Zeshin – Zwarte Piet vervolgd

Ik bedoel natuurlijk ‘vervolg Zwarte Piet.’ Naar aanleiding van een vorig jaar in het BD geplaatste tekst waarin ik de geschiedenis van het ontstaan van het Sinterklaasfeest beschreef reageerden heel wat lezers, ook op Facebook. Nog steeds is de discussie over het fenomeen Zwarte Piet niet uitgedoofd, al zijn er inmiddels blanke, oranje, gele en veegpieten. Komend weekeinde demonstreren in het Friese Dokkum tegenstanders van Zwarte Piet huidige stijl. Onder hen vertegenwoordigers van de actiegroep Zwarte Piet is racisme. De acties verharden, snelwegen worden geblokkeerd om demonstranten tegen te houden. Zwarte Piet heeft mij gevraagd als zijn belangenbehartiger op te treden. Ik leg de kwestie aan een jury voor.

Nu de discussie over Zwarte Piet weer opgelaaid is doordat Erik van Muiswinkel aangaf niet meer in het sinterklaas journaal mee te doen, wil ik wat zaken aantippen waar men niet zo bij nadenkt bij een kinderfeest. In een vorig artikel schreef ik: ‘Vanuit emotionele overwegingen worden kennis en cultuur afgeschaft zonder te beseffen wat de diepere waarde van deze gebruiken zijn.’

In mijn optiek komt de kritiek voort uit onmacht iets te kunnen veranderen aan het discriminatie probleem waar een identiteitscrisis uit voortvloeit. Maar zij die Zwarte Piet gebruiken om de slavernij geschiedenis in beeld te brengen hebben niet zo’n goede stok om de hond te slaan. Het waren Arabische slavenhalers die hele Afrikaanse dorpen gevangen namen en aan Hollanders, Portugezen, Engelsen, Fransen, enz. verkochten. Op de Middellandse Zee voeren Barbarijse zeerovers afkomstig uit: Marokko, Algerije, Tunesië, Libië en de Siwa van Egypte die blank, bruin, zwart en geel gevangen namen, als slaven hielden en ook verkochten. Dat slaven altijd de gekleurde medemens was is een misverstand.

We hebben het hier over een tijd die ver achter ons ligt, maar het sinterklaasfeest heeft nog een oudere historie dan de slavernij geschiedenis. Sint Nicolaas is naar alle waarschijnlijkheid rond 280 AC geboren. Zwarte Piet komt bij Sint Nicolaas pas in 1700 in beeld, maar dan wel gekleed als page. Een page is wel een knecht maar absoluut geen slaaf, een page is in opleiding bij zijn meester/leraar.

Dit tot zover het christelijk verhaal van de bisschop van Mira, want het is een veel ouder verhaal. Om heidense gebruiken de kop in te drukken zijn veel van die gebruiken gekerstend, zo ook het Sint Nicolaas verhaal. Van origine is Sint Nicolaas Odin die met zijn paard Sleipnir in gezelschap van zijn knecht ‘Oel’ uit de onderwereld door de wolken rijdt. Zwarte Piet staat vanuit deze optiek symbool voor het donkere, negatieve, de nacht, de zwarte kant van het Yin yang symbool. Zijn zwarte gezicht en roe zijn daar de herkenningstekens van. Sint Nicolaas staat symbool voor het licht, positieve, de dag, het witte gedeelte van het Yin yang symbool, zijn staf die de levensboom verbeeld is zijn herkenningsteken.

Veel religieuze symbolen geven de dualiteit van het bestaan aan, de twee driehoeken van de davidsster, het kruis, een horizontale en verticale balk, het lemniscaat wat een getordeerde cirkel of enso is, enz. Maar hoe komt Zwarte Piet aan zijn herkenningsteken? Dat is terug te voeren tot de Egyptische oudheid. De kromstaf en dorsvlegel de waardigheidssymbolen van de farao’s zijn over gegaan in de handen van het christendom als de bisschopsstaf en wijwaterkwast. In veel religies komen deze symbolen voor, binnen het boeddhisme zijn het de Kotshu en Hossu. De vertaling van de Hossu is ‘wegbereider voor kinderen’ in het licht van de roe van Zwarte Piet geeft dat te denken.

