Wetenschappelijk onderzoek: mindfulness op scholen effectvol

Uit en deze zomer afgerond onderzoek aan de Katholieke Universiteit Leuven blijkt dat mindfulnesstrainingen jongeren beschermen tegen psychische problemen. Er zijn voorzichtige plannen om mindfulness standaard in te voeren op middelbare scholen in Vlaanderen. Ten opzichte van andere Europese landen kampt België met een relatief hoog aantal zelfdodingen onder jongeren. De uitslag van het onderzoek door KU Leuven wordt dit najaar gepresenteerd. Het is het eerste onderzoek ter wereld met deze omvang.

Er is ook wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effecten van mindfulness op hele jonge kinderen. In samenwerking met de Vlaamse organisaties ‘Ga voor geluk’ en ‘Mindfulness’ van mindfulnesstrainer dr. David Dewulf , werkte KiddyMinds, dat een mindfulnessprogramma  voor jonge schoolkinderen heeft ontwikkeld, twee jaar lang aan een project op lagere scholen.

Het werd gekoppeld aan wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van mindfulness , dat werd uitgevoerd door de dienst orthopedagogie van de Universiteit Gent. Van 2008 tot 2011 werd het acht weken KiddyMinds-programma gegeven aan kinderen op veertien scholen. De resultaten zijn positief, de kinderen konden zich onder meer beter concentreren en angsten van zich afzetten.

De uitslag van het onderzoek door de KU Leuven naar de effecten van mindfulness op middelbare scholieren, is ook bij de Vlaamse minister van Welzijn en Volksgezondheid positief ontvangen. In het kader van een actieplan suicidepreventie laat de minister de mogelijkheden van het geven van mindfulnesstrainingen op middelbare scholen verder onderzoeken.

De resultaten van het onderzoek door KU Leuven zijn verrassend omdat de training niet alleen een preventief maar ook een genezend effect zou hebben op depressies. ‘Het helpt ook om bestaande psychische problemen te reduceren’, zegt psycholoog Flip Raes, die leiding gaf aan het onderzoek dat drie jaar duurde en onder vierhonderd leerlingen uit het middelbaar onderwijs in Vlaanderen werd gehouden.

Raes: ‘De leeftijd waarop mensen voor het eerst een depressie krijgen, wordt steeds vroeger. Dertig jaar geleden ontstonden die problemen rond je veertigste, nu is dat tussen je veertiende en je twintigste. De Vlaamse suïcidecijfers wijzen op een enorme hoeveelheid psychisch leed onder jongeren. Ik vind dat we dat eens bespreekbaar moeten maken.’

Mindfulnesstrainer David Dewulf vindt dat mindfulness standaard ingevoerd moet worden op middelbare scholen, om zo min of meer te voorkomen dat jongeren tussen veertien en zeventien jaar geestelijk in de problemen komen. Bij jongeren in deze leeftijdsgroep worden volgens Dewulf nieuwe hersengebieden actief, het piekervermogen wordt groter. Raes sluit zich daar bij aan en vindt dat er meer aandacht moet komen voor mentale hygiëne op scholen.

KiddyMinds is een op mindfulness gebaseerd programma voor lagere schoolkinderen.  Het wordt door de gelijknamige Vlaamse organisatie gepresenteerd als kindermindfulness. Het programma van acht weken is gericht op lagere schoolkinderen vanaf het tweede leerjaar (zeven tot negen jaar). Aan bod komen vaardigheden aan de hand van geleide meditaties, concentratie, waarnemingsspelletjes, yoga en helende verhalen. Deelname van een ouder is verplicht, om de kinderen thuis optimaal te kunnen begeleiden bij de oefeningen. De cursus kost in totaal 320 euro. Voor de training aan de groep met ouderen schoolkinderen, in de leeftijd van tien tot twaalf jaar, is de aanwezigheid van een ouder niet verplicht en zijn de kosten 180 euro.

