Wat is eigenlijk een zenmeester? Die vraag stond vandaag centraal in een radio-uitzending over wat de ‘affaire-Ritskes’ is gaan heten. Rients Ritskes, leider van Zen.nl, verweerde zich voor het eerst tegen de aantijgingen van ’titelfraude’ die tegen hem zijn geuit. Een nabeschouwing op verzoek van de redactie van het Boeddhistisch Dagblad.
Beluister de uitzending terug via de site van de BOS.
Je kunt lesgeven in zen, maar pas wanneer je zenmeester of ‘roshi’ bent, dan heb je alle bevoegdheden, legde de Nederlandse zenmeester Jiun Hogen roshi van het Drentse zencentrum Noorderpoort vandaag bij ‘Hemelsbreed’ (Radio 5) uit aan de Boeddhistische Omroep. Alleen aan een roshi komt de bevoegdheid toe om veranderingen in de zentraining aan te brengen of anderen te autoriseren om als zenleraar of zenmeester op te treden.
Jiun Hogen roshi ontpopte zich in de uitzending als een belangrijke getuige-deskundige. “Er is geen geordend curriculum voor een zenmeester,” zei zij. “De basis is wel de koanstudie, maar waar het in feite om gaat is het ontwikkelingsproces als zodanig. Je spirituele ontwikkeling en je persoonlijke ontwikkeling moeten in balans zijn.”
Eigenlijk kan iemand tijdens de zentraining niet bezig zijn met een potentieel zenmeesterschap. “Een doel hebben is strijdig met het karakter van de zentraining, die altijd gaat over jezelf losmaken. Leraren zijn mensen die door hun ontwikkeling opeens leraar blijken te zijn geworden,” aldus Jiun Hogen roshi.
Bescheiden
Ook Sokun Tsushimoto roshi, de Japanse zenmeester die afgelopen april de affaire-Ritskes aan het rollen bracht, werd geïnterviewd. “Een ware zenmonnik is bescheiden en zal nooit opgeven over zijn titels,” verklaarde hij via een tolk in het radioprogramma. Een echte zenmeester, zo maakte hij duidelijk, wordt na een jarenlange koanstudie officieel door een roshi geautoriseerd wanneer allen zijn kwalificaties voor deze rol erkennen.
Bescheiden toonde Rients Ritskes zich in de uitzending allerminst, ook niet nu de Boeddhistische Omroep hem hier bij herhaling de gelegenheid toe bood. Hij vergeleek zichzelf met de beroemde achttiende eeuwse zenmeester Hakuin, die volgens de overlevering ook niet formeel was geautoriseerd: “Ik verkeer in goed gezelschap.”
En hij sprak een betekenisvol zinnetje uit over Zen.nl: “Wij zitten dicht bij de markt.” Om daaraan toe te voegen dat dat overeenkomstig de tien plaatjes van de os is, een bekende allegorie van de zenweg. Ook daar komt de reis die begint met een zoektocht naar de os (symbool voor het ware zelf) uit op de markt, zonder os.
Ambitie
Traditie komt uit de radio-uitzending naar voren als het sleutelwoord. In de jaren tachtig bezocht Rients Ritskes een aantal malen het Japanse zenklooster van Hirata roshi. Volgens Ritskes zou deze hem toestemming hebben gegeven om in Nederland zenles te geven. Aan hem maakte Ritskes zijn ambitie kenbaar om zelf ooit roshi te worden, maar aan de voorwaarde van Hirata roshi van een langdurig verblijf in Japan kon hij niet voldoen.
Ritskes stelde Hirata roshi voor om in Nederland zijn vorderingen in het leraarschap te komen beoordelen. Hirata Roshi voelde zich daarvoor te oud en stelde voor dat zijn student Sokun Tsushimoto, later zelf door hem als roshi geautoriseerd, deze rol op zich zou nemen.
