Het boeddhisme in België wordt na veertien jaar lobbyen door de Boeddhistische Unie van België (BUB) als niet-conventionele levensbeschouwing erkend. Dat staat in het nieuwe regeerakkoord dat deze week door de politieke partijen in de nieuwe Belgische regering is gesloten. Het boeddhisme wordt de zogenoemde achtste eredienst van België.
Naar verwachting kunnen Belgische boeddhistische leraren en geestelijke verzorgers jaarlijks een bedrag van minstens enkele miljoenen euro’s staatssteun tegemoet zien aan salaris en onderhoud van gebouwen. Op de begroting is geen extra geld uitgetrokken, het gaat om een herverdeling van de gelden aan godsdiensten en religies en humanisten. Al de achterliggende jaren ontving het bureau van de BUB jaarlijks 150.000 euro om te werken aan die erkenning.
Voorzitter Carlo Luyckx, voorzitter van de Boeddhistische Unie van België (BUB) zegt tegen Belgische media blij te zijn met de erkenning. ‘Nu krijgen we eindelijk toegang tot ziekenhuizen en gevangenissen. Veertien jaar lang was het onzeker of het boeddhisme erkend zou worden door de staat na al die jaren dat we enkel maar konden overleven op giften van onze leden.’ Volgens Luyckx zijn er in zijn land 150.000 Belgen die het boeddhisme als levensbeschouwing aanhangen, verdeeld over een dertigtal verenigingen. Ruim een half miljoen Belgen zou geïnteresseerd zijn in de leer.
Luyckx in een reactie aan Het Nieuwsblad: ‘We zijn nu al bijna een halve eeuw actief in België. Deze officiële erkenning is een enorme bevestiging voor ons. Het betekent dat de overheid het belang van het boeddhisme inziet. Zo kunnen scholen die dat willen onze leer straks in hun lessenpakket aanbieden. Zo kunnen ziekenhuizen en gevangenissen onze lama’s, zo heten onze priesters, binnen laten. We zijn vooral blij dat we eindelijk in de gevangenissen kunnen werken. We denken dat gedetineerden die kennismaakten met het boeddhisme betere mensen zijn wanneer ze buiten komen. We willen ook graag samenwerken met centra voor geestelijke gezondheidszorg. In deze tijden van burn-outs en coronastress kan het boeddhisme zeker helend helpen.’
Nederland
In Nederland wordt het aantal boeddhisten volgens berekeningen van 6 jaar terug op 57.500 geschat. De Boeddhistische Unie Nederland (BUN) gaat daar op basis van een gemiddelde van de laatste twee tellingen (in 2002 en 2014) – en definitie van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) van uit. Het aantal kan nu hoger of lager zijn. De BUN-leden verstrekken zelf de informatie over het aantal leden. Waarvan er -op basis van CBS-cijfers over het land van herkomst van eerste- en tweedegeneratie immigranten, en op basis van een gefundeerde inschatting van het percentage boeddhisten in het land van herkomst, 39.500 afkomstig zijn uit traditionele gemeenschappen in Nederland.
Maar, stelt de BUN, afhankelijk van definitie en mate van verbondenheid met het boeddhisme, kan het aantal mensen dat affiniteit heeft met het boeddhisme ook vele malen groter zijn. Het CBS hanteerde als methodiek voor de tellingen de eentrapsvraag, maar stelde geen vervolgvragen over de mate van de beleving en praktisering van het boeddhisme en een eventueel lidmaatschap van een sangha of boeddhistische organisatie.