Kathleen Van der Gucht van ‘Mindfulness’, die het door de orthopedagoog Veerle Soyez uitgevoerde  onderzoek naar de effecten van KiddyMinds bij kleine kinderen van een reactie voorzag , noemt het een onderzoek naar een ‘middel tot het vergroten van weerbaarheid en veerkracht in moeilijke, stressvolle, emotionele situaties’. Zij signaleert dat de leefwereld van kinderen in de moderne samenleving steeds complexer wordt. En soms chronische stress oplevert.

Het doel van het KiddyMinds project is om jonge kinderen te leren om goed met stress om te gaan, zodat ze daar hun hele leven lang profijt van hebben. De KiddyMinds training bestaat uit acht wekelijkse sessies van anderhalf uur. Tijdens deze training leren kinderen hun aandacht bewust in het hier en nu te gebruiken. En volgens de makers zonder oordeel naar hun ervaringen te kijken. De training is ontwikkeld door Chris Lejaeghere en Veronique Benoit van KiddyMinds en David Dewulf van het instituut voor aandacht en mindfulness.

Aan het onderzoek namen in totaal 755 lagere schoolkinderen van twaalf scholen deel. De leerlingen zaten in experimentele klassen, waar het onderzoek plaatsvond. Hun ervaringen werden vergeleken met leerlingen in zogenaamde controleklassen. De training kreeg gemiddeld een score van 7,5 op de schaal van tien, wat de onderzoekers hoog noemen. Ongeveer 65 procent van de leerlingen gaf aan nog meer mindfulness oefeningen te willen doen.

Meer dan de helft van de kinderen die meededen aan het onderzoek merkte na de training een verandering in hun gedrag op. Zij meldden dat het gemakkelijker was om aandachtig te zijn. Zij voelden dat vooral wanneer andere kinderen al pratend of lachend de les verstoorden. Ook bij kinderen met aandachtsproblemen was er effect. Ze luisterden beter, reageerden sneller en luisterden beter naar instructies. De leerkrachten hoefden minder snel in te grijpen.

Tijdens interviews met de onderzoekers was een toename merkbaar in het tonen van emoties, boosheid, angst en verdriet. Meer dan de helft van de leerlingen gaf aan meer zelfvertrouwen te hebben door de training. Sommige kinderen gaven aan ook minder bang te zijn om fouten te maken. Kinderen met faalangst merkten na de training een duidelijk verschil op met zelfsturing. Ze waren meer zelfverzekerd en evenwichtiger. Deze leerlingen gingen zich volgens de leerkrachten meer assertief gedragen en minder terughoudend hun vragen stelden. Ze kwamen losser en vrijer in hun vel zittend over.

Bij heel wat kinderen groeide na de training volgens de onderzoekers het besef van wat hun gedrag kan veroorzaken bij anderen. Ze zeiden meer aandacht te hebben voor emoties van anderen. De resultaten van dit onderzoek laten een verbetering zien op het gebied van concentratie, bewust ervaren en sturen van emoties, een toename in zelfvertrouwen en acceptatie, empatische gevoelens werden versterkt en de kinderen rapporteerden beter om te kunnen gaan met stress. Om meer zicht te krijgen op de effecten van KindyMinds training is meer onderzoek nodig. De ervaringen in deze studie maakten volgens de onderzoekers duidelijk dfat mindfulness bij lagere schoolkinderen in het algem,een en in een schoolcontext bijzonder een haalbare kaart is.

De onderzoekers bevelen aan om in een toekomstig onderzoek eveneens aandacht te besteden aan een eventuele verankering van mindfulness in het dagelijks onderwijs van leraren.

Bronnen:  Katleen Van der Gucht, Vlaams ministerie van onderwijs en gezondheid, , www.kiddyminds.be lees ook trainers en hun motieven  en Smiling Mind

foto’s: website KiddyMinds