Deksel of dop? Statiegeld erop!

Als neveneffect van statiegeld worden TO-GO drankenkartons opeens meer gevonden in het zwerfafval. Dit blijkt uit de cijfers van het nieuwste rapport gepubliceerd door Zwerfinator en de Plastic Soup Surfer. Honderden vrijwilligers deden mee en namen meer dan 12 duizend foto’s van rondslingerende drankenkartons voor dit zogenaamde ‘Project Pakzooi’.

Deze foto’s dienen als bewijs dat opportunistische drankenfabrikanten in de TO-GO markt expres over zijn gestapt op drankenkartons om de statiegeldplicht te ontwijken. Drankenkartons worden door fabrikanten onterecht als ‘groen’ bestempeld; ze zijn slecht te recyclen en bevatten veel plastic. De milieuactivisten pleiten daarom voor een toekomst-bestendige statiegeldwet waarin ook drankenkartons zijn opgenomen. Kortom: TO-GO en deksel of dop? Statiegeld erop!

Groot: ‘Het aantal flesjes en blikjes in het zwerfafval is dramatisch afgenomen door statiegeld. Het werkt als een malle. Dat we opeens kartonnen pakken vinden in plaats van flesjes is wrang.’

Tinga: ‘Opportunistische fabrikanten omzeilen statiegeld puur voor hun eigen gewin. Dat ze meer zwerfafval veroorzaken of het statiegeldsysteem voor andere fabrikanten daarmee ondermijnen deert ze niet. Een paar jakhalzen verpesten het voor de rest.’

Project Pakzooi: verdubbeling middelgrote en grote drankkartons.

Om de omvang van het probleem in kaart te brengen, startten Zwerfinator en de Plastic Soup Surfer in 2022 ‘Project Pakzooi’. Daarbij zijn in totaal 12.628 foto´s gemaakt van rondslingerende drankkartons door zwerfafvalrapers en andere Plastic Avengers met o.a. de Plastic Avengers App.

Groot doet al jaren onderzoek naar het aantal drankverpakkingen in het zwerfafval bij. Uit dit onderzoek blijkt dat vooral middelgrote en grote drankkartons verantwoordelijk zijn voor de groei, terwijl kleine pakjes juist minder vaak worden gevonden in het zwerfafval. Opvallend is de verandering in de soorten dranken in middelgrote kartons. Het aandeel limonade en water is gestegen van 7 naar 49 procent. De toename van middelgrote drankkartons in het zwerfafval kan vooral worden toegeschreven aan drie bedrijven die zijn overgestapt van plastic flesjes naar drankkartons: Standard Investment (o.a. Maaza en Goudappeltje), United Soft Drink (o.a. Bar-le-duc) en Earth Concepts (producent van Earth Water).

Drankkartons even schadelijk voor het milieu als plastic flesjes

In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, bestaan drankkartons niet alleen uit karton, maar bevatten ze ook aanzienlijke hoeveelheden plastic en aluminium. Middelgrote drankkartons bevatten in sommige gevallen net zoveel plastic als halve liter PET-flesjes, waardoor ze even schadelijk zijn voor het milieu. Deze middelgrote drankkartons, variërend van 0,3 tot 0,5 liter, zijn specifiek gericht op de ‘to-go’ markt en bevatten in de meeste gevallen water en limonade. Ze zijn uitgerust met plastic drinktuiten en doppen. Hoewel dit formaat drankkartons niet nieuw is en voorheen vooral werd gebruikt voor zuiveldranken, zijn er de afgelopen jaren aantrekkelijkere en handiger modellen op de markt gekomen.

De overstap van drankenproducenten naar middelgrote drankkartons ondermijnt de doelstellingen van statiegeld én het vertrouwen in het systeem volgens de milieuactivisten. Bij uitstek TO-GO-artikelen hebben een hoge zwerfafvalkans en worden slecht ingezameld omdat ze vooral in openbare prullenbakken terecht komen waarvan de inhoud meestal wordt verbrand. De huidige wetgeving is ontoereikend om de overstap van statiegeld-loze drankverpakkingen te voorkomen en ook toekomstige vormen en materialen aan drankverpakkingen zullen buiten de statiegeldplicht vallen. Daarom pleiten de Zwerfinator en de Plastic Soup Surfer voor statiegeld op alle drankkartons om zwerfafval tegen te gaan en hoogwaardige recycling te stimuleren. Tevens dwingen zij de huidige statiegeldwetgeving aan te passen zodat alle toekomstige drankverpakkingen bedoeld voor TO-GO automatisch een statiegeld krijgen. Ofwel: Deksel of dop? Statiegeld erop!

Tinga en Groot zullen na de verkiezingen ook het rapport aanbieden aan de Tweede Kamer.