Het blikveld van de Westerbork Synthese Radio Telescoop is 37 keer vergroot dankzij Apertif, een innovatief nieuw type ontvanger. Apertif, ontwikkeld door het Nederlands Instituut voor radioastronomie (ASTRON), wordt op 13 september 2018 officieel geopend door Cees Bijl, gedeputeerde van de provincie Drenthe. Op deze dag wordt ook het 50-jarige jubileum van de telescoop gevierd.
De iconische 50-jaar oude radiotelescoop in Westerbork heeft in 12 van de 14 schotels een nieuwe set camera’s gekregen. Met behulp van een techniek genaamd beamforming kan nu in één waarneming een deel van de hemel in kaart worden gebracht dat 37 keer groter is dan voorheen. Apertif is ook een door het Square Kilometre Array (SKA) project erkende voorloper van SKA, de toekomstige grootste en meest gevoelige radiotelescoop ter wereld.
Evolutie van sterrenstelsels
Apertif gaat een groot deel van de noordelijke hemel in kaart brengen. Door radiobeelden te maken van het neutrale waterstofgas in het heelal, kunnen de eigenschappen en distributie van gas in sterrenstelsels worden onderzocht. Het zal ook in meer detail naar een kleiner deel van de hemel kijken, waardoor we een scherp beeld krijgen van heel zwakke nabijgelegen sterrenstelsels en sterrenstelsels in het verre heelal. Deze verschillende waarnemingen zullen leiden tot nieuwe inzichten in de vorming en evolutie van sterrenstelsels. De verzamelde gegevens zullen nog tientallen jaren worden gebruikt door toekomstige onderzoekers.
Het exploderende heelal
De vernieuwde telescoop zal ook zoeken naar snelle radioflitsen, de krachtigste explosies in het heelal. De oorsprong en aard van deze extreem heldere flitsen van radiolicht, die miljarden lichtjaren reizen om de aarde te bereiken, zijn nog steeds grotendeels een mysterie. Omdat de flitsen maar een fractie van een seconde duren, zijn ze heel gemakkelijk te missen en moeilijk om waar te nemen. Dit gaat veranderen met Apertif, waarmee continu een hogesnelheidsfilm gemaakt zal worden van de radiohemel die wordt geanalyseerd door de krachtigste GPU-supercomputer in Nederland.
Instituut-brede inspanning
De upgrade van Westerbork is een instituut-brede inspanning voor ASTRON geweest. “Het ontwikkelen van een complex instrument zoals Apertif vereist samenwerking vanuit meerdere disciplines”, zegt projectleider Agnes Mika. “Daarom werken ingenieurs van verschillende afdelingen al meer dan een jaar samen in één ruimte. Dit verbeterde de communicatie en het oplossen van problemen aanzienlijk. Ik ben erg trots op het hele team en blij dat Apertif nu operationeel wordt.”