De grootste groep boeddhisten in Nederland is afkomstig uit de Chinese gemeenschap (15.000 (CBS, 13%), gevolgd door de Thaise gemeenschap (14.700 (PEW, 93%), de Vietnamese gemeenschap (3.200 (PEW, 16%), de Japanse gemeenschap (2.600 (PEW, 36%) en vierduizend uit de overige Aziatische gemeenschappen (Kaski 2012, diverse percentages). Van de resterende 18.000 personen zijn er op basis van de berekening van de BUN circa 16.000 aangesloten bij een boeddhistische organisatie, waarvan circa 10.000 bij BUN-leden. Dit betekent volgens de koepelorganisatie dat er circa 2.000 Nederlanders zijn die zichzelf wel als boeddhist zien maar niet aangesloten zijn bij een boeddhistische organisatie.
Er zijn twee vragen die sommige boeddhisten in Nederland al jaren bezig houden: Wat (wie) is een boeddhist en hoeveel boeddhisten zijn er in Nederland. Met name het beantwoorden van die tweede vraag kan belangrijk zijn voor organisaties die zich bezig houden met de opleiding van (geestelijke) verzorgers, het aantal geestelijke verzorgers in de gevangenis en instellingen.
De BUN heeft een poging gewaagd de tweede vraag te beantwoorden, waarbij zich ook een definitie aandient als antwoord op de eerste vraag. De unie zegt daarbij niet de illusie te hebben definitieve antwoorden te kunnen geven, maar het lijkt haar goed de feiten helder op een rijtje te zetten, op basis van bestaand onderzoek.
Bij de BUN zijn circa veertig groeperingen aangesloten. Gelet op daarmee vergelijkbare boeddhistische groeperingen, dat wil zeggen groeperingen die zijn ingeschreven bij de Kamer van Koophandel en daarbij beschikkende over een actuele website waarop het aangeboden programma te vinden is, komt het totaal op circa tachtig groeperingen (exclusief traditionele Aziatische gemeenschappen).
Het CBS verzamelt al jaren gegevens die betrekking hebben op religie in Nederland. Er zijn rapporten waarin het aantal boeddhisten in Nederland (als percentage) wordt aangegeven. In december 2013 verscheen het rapport ‘Het belang van religie voor sociale samenhang’. In oktober 2014 verscheen het rapport ‘De religieuze kaart van Nederland, 2010-2013’. In beide rapportages wordt gebruik gemaakt van de zogenoemde eentrapsvraag om te bepalen of iemand zich rekent tot een religieuze of levensbeschouwelijke groepering. Deze twee recente rapporten laten lagere uitkomsten zien. In december 2013 werd het aantal boeddhisten gesteld op 0,5 % (65.000 Nederlanders); in oktober 2014 kwam men uit op 0,4 % (50.000 Nederlanders).
Het verschil tussen 50.000 of 65.000 aan de ene kant, en 325.000 of ruim 500.000 aan de andere kant, kan volgens de BUN verklaard worden uit het feit dat weliswaar veel mensen inspiratie en richting ontlenen aan het boeddhisme, maar toch terughoudend zijn om zichzelf boeddhist te noemen. Dit past ook bij de in het NPO-rapport gesignaleerde individuele spirituele beleving. Dat wil zeggen: zonder regels, zonder groepsdenken en zonder etiket.
Erkenning België
Grote stimulator van de erkenning is het parlementslid Els Van Hoof (CD&V) die het wetsvoorstel tot erkenning heeft ingediend. ‘Je ziet dat steeds meer mensen zich aangetrokken voelen tot die leer. Dat die zich steeds breder verspreidt in onze samenleving en ze belangrijker wordt, invloedrijker. Zodra je een eredienst subsidieert, kan het ook meer controle uitoefenen. Ook dat is belangrijk.’
Het boeddhisme wordt de achtste eredienst met een officiële erkenning in België. In de groep erediensten met een godsdienst (die dus het bestaan van een God erkennen) zijn dat de rooms-katholieke, de orthodoxe, de anglicaanse, de protestantse, de joodse en de islamitische. In de groep niet-confessionele levensbeschouwingen (dus zonder God) zijn dat de vrijzinnigen en de boeddhisten. Het is van 2012 (de vrijzinnigen) geleden dat nog eens een eredienst is erkend.
