Bertjan Oosterbeek vertrok in 2011 naar Japan om in het zenklooster Sogenji een jaar lang zentraining te volgen bij zenmeester Shodo Harada Roshi. Over zijn belevenissen in Japan schreef hij eerder het boek Sogenji desu – Verhalen uit een Japans zenklooster. Zijn opgetekende belevenissen werden in een serie geplaatst in het Boeddhistisch Dagblad.
Nu is er het tweede boek: Zen – Adem – Energie.
Een tweede boek: is dit weer een boek met humoristische anekdotes over je belevenissen in de wereld van zen?
Nee, dit is een heel ander boek. Dit boek gaat over zentraining en over wat ik daarover in Japan geleerd heb. En misschien wel vooral ook een pleidooi om je zentraining te richten op de basis: zitten en ademhalen. Want daar begint het…
Waarom heb je dit boek geschreven?
De eerste vier maanden dat ik in Japan was, bestond mijn training alleen maar uit ‘leren zitten en ademhalen’. Dat was alles! Dat was het enige wat de Roshi mij probeerde te leren. Niet door het uit te leggen, maar door het telkens weer voor te doen. Iedere keer dat ik tijdens sanzen (het persoonlijk onderhoud) tegenover hem zat weer. Net zolang tot ik het eindelijk doorhad…
Let wel: voordat ik naar Japan ging had ik al ruim tien jaar ervaring met zenmeditatie. Dan zou je denken dat ik inmiddels wel wist hoe je moest zitten en ademen! Maar eenmaal in Japan bleek dat ik daar nog heel veel over te leren had.
Wat dan precies? Iedereen die mediteert weet toch wel hoe je moet zitten en ademen?
Dat is het punt. Zitten en ademen zijn geen vaardigheden voor zenmeditatie. Zen ís zitten en ademen, aandachtig zijn op wat er is… en verder niks. In feite is het proberen om ‘niet iets’ te doen. Dat lijkt makkelijk, maar is het beslist niet. Voordat je het zelfs maar in de gaten hebt, ben je vooral weer druk bezig met al die gedachten die in je hoofd blijven opkomen.
Als je tijdens het mediteren vooral met die gedachten bezig bent, dan mis je iets belangrijks. Dan blijf je hangen in je gedenk en kom je niet verder. Onze gedachten zijn nou eenmaal eindeloos – er komt geen eind aan. Dát er gedachten opkomen is niet te voorkomen. Dat is hoe wij als mens nou eenmaal functioneren. Maar wat we wel kunnen doen is voorkomen dat die gedachten met ons aan de haal gaan en de baas over ons gaan spelen.
En dat doe je door geen enkele aandacht te geven aan de gedachten die opkomen. Of zoals mijn zenmeester Harada Roshi zegt: ‘Meteen afkappen en terug naar je ademhaling.’
Dat klinkt behoorlijk radicaal. Er zijn toch zeker ook wel nuttige of waardevolle gedachten?
Zeker… en als ik dit zo zeg, dan roept het meestal weerstand op. We zijn erg gehecht aan onze gedachten en verkeren in de veronderstelling dat ze belangrijk zijn. Maar het overgrote deel van onze gedachten is wat ze in Japan mozo noemen – onnodig gedenk.
Dat kun je makkelijk voor jezelf vaststellen. Probeer maar eens om tijdens het mediteren cijfers aan je gedachten te geven: een 5 voor een hele goede, waardevolle of interessante gedachte; een 1 voor een zinloze, overbodige of al lang uitgekauwde gedachte; en de andere cijfers voor alles ertussenin. Ik doe deze oefening regelmatig in workshops en er is nog nooit iemand geweest die zei: ‘Het waren vooral 4-en en 5-en’. Probeer het maar eens uit.
Maar niet iedere gedachte hoeft toch nuttig of waardevol te zijn?
Of gedachten waardevol zijn of niet doet er in feite niet toe. Het probleem is dat ze ons laten zien wie we dénken te zijn, niet wie we werkelijk zijn. En dat laatste is natuurlijk waar het in zen om gaat.
Zenmeester Ekai zegt niet voor niks in zijn commentaar op de Mu-koan: ‘Verlichting komt steeds nadat de weg van het denken geblokkeerd is.’ Het is dus niet iets wat je kunt begrijpen; het is iets wat je voor jezelf moet ervaren door het te doen.
Iets heel anders: ben je van plan nog weer terug te gaan naar Japan?
Zeker, maar helaas niet op de korte termijn. Gelukkig heb ik wel de mogelijkheid om mijn de Roshi regelmatig in Hokuozan te ontmoeten – de Duitse dependance van Sogenji. Dan kan hij me daar weer even goed met mijn neus op de feiten drukken: ‘You are not doing your practice… only this… MU!’
Dus je bent nog geen verlicht zenmeester?
Nee, zeker niet. Dit is een boek van een medestudent.
Zen – Adem – Energie is uitgegeven in eigen beheer.Paperback (NL: € 12,50 – inclusief verzending binnen Nederland)
Te bestellen via DanaPresent: http://www.danapresent.com/nl/zen-adem-energie-bertjan-oosterbeek.html of eBook (€ 4,95) Te downloaden via Kobo: https://store.kobobooks.com/nl-nl/ebook/zen-adem-energie of via bol.com: https://go.bol.com/ep/9200000065025771
