Leonard Cohen: Van onheilsprofeet tot zenmonnik

‘Wanneer je steeds weer je kop stoot tegen een stenen muur, voelt het goed als er een eind aan komt,’ zegt de 67-jarige Leonard Cohen in The Observer van oktober 2001. Cohen voerde toen 50 jaar strijd met drank, drugs, pillen, vrouwen en religie, in de valse hoop dat deze middelen zijn persoonlijke onzekerheden en twijfels zouden verlichten. Omdat hij geleerd had zijn gedachten te relativeren, trok de inktzwarte depressie langzaamaan op. Het begon voor Cohen te dagen in Mount Baldy Zen Centre, een gemeenschap waarmee hij al meer dan dertig jaar verbonden was. Weliswaar is zijn leven er nu niet gemakkelijker op geworden, maar wel eenvoudiger, geeft hij toe in het interview. In dit artikel feiten en feitjes over Leonard Jikhan Cohen, de zanger met de stem dieper dan een loopgraaf.

Depressie

‘Als je ophoudt met constant over jezelf na te denken, komt er een zekere rust over je. Bij mij gebeurde dat onopvallend; ik kon het niet geloven. Eerst kon ik er geen vinger achter krijgen, en dacht dat er iets mis met me was. Het is net een slok koud water als je uitgedroogd bent van de dorst. Iedere papil van je tong, iedere cel van je lichaam zegt: ‘dank je.’ Voor Cohen kwam dit inzicht niet uit de lucht gevallen. Na een hopeloze strijd tegen de depressies, besloot de zanger in 1992 zijn leven te offeren aan zijn favoriete drug: ‘zen’.

‘Aan het eind van mijn laatste tournee naderde ik de zestig, en Roshi (Sasaki Joshu Roshi red.) de negentig. Een mooie gelegenheid om bij hem rond te hangen, dacht ik dus. …Nee, het was niet spiritueel. Voor mij was het een van de vele pogingen die ik tijdens de laatste dertig, veertig jaar ondernomen heb, om te leven met een gesteldheid die bekend staat als klinische depressie,’ verklaart de dichter/zanger/zenmonnik in Rolling Stone van oktober 2001.

Licht

‘Ziekenhuizen voor mensen met een gebroken hart en voor mensen die vergeten zijn hoe ze moeten lopen en praten,’ zo noemt hij vluchtheuvels als het Zen Centre in The Observer. De overgave aan de eenvoud, de routine en de discipline van het leven in het klooster had voor Leonard Jikhan Cohen de grote luxe dat hij niet na hoefde te denken over wat hij het volgende moment moest doen. Het maakte korte metten met het obsessieve gepieker. ‘Als je lang genoeg zit, bewandel je alle mogelijke paden, die de gebeurtenissen van je leven hadden kunnen nemen. Maar na een poos lost het denken van tijd tot tijd op. En net als het licht dat aangaat als je op de lichtknop drukt, maakt een nieuwe stemming zich van je meester.’

Dichtkunst

Leonard Cohen wordt in 1934 in het Canadese Montreal geboren, in een bemiddeld Joods middenklasse gezin. Als hij negen jaar oud is, overlijdt zijn vader, die hem een aardige erfenis nalaat. Op zijn vijftiende leert Leonard gitaar spelen, verzamelt en schrijft folksongs. Twee jaar later gaat hij naar de universiteit en nog eens twee jaar later richt zijn eerste band op. In 1956 publiceert hij zijn eerste dichtbundel Let Us Compare Mythologies en in 1963 zijn eerste roman.

In 1967 begint zijn carrière als dichter/zanger tijdens een concert tegen de Vietnamoorlog in New York. Kort erna verschijnt zijn eerste album Songs of Leonard Cohen. De vaak zoete melancholieke folk-pop uit zijn beginjaren worden dikwijls als zijn belangrijkste werk gezien. 

In 1967 zingt hij Suzanne (album: Songs of Leonard Cohen):
And just when you mean to tell her, That you have no love to give her, Then she gets you on her wavelength, And she lets the river answer, That you’ve always been her lover, And you want to travel with her, And you want to travel blind, And you know that she will trust you
For you’ve touched her perfect body with your mind.

Succesvolle albums en optredens volgen elkaar op. Tijdens de Yom Kippuroorlog (1973) reist hij af naar Israël om zich vrijwillig voor actieve dienst aan te melden bij het Israëlische leger. Maar het leger deelt Cohen in bij een eenheid voor het vermaak van de troepen. Zijn afschuw voor de oorlog zet hij om in een album.

Ondergangsprofetie

Halverwege zijn leven veranderen Cohen’s stem, muziek en teksten. Hij beweegt zich steeds verder van de folkmuziek, zijn stem wordt dieper dan een loopgraaf en zijn teksten zijn bezwangerd van grimmige politiekgetinte ondergangsprofetieën. Later geeft hij toe dat hij in deze periode gebukt ging onder diepe depressies. Het liegt er niet om wat hij schrijft.

In 1988 zingt hij in First We Take Manhattan (album: I’m Your Man):
http://www.youtube.com/watch?v=tFBKV0zVXSE
I’m guided by a signal in the heavens, I’m guided by this birthmark on my skin, I’m guided by the beauty of our weapons, First we take Manhattan, then we take Berlin

In 1992 bezingt hij grimmig de wanhoop in The Future (album: The Future):
Give me back the Berlin wall, Give me Stalin and St Paul, Give me Christ, or give me Hiroshima, Destroy another fetus now, We don’t like children anyhow, I’ve seen the future, baby: it is murder

In hetzelfde jaar misschien toch hoopvol in Democracy (album: The Future):
http://www.youtube.com/watch?v=OETwbVBPI1U
It’s coming to America first, the cradle of the best and of the worst, It’s here they got the range, and the machinery for change, and it’s here they got the spiritual thirst. It’s here the family’s broken, and it’s here the lonely say, that the heart has got to open, in a fundamental way: Democracy is coming to the U.S.A.

In 2001, na zijn bijna tien jaar durende verblijf in Mount Baldy Zen Centre, was Cohen weer helemaal terug en still going strong!