Veel gebruiken en symbolen zijn wegwijzers op het levenspad van de mens die ons terug voerden naar de oorsprong van zijn bestaan. Zij die dit pad ons voor zijn gegaan hebben deze gebruiken en symbolen achter gelaten als wegwijzers. Het is daarom ook niet zo verwonderlijk dat je in verschillende (religieuze) culturen vergelijkbare symbolen tegen komt. Die uit onze eigen cultuur zijn vaak aangetast, vervormd of met opzet vervalst. Je kunt ze in andere religies in vergelijkbare vorm terug vinden en zo tot de ontdekking komen dat alle religies niet meer dan leermethode zijn die tot de universele waarheid leiden. Een metafoor die ik vaak gebruik is dat religies verschillende ramen zijn, van vorm en kleur, waar een en het zelfde licht door naar binnen schijnt.

Weer terug naar het heden. Een schrijfster op Facebook is voor een totale omvorming van Zwarte Piet. Ik ben voor het in oude glorie te herstellen van het Sinterklaasfeest. Wat misschien wel een totale omvorming is. De schrijfster:

Cultuur, gebruiken en symbolen. Ja. …
Lang verhaal over vele invloeden en tijden.
Maar nu vraag ik mij simpel af waar de kleding en oorbellen van zwarte piet vandaan komen? En hoe het toch kan dat er zoveel Nederlanders een gebruik verdedigen wat wereldwijd als discriminatie wordt uitgelegd. Persoonlijk zie ik een bisschop met Afrikaanse knechten. Alle andere verhalen ken ik wel, maar dit is wat ik ZIE.  Ik ben voor totale omvorming van dit feest.

Hoe diep zit het trauma van de slavernij bij de derde generatie? Is de derde generatie van de Holocaust nog steeds boos op de Duitsers vanwege de Tweede Wereldoorlog? Natuurlijk heeft dat er diep ingehakt, maar van de daders en slachtoffers leeft bijna niemand meer. Er zijn mensen die onpasselijk worden bij het zien van een hakenkruis. Door de onbekendheid met het symbool bestempelen ze elk hakenkruis als nationaal socialistisch. Door het misbruik van dit symbool word het uit onze samenleving geweerd. Het is een oeroud symbool waar niemand de herkomst meer van weet en omdat Hitler het misbruikt heeft moet het verboden worden. Het is zoiets als ‘de messen uit de keuken verbannen omdat in het verleden iemand met een keukenmes is neergestoken.’

Ik ben er van overtuigt dat er niemand meer leeft die in 1848 slaaf was. Natuurlijk was er een afbouwperiode na de wettelijke afschaffing en is er nog steeds illegale slavernij waar ik absoluut een tegenstander van ben. Maar mijn vorig artikel was bedoeld om duidelijk te maken dat Zwarte Piet van origine niets met slavernij te maken heeft. Niet om de gemoederen op te hitsen, emotie is niet zo’n goed vertrekpunt. Mijn vader was visserman en een gevleugelde uitspraak van hem was ‘Kalmte kan je redden.’ Aan boord van een schip is dat een beter reddingsmiddel dan een zwemvest omdat je kalmte altijd bij je draagt. In paniek vind je dat zwemvest niet. Dit alles in verband met de emoties die onze Piet momenteel teweeg brengt, het gaat tenslotte over de vervolging van Zwarte Piet die mij als advocaat heeft ingehuurd. Hij wordt er van beschuldigd dat zijn voorkomen trauma’s oproept bij afstammelingen van slaven. Deze willen dat hij zijn uiterlijk verandert om dat de aanblik van hem te pijnlijk voor hun is. Mijn vraag is dan: verdwijnt dit trauma door Zwarte Piet uit onze cultuur te verbannen? Is er dan niet weer iets anders wat het trauma vervolgens weer oproept. Mij lijkt dat de verandering van het uiterlijk van Zwarte Piet niet meer dan symptoombestrijding is.

