Na gezondheidsproblemen bij jongeren door de consumptie van energiedrankjes en een alarm van kinderartsen, werd in 2018 onderhandeld over leeftijdsrestricties aan de kassa van supermarkten. Dit heeft vier jaar later echter weinig tot geen resultaten opgeleverd – op een leeftijdsgrens tot 14 jaar voor het kopen van energiedrankjes bij Aldi en Lidl na.
Voedselwaakhond foodwatch brengt hier nu verandering in, via een oproep aan tien grote Nederlandse supermarkten om eindelijk een leeftijdsgrens tot 18 jaar te implementeren. De oproep levert resultaat: deze tien supers (die samen goed zijn voor een marktaandeel van 90% van alle supermarkten in Nederland*) staan allemaal open voor een leeftijdsgrens – mits alle supermarkten meedoen. Ze kijken hiervoor naar het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL) via branchebrede afspraken of naar de overheid via wetgeving. Vomar zal niet op de andere supermarkten wachten en alvast een grens tot 14 jaar gaan implementeren.
Campaigner Elif Stepman van foodwatch: ‘Het kan ons niet schelen of het ministerie of het CBL eerst initiatief neemt, als er maar een nationale leeftijdsgrens voor energiedrankjes komt. We zijn benieuwd wie er het eerst aan de kar gaat trekken.’ Foodwatch roept het CBL en het ministerie van Volksgezondheid op tot actie.
Cafeïneoverdosis
In 2017 viel een Amerikaanse jongen dood neer door een cafeïneoverdosis, na het consumeren van te veel energiedrankjes. Zijn vader getuigt: ‘Tieners en studenten: stop met dit te kopen.’ De Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde heeft ook alarm geslagen en roept op tot een leeftijdsgrens van 18 jaar. Voor jongeren, die een stuk lichter zijn dan volwassenen, is de hoeveelheid cafeïne in energiedrankjes heel hoog. De grote hoeveelheid suikerklontjes in energiedrank draagt ook niet bepaald bij aan de gezondheid. Een hoge consumptie van energiedrankjes kan leiden tot hartritmestoornissen, slaapproblemen en zelfs nierfalen. De Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) waarschuwt al sinds 2014 dat de consumptie van energiedrankjes vooral bij jongeren een gevaar kan vormen voor de gezondheid.
Foodwatch heeft een brief geschreven naar de directeuren van 10 grote supermarkten in Nederland (AH, Aldi, Coop, DekaMarkt, Dirk, Jumbo, Lidl, Plus, Spar en Vomar) met de dringende oproep eindelijk een leeftijdsgrens tot 18 jaar te gaan hanteren. Dit heeft tot positieve resultaten geleid: ze staan allemaal open voor een leeftijdsgrens op energiedrankjes voor jongeren, maar ze willen wel dat alle supermarkten meedoen. Samen vertegenwoordigen deze tien supermarkten 90% van het marktaandeel*: de overgrote meerderheid is dus al overtuigd. Aldi en Lidl hanteren sinds 2018 een leeftijdsgrens tot 14 jaar. Vomar wil dit nu ook gaan implementeren. Aldi en Vomar staan ook open voor een verhoging tot 18 jaar. Ook Coop en Plus zijn voorstander van een grens tot 18 jaar. Zo stelt Coop: ‘In het idee van Foodwatch om een leeftijdsgrens voor jongeren (onder de 18 jaar) in te stellen, kan Coop zich vinden.’
Als het aan de consument lag, was er al een leeftijdsgrens op energiedrankjes. Foodwatch heeft dit voorjaar via marktonderzoeksbureau Multiscope de mening van Nederlandse consumenten bevraagd. Van de 1.036 respondenten wil 80% een leeftijdsgrens voor de verkoop van energiedrankjes. 14% Staat er neutraal tegenover. Slechts 6% is tegen.
Verantwoordelijkheid doorschuiven
Op Lidl na vragen alle tien de supermarkten expliciet om branchebrede afspraken of wetgeving. Spar kijkt hiervoor naar het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL), de organisatie die naar eigen zeggen de belangen van de supermarktbranche behartigt. Vomar, Albert Heijn, Dirk en DekaMarkt vragen om wetgeving. Zo stelt AH: ‘Als er een leeftijdsgrens van 18 jaar op energiedrankjes komt, moet er sprake zijn van een wettelijke grondslag.’
Foodwatch betreurt het echter dat iedereen het stokje naar elkaar blijft doorschuiven. De supermarkten verwachten actie van het CBL, maar het CBL heeft aan foodwatch laten weten ‘geen rol in de discussie over energiedrankjes’ te hebben. Volgens het CBL: ‘Daar kunnen en mogen wij als branchevereniging namelijk mededingingstechnisch geen uitspraken over doen.’ Wat het CBL onder ‘‘mededingingstechnisch’ verstaat wil de organisatie na navraag echter niet verder verduidelijken. Volgens foodwatch is dit vooral een excuus om onder hun verantwoordelijkheid uit te komen. Stepman: ‘Eerder mengde het CBL zich wel nog in de discussie en verkondigde publiekelijk dat verkooprestricties voor energiedrankjes een slecht plan zijn en het de taak is van ouders hierop toe te zien. Nu schuiven ze de verantwoordelijkheid niet door naar de ouders, maar naar de supermarkten.’ Foodwatch vindt ook dat het de taak van het CBL is om overeenstemming te bereiken tussen de supers. Stepman: ‘Het is toch niet ónze taak om de supermarkten samen aan tafel te krijgen? Keer op keer moeten wij de supers en CBL op hun verantwoordelijkheid voor een gezond aanbod wijzen, voor ze eindelijk in gang schieten.’
Foodwatch is een sociale media campagne gestart, waarbij ze het CBL met zoveel mogelijk consumenten oproept nu eens mee aan de kar te trekken voor een leeftijdsgrens.
Dat de supermarkten nu plots om wetgeving vragen, is volgens foodwatch ook opmerkelijk. In aanloop naar het Nationaal Preventieakkoord, dat de Nederlandse bevolking tegen 2040 gezonder moet maken, is (demissionair) staatssecretaris Paul Blokhuis in 2018 in gesprek gegaan met het bedrijfsleven ‘over maatregelen zoals een restrictief verkoopbeleid’. Vier maanden later wordt in het uiteindelijke akkoord met geen woord over energiedrankjes gesproken. Blokhuis liet hierover enkel nog weten ‘besluiten van supermarkten om leeftijdsrestricties te stellen aan de verkoop van energiedrankjes’ toe te juichen. Volgens foodwatch lijkt het er sterk op dat de supermarktenbranche in eerdere onderhandelingen met de staatssecretaris een nationale leeftijdsgrens heeft tegengewerkt. Foodwatch roept de staatssecretaris van Volksgezondheid via een brief op toch eindelijk werk te maken van wetgeving, nu meerdere supermarkten hier ook zelf naar vragen.
Stepman: ‘De tijd van de verantwoordelijkheid naar elkaar doorschuiven is voorbij. Consumenten willen een leeftijdsgrens op energiedrankjes. Het ministerie wil het. De supermarkten willen het nu ook. Wie gaat de kar trekken?’
