De geniepige hypocrisie van een duurzaam Unilever

Ik hou van de Keuringsdienst van Waarde, een televisieprogramma van de KRO dat zich bezighoudt met de kwaliteit van producten die we dagelijks gebruiken, zoals olijfolie en toiletpapier.

Het programma is er een expert in om de discrepantie tussen schone merkbeloftes en de nuchtere werkelijkheid aan de kaak te stellen. Terwijl de onderzoeksjournalistiek bij kranten wegkwijnt door bezuinigingen, floreert deze bij de Keuringsdienst van Waarde.

Onbereikbaar
In de uitzending van donderdag 23 januari jongstleden werd Unilever, de eigenaar van het theemerk Lipton, letterlijk op de korrel genomen. Want wat doen die zoet smakende korrels in een zakje groene thee van Lipton? Welnu, veel groene thee in zakjes blijkt om te beginnen een restproduct van mindere kwaliteit dat een toevoeging nodig heeft om ergens naar te smaken.

Niemand van Lipton is bereid om toe te lichten wat die zoet smakende korrels nu zijn die je tussen de theeblaadjes aantreft wanneer je een theezakje openscheurt. De marketingmanager houdt zich volstrekt onbereikbaar.

Het is uiteindelijk een voedsellaboratorium dat via massaspectrometrie, een microscopisch onderzoek, de waarheid aan het licht brengt. De korrels in de theezakjes van Lipton bestaan voor het overgrote deel uit tafelsuiker.

Controlevraagje
Kortom, hetzelfde Unilever dat zich tegenwoordig graag afficheert met duurzaamheid, lijkt er volgens mij bij betrokken dat de mensheid langzaam wegzakt in een suikervergiftiging en probeert deze ongemakkelijke werkelijkheid zoveel mogelijk toe te dekken.

Vorige week nog stond Paul Polman, de bestuursvoorzitter van Unilever, in de Volkskrant met een groot interview over de duurzaamheidsambities van zijn bedrijf. Goede PR, maar onder het groene gras gaat ook een addertje schuil van een stukje geniepige hypocrisie. De uitzending van de Keuringsdienst van Waarde kwam net te laat om de Unileverbaas een controlevraagje voor te schotelen.

Er zijn twee lessen te leren uit deze casus. Om te beginnen dat je aan marketingmanagers weinig hebt wanneer de media met kritische vragen op de deur kloppen.

Belangrijker dan dit vind ik dat we merken niet moeten ophemelen, maar erdoorheen prikken. Contradicties horen bij bedrijven, bij ieder bedrijf, maar laten we die dan ook zien en er iets mee doen. “Merken zijn de kerken van de eenentwintigste eeuw,” wie zei dat ook alweer? Wordt het ook hier niet tijd voor kerkverlating? Bij ons is de thee van Lipton per vandaag uit de voorraadkast verwijderd.

Juist spreken
“Wie zijn die betrokken Unilever-mensen in België en Nederland die zorgen dat we onze duurzaamheidsambities waarmaken?” Dat is de zin die je aantreft wanneer je rechtsonder op de website van Lipton klikt op de link ‘Unilever’.

Ik zou ze graag eens ontmoeten en recht in de ogen kijken, onder het genot van een kopje groene thee. Want dat is uiteindelijk de enige remedie. In de heelheid van het moment, in persoonlijk contact, de werkelijkheid leren zien zoals deze is. Praatjes vullen de gaatjes van onze innerlijke leegheid niet en suikerkorrels in theezakjes al evenmin.

Het wordt nog erger. Wanneer je op de site van Lipton klikt op het tabblad ‘Thee en gezondheid’, dan treft je daar de volgende zin aan over hun producten: “ZERO CALORIES – Inderdaad. Een kopje thee bevat geen enkele calorie.” Dit heeft er veel van weg dat er hier niet juist wordt gesproken. Ik zie althans niet in hoe je suiker aan je groene thee kunt toevoegen zonder dat er ook sprake is van calorieën.

Er is nog een derde les. Ga stemmen voor de Europese verkiezingen later dit jaar. Veel van de regeltjes over voedselvoorschriften worden op Europees niveau gemaakt. Sommige van “die betrokken Unilever-mensen in België en Nederland die zorgen dat we onze duurzaamheidsambities waarmaken” bewerken als lobbyist de Europese instanties, bijvoorbeeld om regels te voorkomen die het verbieden suiker aan producten toe te voegen.

Rookgordijn
Het is de nachtmerrie van de voedselindustrie, van Nestlé en Coca Cola tot McDonald’s en Unilever, dat ze ooit in de Verenigde Staten in een ‘class action’ rechtszaak worden gedaagd wegens medeplichtigheid aan de diabetesexplosie onder de bevolking. Een claim van honderden miljarden dollars voor schadevergoeding aan patiënten en nabestaanden, naar het voorbeeld van de tabaksindustrie. Hoe lang heeft u als producent eigenlijk geweten dat suiker toevoegen verslavend en ongezond was?

Sommige duurzaamheidsinspanningen van grote bedrijven zoals Unilever zijn absoluut gemeend en effectief, zeker wanneer het gaat om minder energiegebruik in de productie en dus om lagere kosten. Andere zijn discutabel of ronduit PR en een rookgordijn om een niet zo fraaie waarheid te verdoezelen.

Strandvolleybal sponsoren door Coca Cola of groene salades bij McDonald’s, het doet er niet aan af dat de winstmachine draait op het commercieel exploiteren en instandhouden van de ongezonde gewoontes van mensen die tegenover hun lijden in de verleiding de verkeerde oplossing voor hun problemen kiezen.

– Leessuggestie: Angst, een boek door Thich Nhat Hanh uit 2013, gaat in op de relatie tussen stress, verdringing en de productie en consumptie van ongezond voedsel. Het boek van de bekende mindfulnessauteur bevat praktische aanbevelingen en oefeningen om ongezonde gewoontes om te keren naar gezond en heilzaam gedrag.