Vandaag doen we rustig aan op onze vrije dag die zijn oorsprong vindt in het scheppingsverhaal van God. Maar is zondag wel de rustdag zoals die door God is voorgeschreven na zijn scheppingsarbeid van wereld en mens? Ontheiligen wij deze dag door naar de supermarkt of keukenwinkel te gaan, of de tapijtwinkel in een kerk? Zondag is toch de eerste dag van de week en niet de laatste van de zeven dagen waarop God rust nam? Hoe kan dat?
In Genesis 2:2,3 staat geschreven: Toen God op de zevende dag het werk voltooid had, dat Hij gemaakt had, rustte Hij op de zevende dag van al het werk, dat Hij gemaakt had. En God zegende de zevende dag en heiligde die, omdat Hij daarop gerust heeft van al het werk, dat God scheppende tot stand had gebracht.
Eind vorige eeuw ontstond onder christenen een discussie over de kalender waarop zondag als de laatste dag van de week werd aangemerkt. Religieuze leiders protesteerden: De zondag was en is immers de eerste dag van de week? Is het vloeken in de kerk door zondag niet als rustdag te accepteren?
Genesis 2 : 2 en 3: Op de zevende dag had God Zijn werk voltooid, op die dag rustte Hij van het werk dat Hij gedaan had. God zegende de zevende dag en verklaarde die heilig, want op die dag rustte Hij van heel Zijn scheppingswerk. Maar die rustdag gold niet alleen voor God Zelf. God sprak tegen Zijn volk: Exodus 20 : 8 t/m 10: Houd de sabbat in ere, het is een heilige dag. Zes dagen lang kunt u werken en al uw arbeid verrichten, maar de zevende dag is een rustdag, die gewijd is aan de Heer, uw God; dan mag u niet werken. Dat geldt voor u, voor uw zonen en dochters, voor uw slaven en slavinnen, voor uw vee en ook voor vreemdelingen die bij u in de stad wonen.
De rustdag werd door God zeer belangrijk geacht, dat blijkt wel uit het feit dat deze niet alleen voor Zijn volk gold, maar ook voor de vreemdelingen in de stad en zelfs voor het vee! Zo heeft de sabbat vanaf het begin een tweeledig doel gehad:
1.Uitrusten van onze dagelijkse arbeid (rustdag), en
2.Wijding aan de Heer, uw God (heilige dag).
De dagen, de maanden, de seizoenen en de jaren zijn afgeleid uit de natuur, uit de loop van de aarde, de zon en de maan. Maar de “week” en de “rustdag” zijn daaraan door God toegevoegd. In de natuur bestaat het verschijnsel “week” niet. En de rustdag is in de natuur een dag als alle andere dagen. God heeft de zevende dag van de week aan de schepping toegevoegd, omdat Hij dat belangrijk vond en ons daarmee iets te zeggen heeft. God heeft de rustdag toegevoegd aan het evangelie, en niet zomaar.
De eerste dag van de week
Vanaf de opstanding uit de dood van Jezus Christus veranderde er iets. Om te beginnen vertelt het evangelie ons dat Jezus opstond uit het graf op de eerste dag van de week (Marcus 16 : 9). Met Zijn opstanding uit de dood heeft Jezus Zijn verlossingwerk op aarde volbracht. De zonden zijn verzoend en de dood is overwonnen. Er komt een nieuwe tijd, waarin de volgelingen van Jezus Christus, de christenen, het evangelie van dat werk mogen uitdragen.
Vanaf dat moment doet de eerste dag van de week zijn intrede. De eerste christelijke gemeente lijkt deze dag te hebben uitgekozen voor de eredienst aan God: 1.Marcus 16 : 9a: toen Hij vroeg op de eerste dag van de week uit de dood was opgestaan……
2.Handelingen 20 : 7: Op de eerste dag van de week kwamen we bijeen voor het breken van het brood. Paulus…..hield een toespraak voor de leerlingen……
De sabbat tot schaduw verklaard
In Kolossenzen 1 : 16 en 17 staat: Laat niemand u iets voorschrijven op het gebied van eten en drinken of het vieren van feestdagen, nieuwe maan en sabbat. Dit alles is slechts een schaduw van wat komt – de werkelijkheid is Christus. Daarmee heeft Paulus de sabbat tot een schaduw verklaard, een schaduw van de werkelijkheid: Christus. Voordat Christus er was moest het volk het doen met de schaduw. Zowel de sabbat als vele andere geboden refereerden aan de komst van Jezus Christus op aarde, al wist men dat toen nog niet.
Nu Jezus is gekomen kunnen de schaduwen plaats maken voor de werkelijkheid. We zien dat de eerste dag van de week die werkelijkheid gaat vormgeven in de erediensten op die dag. Daarom heeft de jonge christelijke gemeente vanaf het begin de eerste dag van de week ingesteld als de christelijke rustdag (rust en wijding). Dat is tot op heden altijd de zondag geweest.
Nu komen we op de eerder gestelde vraag: maar zelfs al zou de Bijbel aangeven dat de zondag nu de eerste dag van de week is, of zou moeten zijn, is het dan zo erg dat we daar geen rekening meer mee houden? In Hebreeën 3 en 4 wordt een relatie gelegd tussen de zevende dag uit Genesis 2 en het binnengaan in de rust. En in dat laatste zit nog een dubbele betekenis. In de eerste plaats wordt daar gewezen op het binnengaan in het land Kanaän (Hebreeën 3 : 7 t/m 11). In de tweede plaats wordt bedoeld het binnengaan in de eeuwige rust.
