Lidia Schinkel is mijn yogalerares. Een onwaarschijnlijk inspirerende vrouw met de aanstekelijkste glimlach. Onlangs vertelde ze mij dat ze in een vorig leven kunstenaar was en dat ze nu geen werk meer maakt. Toen ik haar vroeg waarom, antwoordde ze dat ze daar geen behoefte meer aan heeft. En evenmin behoefte heeft aan erkenning. Dat verbaasde me. Voer voor een interview.
Lidia’s vader was een Duitse pedagoog die voor het Naziregime in 1938 naar Argentinië vluchtte. Hij trouwde met een Indiaanse. Hij leerde haar schrijven en lezen, cello en piano spelen. Ze kregen drie kinderen, waarvan Lidia de jongste is. Met haar vader zat ze vaak onder de open hemel in de nacht naar de sterren te kijken. Hij vertelde over de sterren en over alles wat spiritueel is.
Toen ze elf jaar oud was vroeg haar vader haar om een vel met inkt helemaal zwart te verven. Nadat de inkt gedroogd was stelde hij voor om er figuren uit te knippen. Dat was het begin van haar knipkunst. Jaren later ging ze kunstgeschiedenis studeren en leerde ze tekenen en schilderen. Later studeerde ze af als kleuterjuf en leerde ze vreemde talen aan kinderen.
Het knippen bleef haar passie. Ze maakte figuren voor een schimmenspel, illustraties in gedichtenbundels en taferelen geïnspireerd door poëzie, tango’s en het leven van de gaucho’s op de pampa’s.
Op 33-jarige leeftijd brengt de liefde haar naar Nederland. Daar betaalt ze wel een prijs voor; ze laat haar zoon achter. Haar ambitie en wilskracht zijn groot: ze legt het staatsexamen af, leert naast Nederlands ook tolken en vertalen, en laat zich bijscholen voor een volwaardige lerarenopleiding. Gedurende dertien jaar werkt ze in de kinderopvang. Ook volgt ze de Oosterse filosofie opleiding in Amsterdam. Ondertussen blijft ze zich toeleggen op haar knipkunst en maakt ze ook in Nederland naam.
Diploma’s niet erkend
In 2008 keren Lidia en haar man terug naar Argentinië om daar een nieuw leven op te bouwen. Dat lukt niet en na twee jaar besluiten ze naar België te gaan. Daar wil het ook niet vlotten. In zes jaar tijd verhuizen ze zeven keer. En Lidia begint aan een zoektocht naar een volwaardige baan die overeenstemt met haar kwalificaties. Dit blijkt een lijdensweg met veel frustraties. Ze dient bij de overheid meerdere keren haar diploma’s en referenties in om ze te laten erkennen. Maar tevergeefs. Haar jarenlange ervaring en expertise in veel vakgebieden tellen niet zonder papieren. Ze poetst, verzorgt, en kan tijdelijk aan de slag als vliegende juf op de Antwerpse Steinerschool. Dan wordt haar man ernstig ziek. Lidia haalt kracht uit yoga. Sinds ze in Antwerpen woont heeft ze contact met het boeddhistisch centrum Ehipassiko, waar ze als vrijwilliger yogales (hatha yoga of mindfulness yoga) geeft. De vrienden van het centrum helpen haar tijdens deze zware periode.
Sinds december 2015 werkt ze als fulltime kinderjuf bij een artsenfamilie.
Lidia, ik zie jouw ongelooflijke veerkracht in die zoektocht naar een baan. Wat heeft jou overeind gehouden?
Dat is de wil geweest om mijn familie hoe dan ook te ondersteunen. Je moet je verantwoordelijkheden nemen. Ik heb mijn zoon achtergelaten destijds in Argentinië. Je zou kunnen zeggen dat ik die verantwoordelijkheid van toen nu weer aan het inhalen ben. Mijn familie komt net rond. En kan nooit op vakantie. Je leeft er met de dag. Heb je vandaag iets te eten dan heb je geluk. Is er niks, dan heb je niks, klaar. Hier is het een ander leven. Alles is hier zo geregeld. Ik zie dat mensen hier vaak niet waarderen wat ze hebben. Dat stoot me ontzettend tegen de borst.
