• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Achtergronden » Andrew Olendzki -advocaat van Mara

Andrew Olendzki -advocaat van Mara

25 augustus 2019 door Kees Moerbeek

De Verhevene had een diep inzicht in de zelfloosheid van alle fenomenen. Dit aldus dr. Andrew Olendzki in I think I am van zijn boek Untangling self (2016). I think I am is onderdeel van het hoofdstuk 3 Nonself van zijn boek. De auteur deed boeddhistische studies aan de Lancaster University in het Verenigd Koninkrijk en verdiepte zich in de Pali Canon. Hij spréékt zelfs Pali volgens ingewijden.

Het zal best wat de Boeddha beweerde over die zelfloosheid, toch voelt het anders voor Olendzki. Als advocaat van de boeddhistische ‘duivel’ Mara noemt hij vijf redenen waarom. Een literaire stijlfiguur natuurlijk, maar niet minder serieus. Wat beweert hij vrij vertaald en samengevat?

Hij voelt zich ten eerste bewoner van zijn lichaam. Daardoor meent hij ook het centrum van de wereld te zijn. Twee: hij is de begunstigde van de gevoelens die opkomen bij elke ervaring die hij opdoet: hetzij plezierig, hetzij pijnlijk. Plezierig, dan geniet hij ervan. Is het pijnlijk, dan voelt hij zich slachtoffer.

Hij is ten derde de artiest die zichzelf uit. Hij vindt zijn uitingen nogal bescheiden, maar ze zijn desondanks uniek. Alles wat wij doen drukt uit wie we zelf zijn. Als vierde meent de auteur dat hij iemand is die handelt (‘agent’). Soms doet hij goed, soms kwetst hij anderen. Hoe het ook zij, hij handelt, treedt op in deze wereld en is verantwoordelijk voor wat hij ook doet. Is de uitkomst ervan positief, dan verdient hij eer. Pakt de uitkomst negatief uit, dan is hij meestal wel zo fideel om de schuld ervan op zich te nemen. Hoe het ook zij: ‘keuzes’, ‘beslissingen’ en ‘verantwoordelijkheid’ hebben pas zin als er iets is dat kiest, handelt en de gevolgen ervan accepteert.

Ten vijfde en ten slotte: Olendzki kan er niets aan doen dat hij de indruk heeft een soort hart en ziel (‘essence’) van iets te zijn dat op de een of andere manier zich bewust is van alles hierboven. Het ‘gegeven’ van bewustzijn, dit wil zeggen: het naakte feit dat momenten van bewustzijn snel achter elkaar opkomen en de indruk dit te ondergaan, wekken de indruk dat er een constant besef van zelf bestaat. ‘I am upon which it all depends, around which it all congeals, the very heart of all that unfolds here and now as ‘me’.’ Oftewel zeer vrij vertaald: ‘Ik ben om wie alles draait en van wie alles afhangt.’ 

‘Begrijp ik daarom niet de leer van de Boeddha over niet-zelf,’ vraagt de auteur zich af? Helemaal niet, want het verhaal is anders! 

De Boeddha heeft namelijk nooit beweerd dat het zelf niet bestaat, alleen dat het een gekleurde uitleg is van onze ervaring. Hij rafelde het zogeheten zelf uiteen in vijf aggregaten (khandas), die ieder bijdragen aan de vorming van ons zelf. Het zijn de vijf lichamelijke en mentale factoren die onderdeel zijn van de opkomst van vastklampen en hunkering.

Het zijn 1.vorm of materie (rupa), 2.sensatie, gewaarwording (vedana), 3.perceptie of voorstelling (sanna), 4.wilsformaties, intenties en gedachtes (sankhara) en 5.bewustzijn of aandacht (vijnana). Alles bij elkaar opgeteld leidt dit tot de indruk dat het zelf werkelijk zou bestaan. Olendzki: ‘The five aggregates really do occur – that is not the question. They just don’t belong to anybody.’ Vertaald: ‘De vijf aggregaten doen zich werkelijk voor – dat is niet de vraag. Alleen, ze behoren toe aan niemand.’ De Ontwaakte meent dat het zelf een toegevoegde constructie is.

