Sri Lanka, het geschonden paradijs

Zondag elf mei zendt de boeddhistische omroep de documentaire ‘Sri Lanka, het geschonden paradijs’ uit. Sri Lanka is het enige land waar het boeddhisme ononderbroken levend is gehouden. Hoe heeft er dan toch een zeer gewelddadige burgeroorlog kunnen ontstaan tussen de boeddhistische Singalese meerderheid en de Tamil (Hindoe) minderheid? ‘Sri Lanka, het geschonden paradijs’, volgt de grillige loop van een oeroude religie in de geschiedenis, waar ook Nederland een beslissende rol in speelde.

Sri Lanka is niet alleen bekend van de thee en witte stranden, het is ook het land waar Boeddha’s toespraken voor het eerst op schrift werden gesteld. Nog steeds floreert het boeddhisme er, ondanks 500 jaar kolonisatie.

De Nederlandse VOC nam in de zeventiende eeuw het koloniale stokje over van de Portugezen, aangetrokken door de handel in specerijen. En passant redde de VOC in die tijd de Theravada kloosterordes op Ceylon, door op verzoek een schip vol monniken uit Birma te halen. Dat leverde de VOC goodwill en dus meer handel op. De VOC liet behalve forten en kanalen ook nakomelingen na: de Burghers. Naast de Tamils en Moslims vormen zij de derde minderheidsgroep.

Dichter en schrijfster Jean Arasanayagam is zo’n Burgher. Zij leidt de kijker door de complexe etnische verhoudingen op Sri Lanka, die in een langdurige burgeroorlog uitmondde. Jean, zelf getrouwd met een Tamil, kwam door de oorlog in een vluchtelingenkamp terecht. In 2009 kwam de oorlog tussen de separatistische Tamil Tijgers en de boeddhistisch Singalese regering tot een einde. “Er waren slechts verliezers”, vertelt A.T. Ariyaratne, de oprichter van Sarvodaya, een boeddhistische lekenorganisatie die zich inzet voor samenwerking, economische en spirituele onafhankelijkheid in de Sri Lankese dorpen. “De oorlog was een uitkomst van 500 jaar kolonisatie, de vrede zal ook een langdurig project worden. Boeddhistische waarden moeten daar een centrale rol in spelen”, denkt Ariyaratne.

Monniken in de politiek

Ook de Nederlandse Theravada monnik Ananda Olande komt aan het woord. Hij woont al veertig jaar in Sri Lanka en laat zien hoe de boeddhistische traditie levend en bewaard is gebleven. Sommige monniken menen dat het boeddhisme in gevaar is en werden daarom politiek actief. Terwijl Sarvodaya met man en macht werkt aan samenwerking tussen de verschillende bevolkingsgroepen, worden ze in de wielen gereden door de politieke beweging van monnik Gnanasara Thero. Slechts drie jaar na het beëindigen van de burgeroorlog begon hij een actie tegen die andere minderheidsgroep in Sri Lanka, de moslims, om het boeddhistisch karakter van het land te bewaren. Een brandje dat voorlopig geblust lijkt, maar de keuze tussen ‘oorlog of vrede’ blijft voortduren in multi-etnisch Sri Lanka. Ook voor de boeddhisten.

Bron BOS.