Ik heb een goed leven gehad. Ik heb altijd een bed en een warme douche kunnen nemen. Ik ben altijd in staat geweest om de kraan open te draaien. Er zijn veel dingen om dankbaar voor te zijn. Mijn moeder had het moeilijk toen ze mijn broer vroeg ‘hoe gaat het?’ en hij antwoorde dat hij ‘aan het worstelen’ was. Toen zei ik ‘Mama, hij heeft het moeilijk maar hij heeft te eten en hij is gezond!’. Dus als je daar dankbaar voor kan zijn, dan maakt dat het worstelen minder groot.
Wat me geestelijk overeind heeft gehouden is de leer van de Boeddha. Het vinden van een baan in wat ik goed ben, wat mij ligt en wat mijn beroep is, die zoektocht, is een afbreuk geweest aan mijn ego. En ik vind het goed. Ik heb er vrede mee.
Maak je nog werk?
Ik heb de behoefte niet meer. Kunst maken heeft veel te maken met het ego. Met willen bewijzen ‘Ik kan het’. Het hoeft niet meer. Ik heb de behoefte niet meer me uit te drukken. Ik heb iets beters gevonden: de stilte.
Wat doet de stilte dan met jou?
De stilte is een proces. Ze duurt niet voort, is niet constant. Je denkt voortdurend aan van alles en nog wat. Maar de stiltemomenten worden steeds groter. Ook als ik bezig ben met alles wat ik doe; het huishouden, het fietsen, het wandelen, tv kijkend, als ik met veel mensen ben. Dan heb je die momenten waarin de stilte je overkomt. Als je formeel gaat zitten, dan mediteer je en kan je het rustig maken. Dat wil niet zeggen dat het dan niet begint te spoken in je hoofd maar dan is er ruimte om er naar te kijken. De gedachten krijgen niet langer de overhand.
Hoe kan je voldoening halen uit dat wat niet echt je droom is?
Ik heb troost gevonden bij Hakuin, de Japanse zenmeester hij zei ‘Meditatie in actie is twee keer zoveel waard dan zittend mediteren.’ Het heeft allemaal met aandacht te maken. Als ik me betrap en bewust word dat er gedachten opkomen, dan breng ik mijn aandacht weer terug naar waar ik mee bezig was zodat ik het goed kan doen.
Je werkt nu als kinderverzorgster in een artsenfamilie. Door de grote afwezigheid van de ouders ben je erg nodig voor de kinderen. Het vraagt om een haast permanent stand-by zijn. Wat zijn de uitdagingen die je tegenkomt? Hoe ga je daar mee om?
Het hele gebeuren hier en wat er bij komt kijken; de grote monden, midden in de nacht opgetrommeld worden, het weinig dankbaar zijn dat ik soms ervaar van de kinderen, is voor mij een grote oefening in compassie. Anders zou ik het niet volhouden.
In deze consumptiemaatschappij, beheerst door de media, worden mensen steeds getriggerd om meer te willen. Het voortdurende verlangen naar steeds meer ervaringen. Er is geen rust meer te vinden. We worden overspoeld door indrukken waar we aan verslaafd zijn geworden. Zulke kinderen zijn hier het slachtoffer van. Het enige wat ik hen kan bieden is de zekerheid dat ik er altijd ben. Het zijn kinderen die hun ouders weinig zien. Je ziet dat ze het moeilijk hebben, dat ze aan het vechten zijn. En de ouders net zo goed.
Wie inspireert jou?
Rogel Dias. Hij is selfmade. Net als ik. Omdat hij afstand heeft genomen van de formele dingen en zijn eigen weg gaat: de middenweg. Hij is de middenweg van zen. Zo ben ik ook. Dat spreekt me aan hem aan. In mijn ogen straalt hij het grote mededogen, metta, uit.
Veel mensen shoppen van de ene meditatieleraar naar de andere mindfulnesscursus. Al dat zoeken komt uiteindelijk hier van binnen terecht (wijst naar haar hart). Dit is de plaats. en niet ergens anders. Stel je open voor wat er is en zeg niet ‘nee, dat doe ik niet en dat wel’. Pak maar alles aan en zie wat je raakt.
