• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Columns » Dharmapelgrim » Dharmapelgrim – Over woordgebruik

Dharmapelgrim – Over woordgebruik

10 september 2016 door Dharmapelgrim

Enige weken geleden schreef ik: Yoga is niet uit de lucht is komen vallen. Er is lang over nagedacht, maar het geeft geen pas nu op te houden met nadenken…Juist dit tijdsgewricht heeft nieuwe, eigentijdse rishi’s nodig: mannen en vrouwen die systematisch en methodisch zelf op zoek gaan naar antwoorden op de grote levensvragen. Veel mensen hebben behoefte aan voorbeelden die aansluiten bij hun belevingswereld. Dat is de wereld die zich hier en nu aan hen voordoet, en niet de wereld die honderden tot zelfs duizenden jaren achter ons ligt!

In een van de reacties hierop werd gesteld dat ten gevolge van het contact tussen Oost en West woorden eigen betekenissen hebben gekregen. ‘Dharmapelgrim’ zou daar een voorbeeld van zijn: een mix van juiste, half juiste en onjuiste weergaven, en niet meer dan interpretaties, standpunten en gezichtspunten. Het zou – zo staat eveneens in de reactie te lezen – te ver voeren alles te ontleden en overal antwoord op te geven. Wel… dat hoeft ook niet.

Neem het woord ‘rishi’. Wat is de betekenis? Het lemma staat niet in de versie van Het groot woordenboek der Nederlandse Taal Van Dale dat ik in mijn bezit heb en frequent raadpleeg. Vijf minuten zoeken op internet  en in andere bronnen, levert mij het volgende op :

  1. “ … Sanskriet term die wordt gebruikt om een visionair denker of ziener mee aan te duiden. Het geldt ook als een titel zoals in maharishi: grote ziener, of iemand die grote verbanden ziet, of gewoon ‘het groot ziet.”
  2. Jongensnaam
  3. Salie (?)
  4. Cosmocrator (een van de zeven Geesten voor Gods troon);
  5. Demiurg (werker voor de mensheid)
  6. Mahatma (geestelijk hoog ontwikkeld mens)
  7. Adept (Meester van wijsheid)

8.Naljor (heilige, asceet, yogi)

  1. Naga (slang, symbool van een ingewijde)
  2. … Voeg zelf een definitie toe.

De laatste optie ben ik onder lijstjes met betekenissen tegengekomen. Het geeft aan dat het mogelijk is om zelf nieuwe, eigen betekenissen te geven aan woorden en begrippen die – soms al zeer lang – in omloop zijn. Het sterkt mij in mijn overtuiging dat er niet zoiets bestaat als een juiste, halfjuiste of onjuiste weergave van de betekenis van het lemma ‘rishi.

Dat woorden en begrippen in de loop der tijd en door contacten tussen culturen voortdurend andere betekenissen krijgen, is één van de kenmerken van levende talen. Het is van alle tijden. Alleen dode talen veranderen niet meer. Hoewel … zelfs daar durf ik mijn hand niet voor in het vuur te steken. Interpreteren doe je immers steevast met de kennis en ervaring die je nu hebt, tenzij je zelf net zo ‘dood’ bent als de taal die je gebruikt. Zelfs al zou je in staat zijn jezelf fysiek terug te flitsen naar “daar en toen”, de woorden en begrippen die in dat “daar en toen” tot je komen zouden niet anders kunnen dan resoneren op de kennis en ervaring die je met je hebt meegenomen. Woorden zijn volgens mij niet meer of minder dan van klanken of lettertekens binnen een bepaalde context.

Het standpunt en gezichtspunt van de zender – degene die een woord zegt of schrijft – behoort tot de context en heeft daardoor invloed op de betekenis van het woord. Het standpunt en gezichtspunt van de ontvanger behoort echter eveneens tot die context en heeft daardoor eveneens invloed op de betekenis. Zowel de zender als de ontvanger moeten daar rekening mee houden.

Als zender geef ik in mijn teksten regelmatig aan welke betekenis ik een bepaald woord of begrip mee geef, zoals in de zin: “Juist dit tijdsgewricht heeft nieuwe, eigentijdse rishi’s nodig: mannen en vrouwen die systematisch en methodisch zelf op zoek gaan naar antwoorden op de grote levensvragen”. Het tweede deel van deze zin, maakt duidelijk wat ik onder rishi’s versta. Daardoor maakt het mijns inziens niet meer uit welke betekenis er tweeduizend jaar of langer geleden in een woordenboek achter het lemma ‘rishi’ zou hebben gestaan – zo er in die periode al woordenboeken bestonden. De lezer die hieraan voorbij gaat en als ontvanger het woord ‘rishi’ anders leest dan door mij (de zender)  aangegeven, haalt het woord uit zijn context. Er is dan geen sprake van een halfjuist of onjuiste betekenis, maar van een door de ontvanger niet volledig accepteren of zelfs verwerpen van de door mij aangegeven betekenis. Dat mag uiteraard, maar vel geen oordeel.