Als het zelf op zo’n relatief simpele manier tot stand kan komen, dan kan er net zo afscheid van worden genomen, oppert Olendzki. Hij haalt de Boeddha aan als hij schrijft: ‘’Zie de aggregaten als: ‘dit is niet van mij, dit ben ik niet, dit is niet mijn zelf!’’ Door hebzucht, haat, onwetendheid en een verzameling aanverwante onheilzame gevoelens en handelen veroorzaken we veel lijden voor anderen en onszelf. De niet-zelf benadering veroorzaakt dit niet en dit is volgens de auteur de kern van wat de Boeddha onderwees. Het is aan ons dit te onderzoeken en te ervaren wat deze ommekeer oplevert voor ons, onze geliefden en al die anderen.

Bodhi

De laatste zin van de vorige alinea klinkt als een prachtige cliffhanger voor Waking up uit hetzelfde hoofdstuk als I think I am uit Olendzki’s boek. Ontwaken in dit leven is voor iedereen haalbaar, meent hij. Ontwaken, verlichting (‘enligthenment’) is overigens niet de juiste vertaling van bodhi.

Volgens de vroege boeddhistische verhandelingen is het een geleidelijk proces van mentale zuivering met als hoogtepunt een diepgaande psychologische verandering. Dit overkwam de Boeddha onder de bodhiboom en in zijn verhandelingen verwijst hij vaak naar deze ervaringen. Ook is bodhi niet het overstijgen van dit leven, maar het bereiken van de diepste lagen van diepgeworteld welbevinden in dit bewustzijn en dit lichaam, hier en nu.

Wij hebben diep ingebedde giftige emotionele en gedragsmatige gewoontes die lijden veroorzaken voor ons en anderen. Hebzucht, haat, onwetendheid en aanverwante toxische emoties kunnen op korte termijn weliswaar voordelig zijn, maar zonder uitzondering ook ons en anderen beschadigen. Olendzki noemt als vergelijkt het met suiker, nicotine en alcohol die een prettig gevoel opleveren, maar uiteindelijk onze gezondheid schaden. Geestelijke gezondheid kan op dezelfde manier worden bevorderd of benadeeld door het veranderen van de hoeveelheid giftige stoffen in ons systeem.

We zijn in staat tot vriendelijkheid, ook weten we dat niet gedwongen zijn zelfzuchtig te handelen. We hebben enige invloed op ons handelen. We kunnen dit van moment tot moment ervaren, wanneer we er bewust voor kiezen een gezonde keuze te maken, ondanks een ongezonde impuls. Olendzki: ‘Als we op de een of de andere manier op dit moment in staat zijn tot vriendelijkheid, waarom dan niet het volgende moment?’

Volgens de overlevering zou de Boeddha plotseling en onwrikbaar ontwaakt zijn, maar ontwaken is niet alles of niets. Ieder moment erven we een stukje verleden, transformeren dit in onze huidige ervaring en zaaien daarmee de gevolgen die zich ontvouwen in de toekomst. Laten we ons pad afwandelen en zorgvuldig onze ene voet voor de ander zetten en ons niet richten op de eindbestemming, hoog boven de mist, adviseert de auteur. Momenten van bodhi bestaan hier en nu: ‘Every mindfull moment in which generosity displaces greed, compassion takes the place of hatred, and insight dislodges delusion is a moment in which we are awake. If we can manage one moment of wisdom, why not another?’  

Een citaat uit Neil Youngs Heart of gold (1971-72):

I’ve been in my mind,
it’s such a fine line
That keeps me searching
for a heart of gold
And I’m getting old.
Keeps me searching
for a heart of gold
And I’m getting old.

 Bronnen

Olendzki, A. Untangling self. Wisdom publications, Sommerville MA USA, 2016
The Buddha on Self and Non-Self
https://www.youtube.com/watch?v=gSZjKKuvHEQ

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Dharma en filosofie, Geluk, Onderwijs, Zorg Tags: Andrew Olendzki, bodhi, Kees Moerbeek, Zelfloosheid

Lees ook:

  1. Voorgenomen koerswijziging VvB – publicatie vertalingen Pali Canon hoofdzaak
  2. De Boeddha en de amoebe
  3. Wie mediteert er nu eigenlijk?
  4. Religie en maatschappelijke verandering

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Kees Moerbeek

Kees Moerbeek werkte aan De Lotusvijver en was eindredacteur/hoofdredacteur voor het Magazine VvB. Hij gelooft in de sociaal-maatschappelijke aspecten van het boeddhisme. Kortom: het Achtvoudige Pad. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het pad uit het woord
    • Het jaar 2025 – dag 128 – eigen vrijheid eerst
    • Boeken – De Vallei van Troost
    • ‘Gebruik de rechter niet als zondebok voor falend beleid’
    • Boeddha’s pleegmoeder is een voorbeeld voor boeddhisten op Moederdag

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.