Vanaf Columbus bewoog Europa zich richting de andere continenten. Zonder vragen voegde het de rest van de wereld toe aan het kapitalistische systeem, made in Europe.
De rechtvaardiging voor de bezetting was een beschavingsoffensief. De rest van de wereld kreeg daartoe het label onbeschaafd of primitief. Wel kwamen enkele culturen, bij wijze van uitzondering, in aanmerking voor het predikaat ‘beschaving’, maar de meeste culturen kregen het stempel ‘primitief’.
Het westerse wereldbeeld zette de christelijke beschaving bovenaan de ladder. De politieke, economische en technologische overmacht was tijdens het kolonialisme wereldwijd het voertuig voor dat imago, maar evengoed daarna. Het systeem exporteerde zichzelf en is nu alomtegenwoordig, als ware het god zelve.
Antropologen bestudeerden de primitief geachte culturen. Geleidelijk ontdekten ze dat die vaak stukken complexer waren dan die ‘superieure’ westerse cultuur. Antropologen kritiseerden de westerse arrogantie. Je kunt wel wereldwijd je superioriteit uitventen, maar dat levert je nog geen culturele toppositie op, laat staan een morele. Het hele onderscheid beschaving versus primitief werd doorgeprikt als imperialistisch taalgebruik.
Antropologen werden cultuurrelativisten: elke cultuur moet op eigen waarde en waarden geschat worden. Maar twee wereldoorlogen en wat genocides later werd duidelijk dat niet alle waarden deugen. De VN-mensenrechtenverklaring zette universele waarden in de plaats van het cultuurrelativisme.
Waar staan we nu? De westerse culturen die zich ooit zo verschrikkelijk beschaafd vonden, hebben de wereld verschrikkelijk primitief gemaakt. De zelfbenoemde beschaafden zijn onderaan de morele ladder beland. De mooie VN-waarden zijn op veel plekken dode letter. Met de export van het kapitalistische systeem heeft de vernieling van de aarde een desastreuze schaalvergroting ondergaan. De welvaart wordt steeds ongelijker verdeeld. Autocratische nationalisten schaffen de democratie af en hollen internationale bondgenootschappen uit. Oorlog voeren is de nieuwe omgangsvorm. Vluchtelingenstromen worden afgedamd en genegeerd.
Alleen enkele Asterixen – dwarsdenkers, activisten, mensenmensen – verzetten zich tegen de zelfmoord van dit neo-Romeinse wereldrijk.
Robert zegt
Heel goed artikel! De huidige situatie treffend verwoord!