In de jaren negentig kwam Sokun Tsushimoto in Nederland herhaaldelijk gezamenlijke sesshins met Ritskes verzorgen. In 1999 ontving Ritskes van hem een goudbrokaten ‘raksu’ (een liturgisch schort), een cadeau dat hij opvatte als een informele erkenning van zijn zenmeesterschap.
Wereldkundig
Rond de eeuwwisseling begon het contact tussen Rients Ritskes en Sokun Tsushimoto te verwateren. Sokun Tsushimoto zette een punt achter zijn monniksbestaan en ging een artsopleiding volgen.
In april van dit jaar kwam hem ter ore dat Ritskes actief was als zenmeester en zich er blijkens de website van Zen.nl op beriep hiertoe door hem te zijn geautoriseerd. Sokun Tsushimoto had echter nooit een meester-leerlingrelatie gehad met Ritskes. Hij eiste dan ook dat Ritskes wereldkundig zou maken dat hij niet een bevoegde meester was in de Japanse Rinzai-traditie van het zenboeddhisme.
Ritskes besloot hierop, zo verklaarde hij vandaag opnieuw voor de microfoon van de Boeddhistische Omroep, dat het tijd was om de banden met Japan te verbreken. Hij zou zich al langer hebben gerealiseerd dat hij zen liever op een eigentijdse, Europese manier invulling wilde geven. In het signaal van Sokun Tsushimoto zag hij het geëigende moment om publiekelijk een andere weg in te slaan. Voor het argwanende oog van de publieke opinie werd hier de ’titelfraude’-affaire geboren.
Goed werk
Alleen: “Er viel niets te verbreken,” aldus Sokun Tsushimoto. “Dat is belachelijk wanneer je om te beginnen niet verbonden bent. Het enige wat Ritskes heeft gedaan is gebruik maken van de traditie.”
Ritskes herhaalde in de uitzending vandaag dat hij zich nooit ‘roshi’ heeft genoemd. Maar het lijkt Sokun Tsushimoto erom te gaan dat hij zich in strijd met de traditie wel feitelijk als zenmeester gedraagt. Omdat alle pijlen zich vandaag op Ritskes richtten, werd niet duidelijk of Sokun Tsushimoto niet al eerder nattigheid had kunnen voelen toen hij in de jaren negentig samen met Ritskes zentrainingen leidde.
Ritskes zei vandaag: “Ik voel mij nog steeds een kind van de Japanse zentraditie.” Hij ontweek echter de vraag of hij zich niet veel ellende had kunnen besparen wanneer hij gewoon meditatielessen was gaan geven zonder zich op zen te beroepen. Hij voelt zich geïnspireerd door boeddhisme, maar gaf onder een spervuur van vragen toe dat boeddhisme in de cursussen van Zen.nl niet een grote rol speelt.
Jiun Hogen roshi van het zencentrum Noorderpoort sprak er vandaag haar verbazing over uit dat iemand ‘uit het niets’ zenmeester blijkt te kunnen worden. “Het is jammer dat dit pas in zo’n laat stadium uitkomt. De schade die dit toebrengt is groot, terwijl Rients verder wel degelijk goed werk verricht.”
Menno Prins zegt
Als Ritskes inderdaad de tien plaatjes van de os, een bekende allegorie van de zenweg als voorbeeld noemt:”De reis die begint mét os (symbool voor het illusoire zelf) uit op de markt, zonder os”; dan staat de inhoud in zijn versie 180 graden andersom dan in het boekje “De os en zijn hoeder” een Zen-bezinning (door Hugo M. Enomya-Lasalle). Daarin begint het verhaal met een zoektocht náár de os (die dus geheel uit zicht is; om via plaatje 7 op de rug van de os huiswaarts te keren en in plaatje 10 met “open handen naar de markt” te gaan. De os staat in deze serie niet voor het illusoire zelf, maar voor de boeddha-natuur. Dat lijkt mij wel een verschil. Bovendien lijkt mij “met lege handen naar de markt gaan” iets geheel anders dan “met een businessplan de meditatiemarkt op gaan”. Naar mijn mening zou het zuiverder zijn om te spreken van een op Zen gebaseerde activiteit. Dat geeft immers exact aan wat het is … (Vergelijk: Mindfulness Based … zoals MBSR = Mindfulness Based Stress Reduction). Alle welles/nietes uit de wereld. Dacht ik zo.