Het voeren van zinvolle en vruchtbare dialogen tussen mensen lijkt mij slechts mogelijk wanneer “zenders” en “ontvangers” afspraken maken over wat bepaalde woorden en begrippen betekenen wanneer er misverstanden door interpretatieverschillen kunnen ontstaan. Dat kan eenvoudig door vragen te stellen, zoals “wat bedoel je daar precies mee?” of “Is voor iedereen dit begrip duidelijk…?” Dat kost natuurlijk tijd. Het loont absoluut om die tijd te nemen in overlegsituaties en tijdens vergaderingen. Voor schrijvers en lezers is het wat lastiger. Schrijvers doen er goed aan om door hen gebruikte woorden en begrippen te definiëren wanneer de betekenissen niet in de gangbare woordenboeken staan of gemakkelijk op internet te vinden zijn. Dat kan in de tekst zelf, of desnoods in een voetnoot. Lezers doen er verstandig aan om bij dreigend misverstaan van een woord op zoek te gaan naar aanwijzingen in de tekst, bijvoorbeeld door ‘close reading’ toe te passen (nauwkeurig lezen, met inbegrip van analyseren van de context). Blijven er onduidelijkheden? Vraag wat er precies wordt bedoeld. Oordeel niet.

 

Categorie: Columns, Dharmapelgrim, Nieuws Tags: afspraken, dialoog, ontvanger, tekst, woorden, zender

Lees ook:

  1. Dharmapelgrim – Over woordgebruik
  2. Wat is de betekenis van ‘rishi’? Antwoorden op levensvragen
  3. Wijsheid in de taal
  4. Dharmapelgrim – Afspraken (2)

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. kees moerbeek zegt

    10 september 2016 om 17:11

    ‘Het voeren van zinvolle en vruchtbare dialogen tussen mensen lijkt mij slechts mogelijk wanneer “zenders” en “ontvangers” afspraken maken over wat bepaalde woorden en begrippen betekenen wanneer er misverstanden door interpretatieverschillen kunnen ontstaan.’

    Dat zou een oplossing kunnen zijn, ware het niet dat het probleem zich verplaatst. Misverstanden duiken dan ook weer op, maar onder het mom van een discussie over taalgebruik. Woordenboeken worden dan gebruikt om elkaar om de oren te slaan.

    Kern van de zaak is dat gesprekspartners oprecht de bereidheid hebben om zich in elkaar te verplaatsen. Ze moeten uit hun hokjes komen en er moet een gemeenschappelijk belang zijn. Daar begint en stopt alles mee. Iedere taalkundige kan dit vertellen, bij deze :-)

    • G.J. Smeets zegt

      10 september 2016 om 18:35

      :)

    • Dharmapelgrim zegt

      10 september 2016 om 22:47

      Dank voor de aanvulling! Uit je hokje komen en bereid zijn je in de ander te verplaatsen is zeker begin- en eindpunt. Het lijkt mij ook niet gezond om elkaar met woordenboeken te lijf te gaan, en de aanmoediging elkaar te bevragen naar betekenissen van gebruikte begrippen is uiteraard geen aansporing tot het aangaan van discussies over taalgebruik. Zie het als uitnodiging om uit je hokje te komen, door er zelf als eerste uit te stappen.

      • Nic Schrijver zegt

        11 september 2016 om 08:21

        Daarom dit:
        Bodhidharma omschreef zen ooit als “Een speciale transmissie buiten de geschriften, niet gebaseerd op woorden of letter, direct wijzend naar de geest …”

Primaire Sidebar

Door:

Dharmapelgrim

Probeert sinds zijn 16de jaar het Edele Achtvoudige pad te volgen. Dat lukt hem met vallen en opstaan, waarbij hij zichzelf voorhoudt dat hij dat pad tot het einde zal gaan, zolang hij maar één keer vaker opstaat dan valt. Iedereen die de dharma beoefent is een pelgrim op zijn eigen weg. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 29 mei 2025
    Rust, eenvoud en tevredenheid
  • 30 mei 2025
    Bewustzijn na de Dood: Eindigt Alles of Gaat Iets Verder?
  • 31 mei 2025
    Workshop meditatie | Omgaan met tegenslag en pijn
  • 1 juni 2025
    Thuiskomen in het lichaam - Meditatiedag met Lex van Heel
  • 2 juni 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 3 juni 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 4 juni 2025
    Zen Spirit zenmeditatie Arnhem, 1e helft 2025 8 januari-25 juni
  • 4 juni 2025
    Zenmeditatie in Leiden
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Deconstructie van het godsbeeld van Pseudo-Dionysius

    Hans van Dam - 23 mei 2025

    Over het verschil tussen weten-wat-niet en niet-weten.

    De wolk van niet-weten

    Hans van Dam - 22 mei 2025

    Over beeldloze mystiek en mystiekloze beelden.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het jaar 2025 – dag 148 – Joop Faber
    • Boeddhistische ervaringsdeskundigen gezocht
    • Taigu – Een vaardig slaapmiddel
    • Guy – dhammazaadjes – Wees je eigen meester
    • Jan Veenendaal – Er bestaan geen onwettige mensen, er bestaan wel onmenselijke wetten.

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.