Verslaafden zijn de controle over hun doen en laten kwijt. Ze zijn bezig met een surrogaat voor hun behoeftes en dat surrogaat moet een kortstondig goed gevoel geven. Iets in hen heeft de macht overgenomen, waardoor ze zelf als volwassene veelal machteloos tegenover hun gedrag staan. Een verslaafde is zich vaak niet eens bewust van waar hij feitelijk behoefte aan heeft, mist bewustwording daarvan. De verslaving en het gevecht met de verslaving hinderen de bewustwording van hun wezenlijke verlangen.
Een basisbehoefte van ons is bijvoorbeeld om ons verbonden te weten. Als een dergelijke behoefte te weinig bevrediging heeft gehad als kind, kan het te pijnlijk zijn om je daarmee te blijven identificeren. In dat geval is er pijn van het gemis gecombineerd met eenzaamheid en machteloosheid, een niet te trekken combinatie. Het kind is alleen met de pijn en niet in staat zijn of haar leefsituatie te veranderen. Het kind hoeft niet de woorden te hebben voor wat het voelt. Het kan zich gewoon ongelukkig voelen of het heeft zelfs geen bewust besef van wat het voelt, als het niet anders kent dan deze staat van zijn. Om ons bewustzijn te ontwikkelen hebben we contrastrijke ervaringen nodig, zodat we kunnen vergelijken. Om deze combinatie van emotionele pijn, eenzaamheid en machteloosheid te ontlopen, kan je als kind je toevlucht zoeken tot een surrogaat. Verslaafd zijn aan macht is zo’n surrogaat en omdat het een surrogaat is, zal het nooit genoeg zijn, het vervult immers niet waar het wezenlijk omgaat. Er is een grote diversiteit aan mogelijke surrogaten, het kan gaan over meer bezit, meer geld, meer status e.d. Een andere categorie surrogaten zijn middelen om weg te kunnen blijven van wezenlijke behoeftes die op de een of andere manier geconditioneerd zijn geraakt met pijn, eenzaamheid en onmacht.
Stel je wordt opgevoed door een depressieve moeder. Dat kan je het idee geven dat je een teleurstelling bent. De somberheid van de moeder en het idee van het kind een teleurstelling te zijn, staan een liefdevolle verbinding in de weg. Dit kan op volwassen leeftijd als een vorm van onvrede ervaren worden en een stof van buiten kan deze onvrede tijdelijk wegnemen.
Je vraagt je bij verslaafden vaak af hoe ze zichzelf dit kunnen aandoen. Echt alles wordt kapot gemaakt, om maar een tijdelijk geluksgevoel te ervaren. De gebezigde strategieën gaan per definitie over kortetermijnoplossingen. Deze oplossingen zijn bijna altijd destructief op langer termijn. En als je gezin kapot is, je lichaam ziek en je geld op, wie is dan de schuldige?
Bijna iedereen is verslaafd aan overconsumptie. We kopen om het kopen, gaan van de ene attractie naar de andere, om maar even niet in contact te zijn met ons innerlijk zelf. Overconsumptie is een pijnverzachter, het bezorgt ons ontspanning, maar het geeft schade. Bizar is dat het heel normaal gevonden wordt dat bedrijven er miljoenen voor uittrekken om ons tot kopen aan te zetten. Een bedrijf kan slechts overleven als er winst gemaakt wordt en er zijn nog maar weinig bedrijven die de duurzaamheid van onze planeet even belangrijk vinden en overgestapt zijn op een duurzame productie.
Zoals een verslaafde zijn eigen leven verwoest, vernietigen wij, producenten en consumenten met elkaar, de planeet. Maar we zijn verslaafd, dus stoppen met overconsumptie is voor de meesten geen optie. We weten dat het slecht is, maar we blijven het doen. Er begint bij sommigen een bewustzijn te ontstaan dat we vastlopen. Als we niet kunnen stoppen met onze verslaving en doorgaan, loopt het uit op een ramp. Hoeveel consumptie is eigenlijk nodig voor een gevoel van welzijn? Wanneer is er sprake van verslavingsgedrag? Welke producten moeten duurder gemaakt worden, om kopen af te remmen en wat moet goedkoper gemaakt worden om duurzaamheid te stimuleren.
