“Als je een vrije wil hebt ben je overal voor verantwoordelijk, Hans.”
“Nou, overal…”
“Als je geen vrije wil hebt, ben je nergens voor verantwoordelijk.”
“En als je het niet weet?”
“Dat kan ik beter aan jou vragen.”
“Dan leef je alsof het allebei waar is.”
“Waarom niet alsof het allebei onwaar is?”
“Dat komt op hetzelfde neer.”
“Of waar én onwaar?
“Dat komt op hetzelfde neer.”
“Of waar noch onwaar?”
“Dat komt op hetzelfde neer.”
“En als je ook dat niet meer weet?”
“Dat komt op hetzelfde neer.”
“Maar zijn we nou wel of niet verantwoordelijk?”
“Daar komt het wel op neer.”
Deze tekst maakt deel uit van de Perongelukexpress, een serie over de vrije wil.
Sjoerd zegt
Mooie benadering Hans! Een mens krijgt niet voor niets zweetvoeten, terwijl hij door het leven wandelt.
Siebe zegt
“But this evil action of yours was not done by your mother or your father, or by your brother or your sister, or by your friends and companions, or by your kinsmen and relatives, or by recluses and brahmins, or by gods: this evil action was done by you yourself, and you yourself will experience its result.’
Fragment uit Majjhima Nikaya 130.
Hier zie je de benadering in boeddhisme. Een wijze benadering vind ik.
Je kunt je wel afvragen of iemand (of jezelf) geen enkele vrijheid heeft om te stoppen met roken, niet kan worden aangesproken op diens beslissing en gedrag om te roken, geen verantwoordelijkheid heeft, maar op een dag dan moet ie misschien aan de beademing of krijgt longkanker. Nou, dan kun je leuk je tijd hebben gevuld met filosofietjes over vrije wil en verantwoordelijkheid, maar ondertussen ben je aan het creperen. Nou geweldig, wat een wijsheid!
Ik zie met zo’n voorbeeld (en er zijn vele andere) dat het veel beter is dat iemand zijn eigen wilsactiviteit kent en ook de gevolgen kent en zich verantwoordelijk voelt. Want niemand anders dan hem/haar zelf zal de gevolgen ervan ervaren. Volgens boeddhisme geldt dit voor gevolgen in dit leven maar ook in volgende levens.
De gevolgen van wilsactiviteiten blijven bij je als een schaduw die je nooit verlaat.
Ieder mens weet natuurlijk ook dat er gewoonten zijn of neigingen, aandrang, die moeilijk is te weerstaan, dat is ook zo maar het is ook zo dat als je je inzet dan kan het lukken. Dan kun je stoppen met roken, met drugsgebruik, dan kun je allerlei slechte neigingen opgeven en je kunt ze zelfs helemaal ontwortelen door het Pad.
Het is vooral zaak niet filosofisch te gaan doen en gewoon te erkennen dat er wilsactiviteit is die niet heilzaam is. Die jou, en waarschijnlijk ook anderen, meesleurt in een weg omlaag. Wilsactiviteit die de kans alleen maar vergroot dat je in de toekomst met ellende wordt geconfronteerd.
Dit was de benadering van de Boeddha en dit vind ik een praktische en realistische benadering.
Sjoerd zegt
Hey Siebe, verval je niet te veel in herhaling?
Siebe zegt
Ja
kees moerbeek zegt
En?