Henk Molenaar zegt
Ritskes zei vandaag: “Ik voel mij nog steeds een kind
Ron Sinnige zegt
Ik heb genoten van de mooie uitzending van Agnes Sommer. Een standbeeld voor haar!
Guus Went zegt
Niets teveel gezegd Ron.
De man schminkt zichzelf werkelijk vol-le-dig af. Graaft zijn eigen graf en gaat er gerust ook nog maar meteen inliggen, als een Dai Osho, een dode osho.
Wat een leed, wat een ontluistering.
Maar nu we dan toch eerlijk zijn:
hij is natuurlijk niet de enige in Nederland die zich zo verhoudt tot zijn leraarschap. Om vragen te voorkomen: ik noem nooit namen in het openbaar.
Pjotr Bos zegt
Dai Osho is voor overleden monniken/priesters.
(in de Soto en Zuivereland traditie zit dit weer anders)
Zoals ik het zie wordt het als ere-titel gebruikt postuum, van dat was een grote man een grote monnik die goed werk heeft verricht die verdient wel een pluim.
Eelco zegt
De ‘titelfraude’ twist is lijden. (Zo ook dit bericht.)
Sjoerd zegt
Titelfraudetwist=ego, ego is een ogenschijnlijk anker in een onzekere werkelijkheid, angst voor deze onzekerheid en begeerte naar angstloosheid=lijden.
Voor deze twist zijn altijd meer dan 1 ego nodig.
Anne zegt
Er missen zaken. Zo werd ook gesteld door Sokun Tsushimoto dat hij niet wist of Ritskes de deur was geweigerd en dat hij daar ook niet om verzocht had. Hij zou slechts rapport hebben gedaan van de claims van Ritskes over leraarschap. Er werd toegevoegd dat in Japan praktisch niemand weet wie Ritskes is en weigeren hem veel belangrijker zou maken dan hij daadwerkelijk is (zegt dit iets over de NL discussie en het zo groot maken van dit gebeuren?). Het was allemaal minder opgeblazen dan de poeha die er door verschillende mensen van werd gemaakt.
Verder uitstekende uitzending. Netjes alsnog te beluisteren op de BOS site. Een beetje verstandig mens zoekt even na wie er achter een organisatie zit en komt dus heel snel op deze opname. Kan iedereen de claims van beide kanten goed horen en kiezen wat er van te vinden. De uitleg van Jiun Hogen roshi kan geïnteresseerden uitstekend helpen de woorden die zij gehoord hebben te duiden.
Boek dicht , klaar en ophouden met het opblazen van de situatie tot iets dat groter is dan de werkelijkheid.
Guus vO zegt
Ik wil juist graag alle poehamakers en opblazers bedanken (en dat is geen komische verwijzing naar Ritskes zelf). Het feit dat deze uitzending überhaupt gemaakt is – en wij nu allemaal zelf kunnen luisteren en oordelen – is mede aan hun ‘poeha’ te danken, vermoed ik.
robin zegt
maar wel terechte ‘poeha’, nietwaar?
Tom zegt
“De schade die dit toebrengt is groot, terwijl Rients verder wel degelijk goed werk verricht.”…………..
Deze zin is voor mij stof tot nadenken. Vooral in het licht van alles wat er over Ritskes gezegd en geschreven is(ook door mijzelf)
robin zegt
“De schade die dit toebrengt is groot, terwijl Rients verder wel degelijk goed werk verricht… en daarvoor ook goed betaald krijgt.” zou ik daar aan toe willen voegen. Of is dat flauw?
