Waarom verwerpt de Boeddha sociaal activisme? Wat zijn zijn redenen om het monastieke leven als de beste levenswijze te promoten? Kunnen we zijn opvattingen, zoals ik die heb gepresenteerd, bekritiseren als intolerant en dogmatisch? Het onderzoeken van deze vragen zal ons een beter beeld geven van het morele ethos van de leer van de Boeddha.
Simon Beelen
Moeten boeddhisten sociaal activisten zijn?
Wat is er veranderd waardoor het beeld van het boeddhisme verschoof van passiviteit en pessimisme naar dat van energiek sociaal activisme? Dat is een lang verhaal. Historici en boeddhistische geleerden benadrukken allemaal dat ‘het boeddhisme’ niet één enkele traditie is, maar vele vormen kent, en dat politiek, cultuur, handel en kolonialisme allemaal een rol hebben gespeeld.
De juiste zienswijze als voorloper van beoefening
Hoe komt het dat de Boeddha zo normatief is? Dit is zo omdat de Boeddha de Dhamma enkel onderwees aan mensen die streven naar Nibbana en voor hen die streven ligt de ethische standaard voordat zij het achtvoudige pad kunnen verwerven zeer hoog. Daarom zijn verreweg de meeste Sutta’s aan monniken en nonnen gericht; mensen die de keuze hebben gemaakt om hun hele leven aan de Dhamma te wijden en de wereld op te geven, te beginnen met zintuigelijk genot. De academicus die de sutta’s afstandelijk analyseert en de sociaal activist die een metafysische rechtvaardiging voor zijn handelen zoekt, behoren als gevolg van hun keuzes niet tot het publiek van de Boeddha.
De dhamma en de natuur der dingen
Echter is het heel goed mogelijk er voor te kiezen vleesloos te leven en ons toe te leggen op het begrijpen van de Dhamma. Bewust geen vlees eten is een zeer verstandige keuze die ik zelf bewonder. Want er zijn natuurlijk tal van goede redenen om je te onthouden van vlees! Net als zorg voor zieken en armen is dit een nobel steven. Maar het zou een zeer ernstige misvatting zijn dat iemand meent de Dhamma te beoefenen door een vegetarisch dieet te volgen, klimaatactivist te worden of een bepaalde levensstijl aan te hangen. Dit valt dan regelrecht in de categorie verkeerde zienswijze iets wat in de Dhamma wel degelijk zeer verwijtbaar is.
