‘Echte boeddhistische praktijk begint wanneer we van gedachten veranderen’

Net als in Nederland, waar boeddhistische geestelijke verzorgers met en voor gedetineerden actief zijn binnen justitiële instellingen, dragen boeddhisten in de VS hun steentje bij om het leven van gestraften in Amerikaanse gevangenissen te verlichten. Het Liberation Prison Project biedt spiritueel advies en lessen, maar ook boeken en materialen, aan mensen in de gevangenis die geïnteresseerd zijn in het verkennen, bestuderen en beoefenen van het boeddhisme. Het project is onderdeel van de stichting voor het behoud van de Mahayana traditie binnen het boeddhisme.

In onderstaande tekst vertelt de eerwaarde boeddhistische leraar Robina Courtin over haar ervaringen met gevangenen in de VS.

‘Er is een gezegde in het boeddhisme dat als we iets kunnen veranderen, verander het dan alstublieft. Maar de vraag is: wat als we dat niet kunnen? Dit is het moment waarop de boeddhistische praktijk echt begint. En de mensen die ik het meest bewonder zijn de mensen in de gevangenis. Ze kunnen hun situatie niet veranderen, dus hebben ze geen andere keuze dan van gedachten te veranderen.

Begin 1996 (…) ontving ik een brief van een jonge Mexicaans-Amerikaanse, Arturo, die in een streng beveiligde gevangenis zat. Hij vertelde me dat hij een boek van lama Thubten Yeshe had gelezen en dat hij “ontroerd was door de leer over mededogen” en meer wilde weten over het boeddhisme. Van daaruit ontwikkelde zich het Liberation Prison Project.

Binnen een jaar tijd schreven mij 40 gevangenen, ik beantwoordde hun brieven en stuurde altijd boeken. Ik begon gevangenissen te bezoeken: het geven van lessen, het leiden van meditaties. Het was erg ontroerend voor mij. Ik zag dat deze gevangenen, deze mensen, net als de rest van ons waren, maar in vrij ernstige omstandigheden leefden.

Ik las de memoires van een vrouw in Florida die, samen met haar man, ten onrechte werd beschuldigd van het vermoorden van twee politieagenten en 17 jaar in de gevangenis- waarvan 12 jaar in de dodencel doorbracht – wat we ons alleen maar kunnen voorstellen is een nachtmerriescenario; haar man werd zelfs geëxecuteerd. Ze zei dat ze eindelijk besefte dat ze niets kon veranderen, “maar ze konden mijn gedachten niet van mij afpakken. Dus besloot ik: Ik ben geen gevangene, ik ben een monnik, ik zit niet in een cel, ik ben in een grot.

De ironie voor de meesten van ons is dat we, ook al zitten we niet in de gevangenis, vaak overweldigd worden door onze omstandigheden, er het slachtoffer van worden, hen de schuld geven en echt geloven dat we niet kunnen veranderen.

Lama Zopa Rinpoche schreef in antwoord op een brief van Arturo: “Uw gevangenis is niets in vergelijking met de innerlijke gevangenis van gewone mensen” – en dat zijn wij! “De gevangenis van gehechtheid, de gevangenis van woede, de gevangenis van depressie …”. Mijn vrienden in de gevangenis weten dat dit waar is.

Voor mij was de ervaring van het werken met deze mensen inspirerend. De “praktijk” neemt een geheel nieuw niveau van realiteit aan. Een van de eerste mannen die ik persoonlijk ontmoette, een vriend van Arturo en een voormalige gangster, Richie, vertelde me in zijn brieven tijdens ons eerste jaar correspondentie hoe hij erg ontspannen was: “Maar als ik boos word, word ik echt boos. Hij had drie mannen op straat gedood; dit is gebruikelijk bij de bendes. Daar zat hij achter glas in de streng beveiligde gevangenis, bedekt met tatoeages. “Hoe is het gesteld met je woede, Richie? vroeg ik, glimlachend. Hij bloosde onder zijn tatoeages en bekende dat hij die ochtend een gevecht had gehad met zijn celgenoot en daar een naar gevoel aan had overgehouden. Maar,” zei hij, “het is weer verdwenen.’

Dat is oefenen! dacht ik. Hij doodde geen vierde persoon.

Een Puerto Ricaanse vriend, Timothy, vertelde me in zijn eerste brief dat hij had gehoord dat mensen spirituele krachten uit meditatie konden halen. Hij was erg opgewonden! “Dan kon ik mijn vijanden schaden,” zei hij. “Maar ik ervoer vreugde in plaats daarvan.”