De afbeelding van de Boeddha op een mobiel toilet (Boels Bio Boxen) in Nederland en België, en op een hoes om een toiletbril (hotel Moulin de Broaille, Frankrijk) geven met name in boeddhistisch Thailand weer voeding aan de discussie over hoever reclamemakers en bedrijven kunnen gaan in het gebruik c.q. misbruik van afbeeldingen van attributen en personen uit het boeddhistisch leven. Wij, Westerse boeddhisten, lijkt het ons niet zo te deren. Tenminste, ik heb nog geen demonstraties van verontruste boeddhisten in de Amsterdamse Kalverstraat, de koopgoot in Rotterdam of luxe winkelstraten in Brussel gezien.
In Azië is dat wel anders. Vorig jaar gingen in Bangkok honderden boeddhistische monniken en leken een paar keer de straat op om te protesteren tegen de vercommercialisering, lees het misbruik van beelden en attributen uit het boeddhisme. In een onlangs verschenen artikel in de New York Times werd de vraag gesteld: Zou je je beledigd voelen als de beschermhoes van een wc-bril de afbeelding van Jezus of Mohammed zou dragen? Met andere woorden: is de Boeddha vogelvrij?
Deze vraag wordt nog actueler nu blijkt dat de Finse toiletpapierfabriek Metsa Tissue deze week na klachten het bedrukken van wc-rollen met bijbelteksten heeft stopgezet. Metsa, nee, geen metta, liet de kont afvegen met de Heilige Schrift. Volgens de fabrikant was het een fout in de productie en hadden op de rollen boodschappen over liefde moeten worden geprint. De bijbelteksten zijn er bij vergissing op terecht gekomen, zei een woordvoerder. Het betrof uitspraken van Jezus zelf over het verzamelen van schatten in de hemel in plaats van op aarde. De rollen werden verkocht in Denemarken, Zweden en Noorwegen. Volgens mij liegt die woordvoerder. Op welk artikel van een wc-rollenfabrikant hadden die teksten dan wel gedrukt moeten worden? Overigens zijn bedrukte wc-rollen slecht voor het milieu.
Thaise boeddhisten zijn dat gedoe met dit marchanderen zat. Niet-boeddhisten zien volgens hen een afbeelding van een Boeddha alleen maar als een stuk folklore en niet als een religieus symbool, waardoor het boeddhisme als religie en de Boeddha niet het respect krijgen die het verdient. Het gedoe in het door een Belgisch echtpaar gedreven hotel Moulin de Broaille in de Bourgogne, dat een speciale ‘Littele Buddha’ boeddharuimte had ingericht, en waar je heerlijk op een wc-bril met een boeddhahoes er omheen kan wegdromen, was weer eens olie op het vuur en volgens Thaise boeddhisten een stap te ver. Het hotel reageerde overigens niet op de ontstane emotie.
Dat deed het Nederlandse verhuurbedrijf Boels Verhuur van gereedschappen en mobiele wc’s wel. In Brunssum, maar blijkbaar ook in andere plaatsen in Nederland en België, waren mobiele wc’s geplaats met een afbeelding van de Boeddha erop. Nog niet eens zo onaardig beplakt of beschilderd, maar toch. Je piest toch tegen de rug van de Boeddha.
In Aziatische boeddhistische kringen brak een storm van protest uit en na een gesprek met de Nederlandse ambassade in Bangkok-waarin beschreven werd welke deining er in Azië was ontstaan, besloot het bedrijf de vijf ‘bioboxen’ uit de roulatie te halen en te vernietigen. De toiletten maakten deel uit van een serie wc’s ‘die goed passen binnen een stadse omgeving’. Andere toiletten uit de serie zijn verfraaid met bijvoorbeeld zonnebloemen. Boels verklaarde zich niet bewust te zijn van de gevoeligheden over de Boeddha op de wc. Slechts aan handvol mensen reageerden bij Boels telefonisch op het gedoe met die bio boxen. En het bedrijf is niet bedreigd, zei een woordvoerder. Nee, gelukkig maar, boeddhisten kennen geen fatwa.
Waarom beplak je nou een urinoir met een afbeelding van de Boeddha? Wat zit daar achter? Is het onwetendheid of is er sprake van kwaadwilligheid? Leuk of niet leuk. Het BD wilde er het fijne van weten en stuurde vandaag een mailtje naar de afdeling marketing van Boels. Met onder meer de volgende vragen.
‘In het boeddhisme draait alles om intentie. Daarom wil ik aan u vragen: welke intentie was er bij Boels om de bio boxen met de afbeelding van de Boeddha te voorzien? Wie maakte deze afbeelding? Hoe lang zijn deze boxen in gebruik geweest? Zouden er meer boxen geplaatst worden met deze afbeelding? Waarom een afbeelding met de Boeddha, wat was het idee er achter? Wie is de bedenker? In opdracht van wie werden deze boxen geplaatst en hoe was de reactie van deze opdrachtgever/huurder? Hoe waren de reacties van de gebruikers (plassers)? Waren het toiletten voor mannen of vrouwen? Zijn er ook bio boxen met afbeeldingen van andere religies in omloop?’