Er is te veel stikstof in het milieu. Dat komt ook door onze overconsumptie. Wie kunnen we de schuld geven? Hoogovens, Schiphol, de boeren. De boeren zijn al jaren bezig om de hoeveelheid geproduceerde stikstof te verminderen. Per eenheid product veroorzaken ze minder milieuschade dan in welk land dan ook. Maar toch, ze moeten weg, de grens over. Dan kunnen wij hier doorgaan met onze consumptie. Dat is de oplossing van een echte verslaafde. Het eigen gedrag niet veranderen, maar de schuld geven aan een ander of aan de omstandigheden. En zo gaat de verslaving weer ten koste van de verbinding. Het is de verslaafden weer gelukt om de eigen verslaving buiten het bewustzijn te houden. De verslaafde hoeft zijn eigen onmacht niet onder ogen te zien en duikt weg van ons gemeenschappelijk probleem door de kwestie van schuld te introduceren. Dat wordt dan het gecreëerde probleem waar we eindeloos mee kunnen blijven stoeien en zo pakken we het wezenlijke probleem niet aan. Namelijk dat we vooral nemen en meer nemen en vergeten te geven.
Rob van Boven (1951) is psycholoog en geregistreerd psychotherapeut. Hij was consultant voor verschillende organisaties (drugs en verslaving counseling, vaardigheden workshops) en werkte vijftien jaar als een behandelingscoördinator in een psychiatrische instelling. Bij Rob van Boven wordt het geloof van de overlever bewust gemaakt en een juiste plaats gegeven. Het doel is om los te komen van de dwang van het geloof en bewustzijn te ontwikkelen naast deze denk- en voelpatronen. Hoe meer je van het geloof van de overlever bevrijd bent, zonder het te bestrijden, maar door het de juiste plek te geven, hoe vrijer je kan leven.
Luuk Mur ( 1952) is psycholoog en heeft een drietal boeken geschreven over de door hemzelf ontwikkelde hulpverleningsmethode communitysupport. Hij is lid van de Dzogchen Community Nederland. Dzogchen is een vorm van Tibetaans boeddhisme waarbij veel belang wordt gehecht aan de ontwikkeling van individueel bewustzijn. Bij deze traditie streeft men naar non-dualiteit van het bewustzijn. Mensen zijn zich niet alleen bewust ( je weet dat je dit leest), maar je kunt je ook bewust zijn van dit eerste bewustzijn. Dit meta-bewustzijn wordt ‘gewaarzijn’ genoemd.
kees moerbeek zegt
Dank voor jullie mooie, wel heel actuele artikel.
G.J. Smeets zegt
‘Verslaving’ klinkt mooi maar is toch echt psychologie van de koude grond. Maatschappelijke afhankelijkheid van bestaande infra-structuren is echt iets anders dan verslaving. Bovendien doen de auteurs een appèl op schuldgevoel waar ze hun stuk eindigen met
“…en zo pakken we het wezenlijke probleem niet aan. Namelijk dat we vooral nemen en meer nemen en vergeten te geven.”
Ik zie niks in dit stuk behalve intrappen van de bekende open deuren. Voor de energietransitie (duurzaamheid!) die wereldwijd in gang is gezet zijn héééél veel specifieke ertsen en mineralen nodig. Daarvan zullen ‘we’ in de toekomst als de energietransitie is gelukt helemaal afhankelijk zijn. Volgens de redenering van Rob en Luuk zou dat de volgende verslaving zijn. Tja.
Rob van boven zegt
Vanwaar dat u het nodig heeft ons artikel te betitelen als psychologie van de koude grond ook als dat zo mocht zijn? Maar ja wie heeft het gelijk om het zo te definiëren? Waarom volstaat het niet kenbaar te maken een andere visie te hebben wat natuurlijk prima is. Alles kan naast elkaar bestaan.lijkt mij, Rob
G.J. Smeets zegt
Rob,
ik heb argumenten aangevoerd en daar ga je niet op in.
Tantra Hardrock zegt
Ik was een tijdje te dik. Ik overat mij. In de kern had dit te maken met een gevoel van onbehagen, in mij. Om dat lege gevoel weg te nemen, ging ik over op korte termijn pleziertjes. Gamen, eten, films kijken.
We kunnen het kapitalisme en de markt de schuld geven, van overconsumptie. Maar, uiteindelijk doen de mensen dat toch echt zélf. Kan de game industrie er iets aan doen, als ik teveel game?
Toen ik naar de kern ging en mijn issues ging bekijken. Mijn woede, onzekerheid, haat, onbehagen, wantrouwen. Toen ben ik ook afgevallen
Mensen kopen iedere maand nieuwe kleren. De kledingindustrie verwoest het klimaat. De vraag is nu, waarom kopen mensen iedere maand nieuwe kleding? Om dat onbehagen weg te nemen. Consumptie moet tijdelijk de leegte weg drukken.
