. Vanaf de 17de eeuw tot in 1959 leidde de Dalai Lama ook de Tibetaanse overheid. In augustus 2011 trad de Dalai Lama af als politiek leider van Tibet, maar hij wordt nog altijd beschouwd als de geestelijk leider van dat land.
Niet altijd stond er een Dalai Lama aan het hoofd van historisch Tibet. In de praktijk hebben in de negentiende eeuw vooral regenten in Tibet geregeerd door het – steeds onder mysterieuze omstandigheden – op zeer jeugdige leeftijd overlijden van de negende tot en met twaalfde Dalai Lama. Deze regenten worden beschouwd als Tulkus, gereïncarneerde boeddhistische leraren.
Is het vanzelfsprekend dat de veertiende Dalai Lama wel tot zijn laatste ademtocht aanblijft? Daar lijkt het wel op, hij is immers niet benoemd, hij is de Dalai Lama! . Maar of er een geestelijk leider van Tibet komt die een incarnatie is van de veertiende, is maar helemaal de vraag. In 1969 stelde hij voor om, nog tijdens zijn leven, als hij zwak en/of ziek zou zijn, de Tibetanen te laten stemmen of ze al dan niet een vijftiende Dalai Lama als reïncarnatie willen zien. Nog in november van 2007 stelde hij voor om de reïncarnatie-traditie op te doeken en de volgende Dalai Lama te laten verkiezen door de Tibetaanse bevolking, of door er zelf een te kiezen.
In feite riep de Dalai Lama op tot een referendum onder alle Tibetaanse boeddhisten in de Himalaya-regio, met inbegrip van China, Nepal, India en Mongolië, om te beslissen welk soort leiderschap ze na zijn dood willen. “Als ik fysiek zwak word, en er zijn ernstige voorbereidingen voor mijn dood, dan moet dit referendum plaatsvinden”, zegt hij. De openlijke volksraadpleging zal zeker in China en Tibet moeizaam verlopen omdat in die landen zelfs het bezitten van een foto van de Dalai Lama onwettig en strafbaar is.
Volgens de huidige Dalai Lama is het ‘doel van de reïncarnatie’ het werk van de vorige voort te zetten, maar China wil die vanzelfsprekendheid doorbreken en de vijftiende Dalai Lama met een loterij kiezen. Bovendien is China er van overtuigd dat boeddhistische monniken niet meer op zoek gaan naar een volgende reïncarnatie. De kans is zelfs aanwezig dat de nieuwe Dalai Lama in het Westen gevonden zal worden.
