Raoul Destrée is al veertien jaar (in 2020 30 jaar) zenleraar in Den Haag. Hij studeerde in 1986 af als psycholoog aan de Universiteit van Leiden met als specialisatie onderwijskunde en suggestologie. Mensen op weg helpen, daar gaat het hem om. Een heilige zaak met de naam Zentijd. Velen, onder wie één van de interviewers, zijn bij hem begonnen. In de rubriek Links en Rechts in dit nummer wordt zijn website beschreven. We zijn benieuwd naar zijn drijfveren en zijn marktpositie.
Van huis uit is Raoul geïnteresseerd in boeken over de zoektocht naar de zin van het leven en zijn vaders boekenkast voorzag ruim in die belangstelling. Tijdens zijn studie in Leiden maakte hij kennis met zenmeditatie en psychotherapie in een keuzevak. Dit had grote invloed op zijn ontwikkeling. In het kader hiervan las hij Van de Weterings avonturen in De Lege Spiegel.
‘De doorbraak vormt mijn eerste Zenweekend op de Slangenburg, een Benediktijnerklooster nabij Doetinchem. Het was fascinerend. De sfeer was overweldigend: de stilte, rust en orde maakten veel indruk en ik kwam echt tot rust. Al die gangen met boeken deden me aan thuis denken.’ Hij kocht een bankje bij de gastenater om thuis het zitten te beoefenen, maar dat ging niet zo gemakkelijk. Regelmatig keerde hij naar de Slangenburg terug om er te studeren en er de Christelijke mystieke teksten te lezen.
Wat deed en doet zen met hem? ‘In het begin waren het de positieve ervaringen vanuit de Slangenburg die doorwerkten. Ze deden zich keer op keer voor. Langzaam maar zeker raakte ik ervan overtuigd om als psychologiestudent met deze ervaringen iets te doen.’ Tijdens zijn studie was hij al bezig met een yogaopleiding en toen hij daarmee klaar was, startte hij zijn eigen zentrainingen bij het kersverse centrum Lotus in Scheveningen. ‘In 1990 las ik een recensie in de NRC van een boek van Rients Ritskes over Zen en de kunst van het studeren. Ik sloot mij aan bij zijn Zentrum in Utrecht en begeleidde cursussen. In het voor jaar van 1992 ging ik naar Japan.’
Waarom ging hij toen voor twee maanden naar die Rinzai-tempels in Japan? Ritskes stimuleerde deze stap, maar ook wilde Raoul zelf zen aan de bron ervaren. Kwam hij niet van een kouwe kermis thuis? Als je De Lege Spiegel en de andere twee boeken van Van de Weterings trilogie leest, kan je heel snel van zen genezen. ‘Inderdaad, het was pittig: hard werken en mediteren. Een soort mentale fitness met achteraf heel goede ervaringen.’ Genezen van zen was hij niet. ‘De Slangenburg symboliseert voor mij rust en liefde, in de Japanse tempels ging het om kracht, sterker worden in de dagelijkse dingen.’
‘Tot nu toe heb ik geen spijt van deze keuze. Mijn lieve en gelovige moeder steunde mij hierin. Ik kan me in de afgelopen veertien jaar geen cursus of bijeenkomst herinneren, waardoor ik met een vervelend gevoel thuis kwam. Het is echter niet gemakkelijk om als kleine zelfstandige in je levensonderhoud te voorzien.’
De thema’s van Raoul tijdens dit gesprek zijn levenskunst, mental fitness en mystiek ervaren. ‘Als de mensen meer in harmonie waren, als ze zouden inzien dat alles één is, dan zou het leven hier op aarde aanzienlijk aangenamer zijn. Helaas is het niet zo, maar feit blijft dat mensen beter gaan functioneren door te mediteren. Dat is mijn ervaring, ook in bedrijven waarvoor ik cursussen ontwikkel en begeleid.’
Zou hij zich thuis kunnen voelen in Kanzeon of Zen River? ‘Dat weet ik niet. Het boeddhisme fascineert mij, maar ik heb een grote weerstand tegen macht, hiërarchie, leraren en scholen. De Hartsoetra reciteren is standaard in mijn cursussen, maar ik maak van andere boeddhistische leerstukken zoals de Vier Edele Waarheden en het Achtvoudige Pad geen centraal uitgangspunt. Het gaat mij om zen als vrijheid. Dat vergt levenskunst. Die komt niet vanzelf aanwaaien. Het is een weg van vallen en opstaan. De psychologie van zen is vergelijkbaar met die van de Epicuristen en de Stoïcijnen. Zij mediteerden immers al.’
Wie zijn de cursisten/klanten? Noch oud, noch jong, nog wijs, noch dom. Meestal behoorlijk opgeleid. Van dj tot bankemployé. ‘Ik heb speciaal voor de rijksoverheid een training ontwikkeld Concentratiemanagement (Coan), die ik al acht jaar mag geven. Deze cursus geeft niet alleen de techniek, maar gaat ook over het ontwikkelen van een werk- en levenshouding. Dat is interessant en nuttig om te verkennen met medewerkers van organisaties. Soms is het zelfs echt genieten.’
Hoe gaat hij bij de beoefening van zen als ‘zaak’ om met concurrentie en marktpositie? ‘Steeds beter! Ik heb mijn eigen toko. Iedere leraar heeft zijn eigen kwaliteiten voor beoefenaars. Naarmate ik vorder op de weg maak ik mij minder druk en gaat het mij beter af om dingen los te laten.’
Misschien is Zentijd een goede opstap om bijvoorbeeld bij Kees van de Bunt te gaan zitten om vandaar naar Zen River te gaan. Sommigen leggen die weg af. Zo heeft iedere leraar zijn eigen ‘marktsegment’.
Is zijn manier van zen op te vatten als gestripte zen, los van rituelen en ruisende gewaden? ‘Ja, zo is het. Ik organiseer cursussen die men meestal prettig en nuttig vindt. Een aantal cursisten doet ook mee aan de ingetogen zen-abdijweekends, aan bruisende zenweken in de prachtige natuur, zoals op het Canarische eiland La Gomera en bij de Katharenberg Mt. Ségur in de Franse Pyreneeën.’
Het is vaak onduidelijk hoeveel cursisten hij krijgt. Maar er blijft altijd belangstelling, hoewel de economische conjunctuur wel invloed heeft. ‘Mijn goede vader had liever gezien dat ik bij de overheid zou werken. Dat garandeerde volgens hem meer zekerheid. Maar zenleraar zijn is zeer de moeite waard. Ik ervaar het als een eer om belangstellenden op weg te helpen.’
Kees Moerbeek
Jelle Seidel
Naschrift
Bovenstaand artikel verscheen in De Lotusvijver van zomer 2004, jaargang 10 nummer 2. Het thema van dit nummer was De Heilige Zaak. Daarin ook het artikel Zen of sen van Dirk Horai Beemster onder andere ‘over sommige zenbedrijven (red. die het grote geld) incasseren over de ruggen van hun klanten.’ Hij citeert de excentrieke Japanse zenmeester Ikkuyu: ‘Sommigen van jullie zullen zich in bossen afzonderen om te mediteren, terwijl anderen misschien sake zullen drinken en van het gezelschap van vrouwen zullen genieten. Voor beide soorten valt iets te zeggen, maar als sommigen de kost gaan verdienen als geestelijke en gaan babbelen als “de Weg”, zijn ze mijn vijanden. Ikkuyu wijst precies naar het punt waar degeneratie en verloedering aanvangen.’
Aangevulde bron 2020
Ikkyu
https://www.youtube.com/watch?v=6ad9pKFRk4Q