Er is nooit een antwoord op gekomen.
G.J. Smeets zegt
Afbeeldingen van de mythologische figuur Boeddha zijn vrij van copyrights, al 2,5 millennia lang. Het staat eenieder vrij om een 2D plaatje of een 3D beeldje van die mythologische figuur op te hangen of neer te zetten. Maakt niet uit of het uit eerbied is, commercieel motief of esthetische overweging. Met de mythologische figuur Christus is hetzelfde aan de hand, die hangt ook aan de wand op locaties waar jij en ik niet dood gevonden willen worden. Niks nieuws onder de zon.
Wouter ter Braake zegt
Ik zal geen bedrukt wc-papier kopen. Ik houd zo veel als kan rekening met andermans gevoelens, waarom provoceren, kwetsen? Tegelijkertijd voel ik regelmatig vermoeidheid bij al die kuddes die zich zo snel gekwetst voelen, of het nu Christenen, Moslims, Hindoes, Joden of Boeddhisten zijn, of om ‘t even welke religieuze gedragsgemeenschap dan ook. Als je jouw geloof of wereldbeeld niet verheven acht boven die van anderen, waarom zou je je dan druk maken over het commercialiseren of bespotten van afbeeldingen of teksten van jouw religie, al of niet via wc-boxen of wc-papier. Daar heb je dan toch schijt aan? Of te wel waarom zou je je laten sturen door afkeer? Een rustig gemoed is een weldaad en met de glimlach een belangrijke kwaliteit op de weg van vrede.
Henk van Kalken zegt
Heb mezelf afgevraagd wat vind ik nou werkelijk van het onrespectvol omgaan met Boedhha-afbeeldingen?
Voel ik me beledigd als ik zie hoe een hond in buurmans tuin zijn poot optilt en op een in de modder geplaatst betonnen Boeddhabeeld piest?
Nee, het beest is onwetend. Net als alle anderen die hetzelfde doen en geen flauw idee hebben wie Boeddha was en wat hij vertegenwoordigt voor zijn volgers. Ik heb kortgeleden een column voor ons lijfblad geschreven; (Boeddhistisch) beledigd. Ik sta daar nog steeds achter. Boeddha is te groot om beledigd te kunnen worden. En wat is het dan dat er beledigd wordt? Juist; het ego. Niet Boeddha zelf. Een beeld is niet de Boeddha, zoals de kaart niet het landschap is.
kees moerbeek zegt
Dank nogmaals voor je mening, Henk.
Er zijn mensen met een andere mening dan met de jouwe, met name Aziaten die generaties lang van geboorte en gelovige boeddhisten zijn en geen bekeerde vrijgevochten Nederlanders.
Ook Aziatische boeddhisten hebben recht op een plekje onder de zon en als zij juridisch op willen treden tegen het beledigen van de Boeddha, dan is dat hun goed recht. Als Nederlandse boeddhist mag je ook best gekwetst zijn als de Boeddha wordt beledigd. Iemand kan dat aanstellerig vinden of puriteins, maar het is ook mogelijk iemand anders serieus te nemen.
Wat ik in het kader van de (geestelijke) gezondheid werkelijk kwalijk vind zijn kruisbeelden op de openbare weg met het uitgeteerde, gemartelde lichaam van de zogeheten zoon van god. Wat mij betreft mogen deze mensonterende beelden weg. In de ogen van christenen zouden ze niet alleen mensonterend, maar godonterend moeten zijn. Wie is die god die.., ach laat maar.
Henk van Kalken zegt
Beetje een open tempeldeur, dat er andere mensen op de planeet zijn met een andere mening dan de mijne. Ik zou ze geen strobreed in de weg leggen als zij wie dan ook juridisch willen vervolgen. Iedereen mag zich volop gekwetst voelen, ook in Nederland, hoor… Alleen is het misschien dienstig dat mensen die een bevrijdingsleer volgen en die over beledigen en kwetsen praten eens de vraag voor te leggen wat er zich nou precies beledigd en gekwetst voelt.
kees moerbeek zegt
‘Alleen is het misschien dienstig dat mensen die een bevrijdingsleer volgen en die over beledigen en kwetsen praten eens de vraag voor te leggen wat er zich nou precies beledigd en gekwetst voelt.’
Tja, maar waarom zouden deze mensen zich naar jou moeten verantwoorden, Henk? Of zelfs maar uitleggen moeten waarom ze voelen en denken over het beledigen van de Boeddha.
Wat heeft een bevrijdingsleer te maken met het beledigen en kwetsen van anderen. Misschien vergis ik me, maar de Boeddha liep niet beledigend als Wilders of Baudet in India rond om zijn mening aan te prijzen.
SW zegt
Ik zou, in reactie op het artikel, een oproep willen doen om te leven en te laten leven. Bevalt het je niet wat je ziet? maak het tot onderdeel van je eigen beoefening.