Maar, daar komt natuurlijk ook weer bij. Die kleding kan zo goedkoop zijn, omdat mensen in Bangladesh uitgebuit worden (een taboe). Dus, ok, met kapitalisme heeft het ook wel te maken, een beetje. Kapitalisme, bepaalde geconstrueerde ‘markten’ kunnen overconsumptie uberhaupt mogelijk maken
Ik ken iemand, die vrij hard is. Vrij wreed en wantrouwig naar de buitenwereld toe. Hij/zij is voornamelijk geinterreseerd in macht en hij/zij werkt voor de overheid. Deze persoon leeft ook dit leven van korte termijn pleziertjes. Drank, drugs, duur eten, seks. Het is een bepaalde levensstijl, die erin sluipt. Geen kwetsbaarheid erkennen, alleen maar gaan voor geld, seks, drugs, macht. Nee, niet alleen in de onderwereld is men zo, ook ambtenaren leven zo. Een ongemakkelijk gegeven, voor de goedgelovige burger.
Gerard Loeff zegt
Heel inzichtgevend artikel! Voor verschillende situaties die zich emotioneel dichtbij afspelen, maar vooral m.b.t. mijzelf, en dat betreft geen drug of koop verslaving, maar meer een ingeslepen way of LIFE.
Tantra Hardrock zegt
ingeslepen way of LIFE
Misschien kan je dat ook wel een verslaving noemen. Je standaard patronen/reflexen, geven je namelijk een gevoel van voldoening, zelfs al zijn ze schadelijk
Whapai zegt
Prima artikel waar ik het grotendeels mee eens ben. Het lijkt mij echter wat al te simpel om de verantwoordelijkheid (schuld?) alleen bij de verslaafde te leggen. Als een gokverslaafde (om maar een voorbeeld te noemen) voor een groot deel van de dag in een gokhal moet leven zal het een stuk moeilijker voor deze persoon zijn om van zijn verslaving af te komen dan als hij/zij de hele dag lekker in de natuur kan verblijven of in ieder geval in een omgeving zonder enige gokmogelijkheid.
Dat geldt evenzo voor de consumeerverslaafde. Nu een groot deel van de mensen aan een apparaat zit geklonken waar men 24/7 bereikbaar is, niet alleen voor familie en bekenden maar dus ook voor producenten en verkopers van zaken, spullen, is hierop ook bovenstaande van toepassing.
Ik merk dit zelf regelmatig aan den lijve. De mens is niet bestand tegen de perverse verleidingen die op deze apparaatjes 24/7 op hem/haar worden afgevuurd. Ik heb dan ook voor 85% een niet-slimme-telefoon in gebruik om mijzelf hiertegen te beschermen. Want ik ben een mens en zwak daarin. Soms maak ik gebruik van een wel-slimme-telefoon. Op wandeltochten in voor mij vreemde omgevingen. Puur en alleen om dat ik dan een kaart en gps beschikbaar heb. Dan merk ik het meteen. Ik grijp vaker geheel on-noodzakelijk naar het ding want ook de mail komt er op binnen. En er is meestal helemaal geen mail binnengekomen! Hij gaat dan ook weer direct de la in thuis zodra ik de kaart en gps niet meer nodig heb. Uiteraard heb ik ook mijn in het heden onvermijdelijke digitale omgeving gezuiverd van brein-indringers die mij willen verleiden tot kopen, kopen, kopen. Want dat is het enig doel van reclame! De mens is zodoende geconditioneerd tot kopen. Je mag nu eenmaal niets missen! Geen ‘koopje’, geen ‘nieuw’ model, geen ‘nieuwe’ bestemming, want dan ben je een dief van je eigen portemonnee!
George Orwells 1984 dystopie met als ‘Big Brother’ (enkele) tech-giganten en de door hen bedachte algoritmes.
Ik heb er ook een stukje over geschreven, De consumeerrobot. Misschien mag ik zo vrij zijn om een linkje daarheen te plaatsen? Bij deze:
https://whapai.wordpress.com/2022/06/16/de-consumeerrobot-2
G.J. Smeets zegt
De link naar je website is erg raar. In die link staat:
“Een goede preventieve maatregel is, als het u nog lukt, uzelf verlossen van dat beeldschermpje.”
Je linkje naar je eigen website doet het niet zonder inschakeling van het beeldscherm. Waar heb je het in godennaam over?
Whapai zegt
Beste G. J.
Over een verslaving en de daarmee verbonden overconsumptie. Verontrustende onderwerpen die in het artikel van Luuk en Rob ter sprake komen. En u heeft gelijk, zonder beeldscherm lukt het niet (meer). U onderstreept juist hiermee het zo verontrustende.