Terugblik verkiezingen 2017 – opvattingen VVD zijn op het randje boeddhistisch

Op vijftien maart 2017 gaan we in Nederland naar de stembus om een Tweede Kamer te kiezen. De verkiezingen zijn spannender dan ooit. Kiezen we voor populisme of voor normen en waarden? En waardoor laten we onze keus bepalen? Hoe kiezen boeddhisten? Zijn ze politiek geëngageerd? In deel twee van deze serie over het stemgedrag van boeddhisten in Nederland,  breekt Ujukarin een lans voor de VVD.

Gisteren brak ik een lans voor GroenLinks, vandaag doe ik hetzelfde voor de VVD. Hoe dat kan leest u hieronder. De meest spraakmakende samenvatting van het programma van de liberalen is de brief/advertentie van lijsttrekker Rutte van vorige maand, met hoofdpunten als:

“Doe normaal of ga weg. (…) We zullen glashelder moeten blijven maken wat normaal is en wat niet normaal is in dit land. We zullen onze waarden actief moeten verdedigen.” , (uit het programma zelf) “Zo kan het Nederlanderschap ook worden ingetrokken bij terroristen met alleen de Nederlandse nationaliteit”, en “De oplossing is niet om dan maar groepen mensen over één kam te scheren, uit te schelden of hele groepen simpelweg het land uit te zetten. Zo bouwen we toch geen samenleving met elkaar?”

Wel, deze opvattingen zijn op het randje; er zitten dimensies in van niet-metta en karuna doch angst en haat zaaien of in ieder geval bevestigen. Maar ook dimensies die nadrukkelijk afstand nemen van dat laatste, zoals ‘de oplossing is niet…’. Rutte heeft in een schriftelijk interview kort na die advertentie duidelijk gemaakt dat het programma puur bedoeld moet worden als aanscherping van het strafrecht op gedrag, niet op bevolkingsgroep. En kiest daarmee impliciet voor de consequentie dat áls gevolg van een verscherpte wettelijke regel mensen-met-autochtone-roots het land zou verlaten (uitzetten), dat dan iemand met hetzelfde gedrag zonder die roots ook semi-permanent hetzelfde zou moeten doen. Huis en haard moet verlaten. Dus een herleving van de 19e eeuwse semi-permanente strafkolonie Veenhuizen voor heropvoeding van onaangepasten’, inclusief recidivisten als pakweg voetbalhooligans, witteboordencrimineel of verkrachter – ongeacht de afkomst.

Los van de vraag hoe realiseerbaar dit allemaal is, die je overigens voor elk verkiezingsprogramma kunt stellen: is hoe staat het boeddhisme in deze opstelling? Want compassie geldt niet alleen de dader maar ook het slachtoffer en de maatschappij. Law-and-order is soms helaas nodig om de maatschappij stabiel te houden. En let wel, mensen zonder Nederlands paspoort verliezen ook onder huidig recht al hun verblijfsvergunning na veroordeling voor een –zwaarder- misdrijf en worden na strafvoltooing in principe uitgezet.

Laten we ook de rol van Upaya (vaardigheid en wijsheid) niet vergeten: gegeven het feit dat veel kiezers al dan niet terecht de nodige angst en groepshaat opgebouwd hebben, dan is het ‘ombuigen’ naar stemmen op een partij die tenminste binnen de grondwet blijft inplaats van die op te willen blazen, zoals de PVV,  mogelijk beter. Zoals ik eerder betoogde: “Elke associatie met racisme-vergoelijking aan rechterzijde (PVV en afsplitsingen of overige sympathiserenden) of linkerzijde (Denk) kan dus als boeddhist in het Westen gewoon niet, sorry!”

Het tweede punt is niet één enkel programmaonderdeel maar meer een achterliggend principe: de overheid alleen een rol laten spelen als dat niet anders kan. Dus op veel plekken kiest de VVD voor minder (knellende) regelgeving. Bijvoorbeeld voor de gezondheidszorg een versterking van de huidige private rol, met statements zoals: “Om er voor te zorgen dat de zorg in Nederland iedere dag beter wordt, moet het voor particuliere investeerders aantrekkelijker worden om geld te investeren in de zorg. Dit doen we door de wet zo te wijzigen dat het mogelijk wordt om rendement op die investeringen uit te keren aan investeerders.” En dat vind ik mooi in lijn met mijn advies van gisteren: “Waar overheidstaken vermeden kunnen worden, bijvoorbeeld in handel en dienstverlening met een concurrerende markt, werkt de privésector met zijn ‘a private vice is a public virtue’ vaak een stuk beter.” Je moet niet zwartwit vanuit individueel versus collectief belang denken in boeddhisme, maar juist in het grotere belang voor álle levende wezens. En, mits voldoende ingeperkt om kwaliteit en concurrentie te garanderen, is de vrije markt daar zeker niet slechter in dan door de overheid zelf uitgevoerde of overgereguleerde taken. Kijk maar naar de gezondheidszorg: de enorme wanverhouding tussen handen-aan-het-bed en managementlagen is meer ontstaan vanuit Haagse sterke-overheids-regels dan vanuit de laissez-faire gedachte in pakweg het VVD-programma!

Het is slechts een steekproef uit het VVD-programma, er zou op heel wat meer terreinen wat op te merken zijn. Op de achterliggende principes van het programma kan ik vanuit geëngageerd boeddhisme en ethiek weinig aanmerken; je zou kunnen zeggen dat op heel wat plekken waar pakweg GroenLinks een situatie als positief beoordeelt, het glas halfvol vindt, de VVD dan wat pessimistischer is en in ieder geval voor sommige medelanders realistischer. En juist omdat we hier over groepsprocessen praten, niet over losse individuen waarvan we de motivatie voor een daad kunnen leren kennen, is geen van beide algemene uitspraken per definitie niet-boeddhistisch dan wel ‘fout’.

Doch ook hier als bottom line: waar ik over de achterliggende principes bij de VVD geen aanmerkingen heb vanuit het boeddhisme, daar heb ik het over uitwerking geregeld wél. Maar dat hoort nu eenmaal bij zwevende kiezers.