Wie me ook inspireert is Meester Eckhart, de oude Duitse mysticus, als ketter verklaard door de kerk. Hij sprak over God en zijn preken als de Grote Stilte. De grote leegte. Als je het hier niet stil maak (wijst naar haar hart), dan kun je de stem van God niet horen.
Je moet alles laten. Zelfs het willen laten. Van zodra je leeg bent kan het niet anders gebeuren dat God in jou naar binnen komt. Dat is wat hij zei. Dat is wat hij God noemt.
Johannes van het kruis en Teresa Van Avila, de woestijnvaders, allemaal hebben ze het over hetzelfde. Dat is zo mooi om te zien dat iedereen het anders verwoordt maar dat het toch op hetzelfde neerkomt. En dan merk je ook dat alle woorden maar woorden zijn. Daar draait het niet om. Het gaat om het voelen. Als je dat een keer voelt, dan heb je geen woorden meer nodig. Dan wordt het vanzelf stil in je hart.
Er valt een stilte en Lidia vraagt aan mij waar ik aan denk. Ik antwoord: Aan dat voelen. Hoe het zou zijn in een wereld zonder woorden? Als mensen in dat voelen zijn, wat ze er dan van zouden maken.
Lidia: Dat is zo moeilijk om door te geven aan mensen en kinderen op school. Ze in het voelen te laten komen.
Wanneer voel jij zo’n moment?
Vorige week nog. Tijdens de yogalessen als het stil is. Als ik zeg nu doe je de houdingen voor jezelf, in stilte. Dan praat ik niet meer. Op die momenten raak je het. Dan bén je beweging, dan bén je de houding. Dan vallen woorden en begrippen weg. Dat is de stilte. Als alles wegvalt.
Het is geen permanente toestand. Emoties blijven ook komen. Ik héb een temperament. Ik huil ook en kan ontzettend boos worden. Ik mis mijn familie ontzettend. Daarvoor ben ik mens. Maar ik heb ook deze stiltemomenten. Dat voedt. Het maakt dat je wat gelijkmoediger bent met de dingen zoals ze komen. Je vat het anders op en wordt er niet meer zo hard in meegesleept. Die stilte maakt me zachter in de moeilijke momenten.
Als moeder worstel ik met er zijn voor mijn gezin en de wil om voor mijn doel te gaan, mijn talent neer te zetten.
Het is belangrijk om een reëel doel neer te zetten en om het integreren. Dat is ook het mooie aan de leer van de Boeddha ‘niets is uitsluitend’. Daar heb ik de antwoorden gevonden. Het kan allemaal worden geïntegreerd. En op een gegeven moment is er ook durven gaan voor je dromen. Ik heb dit gedaan. Ten koste van mijn zoon. Dat heb ik heel lang met schuld gezien.
En nu zie ik het anders. Nu ben ik dit hier, de Lidia die hier zit. Omdat ik al het andere heb door moeten maken. Als je kan staan achter dat wat je wilt: erkenning, je talent in de wereld zetten, je dat najaagt en erin slaagt en dat genoeg is, dan kan je rust vinden. Maar dat is geen garantie. Iedereen is anders.
Is het een noodzaak om het te proberen?
Het hangt af van persoon tot persoon en van je prioriteiten. Ik verval ook nog steeds in boos worden en moeilijkheden. Daarvoor zij we mensen hè? Maar we hebben ook de goede momenten. En dat is wat ons zou kunnen voeden en ons overeind kunnen houden. Want het goede zit in ieder van ons. Het is alleen soms zo moeilijk te zien. Je inleven in die terrorist. Wat heeft hem bewogen? Waarom heeft hij die keuze gemaakt? Wat heeft hem zo ver gedreven?
Wat zijn we in het heelal? Als je in het heelal naar de aarde kijkt dan zie je geen mensen. Dan zie je alleen de vormen van de continenten. Al die arrogantie, die trots, wat stelt dat voor? Kijk naar de ruïnes van al die oude beschavingen. Wat blijft daar van over?
Daarom: hier en nu. Dat is het.