Joep zegt
Veel geleerd van de boeken van Rients. Maar naar gelang de jaren verstrijken kom ik erachter dat dhr Ritskes zo erg bezig is met zich belangrijk voelen en dit etaleren naar de buitenwereld dat ik zijn z.g. leraarschap ernstig in twijfel trek. Iemand die zo met zichzelf in de weer is heeft nog maar heel weinig van ZEN boeddhisme begrepen.
Thijs zegt
Ik ben op zoek naar een zenmeester, of in ieder geval iemand die mij kan helpen in de ontwikkeling van mijn meditatie. Ik ben juist wel op zoek naar een vorm van meditatie die geinspireerd is op het boeddhisme, aangezien meditatie naar mijn gevoel anders een lege huls blijft, oppervlakkig. Nou lees ik vandaan in de Volkskrant over ‘De bekende Nederlandse zenleraar Rien Ritskes’ dus ik dacht, ik google hem eens. Bovenstaande reactie van Joep is PRECIES waarom ik mensen zoals Ritskes niet serieus neem als leraar.
Joop Romeijn zegt
Naast de (ex-)leerlingen van Zen.Nl die zich mogelijk behoorlijk bedonderd voelen door Ritskes zijn het vooral de Zen Leraren (In Opleiding) die onze compassie verdienen. Ook al hadden ze kunnen weten dat het allemaal te mooi werd voorgespiegeld.
Naast de zeer betrekkelijk geworden spirituele waarde van het Zen.Nl-leraar-zijn zou nu ook de economische waarde ervan wel eens kunnen dalen.
Het blog van Ron Sinnige van 24 juni meldt oude en nieuwe vertrekkers.
Hoe gaat de Zen.Nl-gemeenschap nu zelf reageren?
Tot nu toe straalt de wekelijkse ‘Nieuwsbrief’ (www.zen.nl/nl/nieuws.php) nog steeds hetzelfde sektarische optimisme uit. Maar zal dat aanstaande vrijdag nog steeds zo zijn, nu Ritskes zich heeft geuit?
En hun link naar ‘Wat is Zen‘ op hun website is ook nog steeds niet veranderd, terwijl die toch niet meer past.
Pjotr Bos zegt
Ritskes heeft het in de uitzending over dat Sokun Tsuchimoto als opleidings-waarnemer in naam van Hirata roshi optrad.
In plaats van dat Rients Ritskes naar Japan zou hoeven en Hirata roshi naar Nederland. Zodoende kon Ritskes toch nog zijn opleiding volgen die Hirata roshi hem heeft voorgesteld.
Dus wellicht heeft Ritskes toch nog iets meer dan 3 maanden training gehad onder Hirata roshi via Tsuchimoto roshi als waarnemer van Hirata roshi?
Dit is dus nieuw voor mij ik wist niet dat Sokun aangewezen was om in naam van Hirata roshi Rients zijn opleiding te verzorgen.
Pjotr Bos zegt
En Sokun Tsuchimoto lijkt van niks te weten?
Want hij noemt zich gewoon vriend en niet “opleider van Ritskes in naam van Hirata Roshi”
Pjotr Bos zegt
excuus het moet zijn: Tsushimoto.
Ronald de Caluwé zegt
Vandaag pas kunnen luisteren. Redelijk goed doorgevraagd, zonder al te veel druk te zetten. Hierdoor bleef het gesprek op een prettige toon doorgaan. Het werd echter Ritskes ook weer niet ál te moeilijk gemaakt. Maar goed, het was dan ook geen kruisverhoor.
Eens met wat her en der geschreven is: de man houdt geen stand. Het vergelijk van het 10e plaatje van de os met zijn marktmodel is ronduit stuitend m.i.
Dat Jiun roshi afsluit met de uitspraak dat er nu eenmaal misverstanden zijn doet m.i. haar hele mooie bijdrage teniet.
Ben inderdaad benieuwd naar het vervolg dat aangekondigd werd!
Ik zegt
Hoe Lang is een Chinees?