Korte weergave van wat hierover in deze hoofdstukken staat: God heeft ons geleerd om zes dagen te werken en daarna te rusten. Het volk van God kon het beloofde land Kanaän (de rust) binnengaan door het geloof. Vele ongelovigen hebben dit niet bereikt. En voor ons geldt: er wacht het volk van God nog steeds een sabbatsrust (Hebreeën 4 : 9). Met de sabbat als begrijpelijk beeld voor de Hebreeën (het volk van God) legt de schrijver uit, dat vanaf de schepping de volgende orde geldt: eerst werken en dan rust. En voor ons geldt nu: eerst geloven en dan rust.
De verwarring onder christenen als het gaat om de aard en de betekenis van de zondag, is theoloog dr. H. Vreekamp niet vreemd. Als predikant bij de Raad voor de verhouding van Kerk en Israël balanceerde hij jarenlang op de richel tussen sabbat en zondag. Die richel is zo grillig dat christenen tot aan vandaag toe de zondag als vervanging van de joodse sabbat claimen en een rabbijn in Nederland het opneemt voor de zondagsrust.
Een vrije dag was die eerste dag van de week pas in het jaar 321, ingevoerd, door keizer Constantijn de Grote. De keizer liet een decreet uitschrijven dat iedereen in het Romeinse rijk vanaf toen de zondag als rustdag in acht moest nemen. Het woord zondag komt overigens in de hele Bijbel niet voor. De zondag is een verre herinnering aan de verering van de zon, wat natuurlijk ook op geen enkele manier spoort met bijbelse gegevens. Hemellichamen werden pas op de vierde dag geschapen, zegt Vreekamp.
De Joden waren de dupe van de regeling van Constantijn. Hun sabbat sneuvelde. Gaandeweg raakte de zondag bij christenen ondertussen ingeburgerd als de nieuwe rustdag, in plaats van de sabbat. Tot op de dag van vandaag.
In bepaalde stromingen van het christendom is de sabbat de religieuze rustdag zoals deze is voorgeschreven door het vierde gebod van de Tien geboden. Het Hebreeuwse woord sjabbat (“šabbāth”, שַׁבָּת) betekent “De [dag] van rust (of ophouden),” met als gevolg hebbende, ophouden of rusten van arbeid. Dit concept vond een vroege voorganger in het Babylonische sabattu,waar ook het woord vandaan komt. Binnen het jodendom wordt de sjabbat al enkele millennia als rustdag gevierd onder de naam sjabbat. Het instellen van de sjabbat was uit respect voor de dag waarop God rustte na de schepping van de aarde in zes dagen, Genesis 2:2-3.
Oorspronkelijk was de verwijzing naar de zaterdag, de zevende dag van de week, of, wat preciezer, de tijdsperiode vanaf vrijdagavond zonsondergang tot zaterdagavond zonsondergang. Later kon de term sabbat binnen het christendom verschillende betekenissen krijgen, afhankelijk van de uitleg/samenhang en de vertaler/spreker.
Sommige christenen, voornamelijk de zevendedagsadventisten, maar ook de zogeheten messiasbelijders en een toenemend aantal andere vrije evangelische gemeenten houden net als de joden ook de zevende dag als de sabbat, de rustdag. Enkele van de redenen uit het Nieuwe Testament zijn als volgt. In Marcus 2:28 en in Matteüs 12:8 wordt door Jezus verklaard: “Zo is dan de zoon des mensen een Heere ook op de Sabbat”. Dit zou er volgens hen een indicatie voor zijn, dat het houden van de Sabbat essentieel is voor het volgen van Christus. Met andere woorden, omdat hij op de zevende dag sabbat hield, is dit de ware dag des Heeren volgens de zevendedagsadventisten. Verder vinden wij in de toekomstige verwijzing naar de verwoesting van Jeruzalem, de aanwijzing van Jezus, “Doch bid dat uw vlucht niet ’s winters of op sabbat gebeurt” Zevendedagsadventisten geloven dat dit inhoudt, dat de Christus verwacht dat de sabbat ook na zijn dood zou worden gehouden. Volgens Hebreeën 4:8-11 blijft er een sabbat. Dit wordt zo begrepen dat de joodse sabbat ook voor christenen de heilige dag zou blijven. Het houden van de sabbat wordt gezien als een blijvende plicht zoals in het vierde gebod wordt voorgeschreven. Het evangelie van Lucas verklaart in vers 23:56, dat toen het lichaam van Christus bereid werd door zijn volgelingen, zij rustten op de sabbat voordat hun werk af was.
Sommige christenen beschouwen de zondag als sabbat of als een soort vervanging hiervoor. De zondag blijft wel de eerste dag van de week, maar tegelijk ook de achtste dag. De zevende dag is de Oudtestamentische sabbat. De zondag als achtste dag verwijst naar de grote sabbat die aanbreekt bij de wederkomst van Jezus Christus.
Hoewel de dag nog altijd een belangrijke rol speelt in de christelijke week, wordt het woord sabbat nagenoeg niet meer gebruikt (eigenlijk alleen nog in bijbelcitaten). In plaats daarvan spreekt men over de zondag, zondagsdiensten, zondagsrust, enzovoort. Het woord sabbat wordt ook door christenen gebruikt voor de joodse sabbat.