Volgens mij ligt het probleem veel dieper en heeft het met hedendaagse discriminatie van deze groepering te maken. Discriminatie is niet op gelijke voet met elkaar omgaan. Met elkaar, dat zijn meerdere personen, er zijn dus minstens twee personen die tot overeenstemming moeten komen en wie bepaalt hoeveel water beide partijen in de wijn moeten doen. Mijn vraag aan de jury is: moet Zwarte Piet zijn uiterlijk aanpassen. Ik ben ooit uitgenodigd om een lezing bij het COC Leiden te geven in het kader van religieuze discriminatie. Op een gegeven moment zei een lesbische schooljuffrouw dat ze les gaf op een min of meer zwarte school en dat ze de klas niet durfde te vertellen dat ze lesbisch was. Ik vroeg haar: waarom wil je aan de klas vertellen dat je lesbisch bent, is daar een reden voor? Nee, maar ze kon de klas beter voor zijn voordat de leerlingen het zelf zouden ontdekken. Ik vroeg haar hoeveel leraren en leraressen op haar school aan de klas hebben vertelt dat ze ‘straight’ waren. Ik vroeg haar waarom zou je vertellen dat je lesbisch bent, je bent niet anders dan een ander, je bent alleen anders als je jezelf in een uitzonderingspositie manoeuvreert.

Eigenlijk is dat arrogant, denken dat je anders bent dan een ander, dat je in een uitzonderingspositie verkeert. Dat is min of meer jezelf discrimineren en dan is de geest uit de fles, iedereen ziet dat jij anders bent. Als je benadrukt dat de aanblik van Zwarte Piet bij jou gevoelens van slavernij oproept vraag dan eens aan je omgeving of ze jou als slaaf zien. Voor zover het persoonlijk gevoel. Bij een groepering zijn veel meer personen betrokken, de een gematigd, de ander extreem, zie die maar eens in overeenstemming te krijgen. In het licht van de gemoederen tot bedaren te brengen zou Piet zijn oorbellen uit kunnen doen, zijn lippen niet meer stiften, geen permanentje meer laten zetten, maar wat is de naam Zwarte Piet nog waard als hij als clown door het leven moet, hoeveel is de identiteit van Piet waard? En is het wijs om het identiteitsprobleem van de ene naar de andere groep te verplaatsen. Piet kan er niets aan doen, hij is ouder dan de slavengeschiedenis en er is nog veel van zijn oorspronkelijk uiterlijk bewaard gebleven in Nederland.

De jury vraagt zich natuurlijk af: Ouder dan de slavengeschiedenis? En dat is hier in Nederland terug te vinden?’ Ja geachte jury, en waar anders dan op plekken waar traditie en historie moeilijk is te beïnvloeden op een eiland. Kijk naar Engeland, ze rijden er nog steeds links, werken nog met een twaalf metriek stelsel, met voeten, inches en vamen. Op eilanden blijft traditie in stand, zo word op de Waddeneilanden nog steeds het originele St. Nicolaas feest gevierd. Het liedje ‘Makkers staakt uw wild geraas’ is nog overblijfsel van het originele feest. Het heet uiteraard niet Sinterklaasfeest, maar draagt nogal uiteen lopende namen zoals: Sundrums, Klozums, Kloazeomes, Sunderklaas, enz.

Het feest heeft onder meer als functie om huwbare lieden tot elkaar te brengen, net zo als de Poaskearls in Ootmarsum .

Geachte jury mijn voorstel is om het historische feest in oude glorie te herstellen, het originele feest heeft in de verste verte niets met getinte Nederlanders te maken en helemaal niets met slavernij. Voor onderzoek omtrent uw oordeel in deze kunt u deze link gebruiken. Of deze link

I rest my case.