• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Hans van Dam » Wat is mystiek?

Omslag van het boek ‘Mystiek voor nitwits’, deel 8 van de Agnosereeks.

Wat is mystiek?

18 januari 2025 door Hans van Dam

Soorten mystiek en hoe ze heten, waaronder de mystiek van niet-weten.

Wat is mystiek?

Het woord ‘mystiek’ is net als het woord ‘mysterie’ afgeleid van het Griekse werkwoord myein, dichtdoen of sluiten.

Als bijvoeglijk naamwoord betekent ‘mystiek’ mysterieus, onbekend, vreemd, raadselachtig, verborgen, geheimzinnig, ontoegankelijk.

‘Het mystieke’ is datgene wat mysterieus is.

Het zelfstandig naamwoord ‘mystiek’ betekent oog hebben voor het mystieke. Erbij stilstaan. Je erdoor laten leiden. Erin opgaan.

Alleen het hogere als onderwerp van mystiek

Het onderwerp van mystiek, datgene wat als mysterieus gezien of ervaren wordt, varieert per traditie en per persoon, maar bijna alle mystieke tradities en mystici maken onderscheid tussen het natuurlijke en het bovennatuurlijke, het menselijke en het bovenmenselijke, het aardse en het hemelse, het relatieve en het absolute, het duale en het non-duale.

Het natuurlijke zou gewoon zijn, het bovennatuurlijke buitengewoon. Het gewone zou kenbaar en beschrijflijk zijn, het buitengewone onkenbaar en onbeschrijflijk.

Het hele leven als onderwerp van mystiek

Wat als je geen onderscheid weet te maken tussen het natuurlijke en het bovennatuurlijke? Als je niet eens weet of er wel zoiets is als het natuurlijke en het bovennatuurlijke, laat staan wat de overeenkomsten, verschillen en verbanden daartussen zijn?

Wat als alle verschijnselen voor jou even mysterieus, onbekend, vreemd, raadselachtig, verborgen, geheimzinnig, ontoegankelijk zijn? Als je jezelf, andere mensen, dieren, planten, dingen, woorden, verhalen, allemaal wonderlijk, verbazingwekkend, verbijsterend vindt?

Wat als je geen idee hebt wat het is dat je allemaal ziet, hoort, denkt; of teveel ideeën, waaruit je niet kan kiezen?

Dan ben je net als ik. Dan ga je hoofdschuddend en schouderophalend door het leven. Dan ben je weteloos.

Voor mij betekent mystiek dat het leven me in alle geledingen boven de pet gaat. Dat al mijn zogenaamde kennis in de lucht hangt. Dat de grond met medeneming van mijn voetstuk voorgoed onder mijn voeten is weggeslagen.

Voor mij is niet God het mysterie, maar het hele bestaan, inclusief alle theologische vraagstukken. Niet de hemel is het mysterie, maar de hele kosmos, met alles erop en eraan.

Onder ogen zien dat je zo goed als niets weet en nooit geweten hebt, al dacht je van wel – dat is voor mij mystiek. Je erbij neerleggen en eraan overgeven – dat is voor mij mystiek. Het tot uitgangspunt van je leven maken of zien worden – dat is voor mij mystiek. De mystiek van niet-weten.

Feitelijk is de mystiek van niet-weten een pleonasme. Mystiek is wat je niet weet. Niet-weten is per definitie mystiek. Mystiek is per definitie niet-weten.

Klassieke vormen van mystiek, en hoe je ze noemt

Klassieke vormen van mystiek richten zich op het bovennatuurlijke.

Ze hebben klinkende eigennamen als chassidisme (Joodse mystiek), soefisme (islamitische mystiek), taoïsme (Chinese mystiek).

Ze ontlenen hun namen aan de traditie waarin ze ingebed liggen: christenmystiek, zenmystiek, hindoemystiek.

Ze ontlenen hun naam aan hun onderwerp: godsmystiek, brahmanmystiek, bewustzijnsmystiek, geloofsmystiek, jezusmystiek, liefdesmystiek, minnemystiek, bruidsmystiek, getalsmystiek, natuurmystiek.

Ze ontlenen hun naam aan hun idee over de relatie tussen het natuurlijke en het bovennatuurlijke: theïsme (alles uit god, god boven alles), pantheïsme (alles is god, god is alles), panentheïsme (alles is god, god is meer dan alles).

De mystiek van niet-weten, en hoe je het noemt

Een radicaal niet-weten maakt geen onderscheid tussen natuurlijk en bovennatuurlijk. De mystiek van niet-weten gaat niet over het bovennatuurlijke maar over het hele bestaan. Welk etiket je het best kan gebruiken voor de mystiek van niet-weten hangt af van je doel.

Als je het aandachtsveld wil benoemen, kan je spreken van bestaansmystiek, existentiële mystiek of de mystiek van alledag.

Seculiere mystiek, wereldse mystiek of wereldmystiek kan ook, zolang je voor ogen houdt dat een radicaal niet-weten agnostisch is, niet atheïstisch.

‘Natuurmystiek’ is niet aan te raden, dat is een bestaande vorm van pantheïstische mystiek die het goddelijke in de natuur zoekt.

Als je je weteloosheid wil benadrukken: weetnietmystiek, agnostische mystiek of agnostiek. Of gewoon de mystiek van niet-weten natuurlijk.

Als je uitdrukking wil geven aan je gevoel en af wil zien van iedere religieuze invulling: oermystiek, protomystiek of (alleen als bijvoeglijk naamwoord) voormystiek of premystiek.

Als je wil benadrukken dat de mystiek van niet-weten vrij is van vaste denkbeelden over de weg, de waarheid, de werkelijkheid: vrije mystiek.

Als je wil benadrukken dat de mystiek van niet-weten net als de lege leer geen inhoud heeft: lege mystiek, mystiek zonder mystiek.

En als je niets wil benadrukken? Dan hou je gewoon je mond. Voor het niet-weten van alledag heb je helemaal geen woorden nodig, dus ook geen moeilijke. Of je er nu over praat of niet, je gedachten zijn ervan doortrokken.

Alfabetische lijst van synoniemen voor de mystiek van niet-weten

Zelfstandige naamwoorden: agnostiek, agnostische mystiek, bestaansmystiek, existentiële mystiek, lege mystiek, mystiek van alledag, mystiek zonder mystiek, oermystiek, protomystiek, seculiere mystiek, vrije mystiek, weetnietmystiek, wereldmystiek, wereldse mystiek.

Bijvoeglijke naamwoorden: agnostiek, agnostisch mystiek, bestaansmystiek, oermystiek, premystiek, protomystiek, seculier mystiek, voormystiek, weetnietmystiek, wereldmystiek.

Personen: agnostisch mysticus, bestaansmysticus, lege mysticus, mysticus van alledag, mysticus zonder mystiek, oermysticus, protomysticus, seculier mysticus, vrije mysticus.

Index | vorige | volgende

Deze tekst maakt deel uit van de serie Mystiek voor nitwits. Woord: Hans van Dam. Beeld: Lucienne van Dam. Alle teksten van deze serie in het Boeddhistisch Dagblad. Alle series van Hans van Dam in het Boeddhistisch Dagblad. Disclaimer. Mystiek voor nitwits op NietWeten.nl.

Categorie: Hans van Dam Tags: mystiek, Mystiek voor nitwits, niet-weten

Lees ook:

  1. Waarom God nooit antwoord geeft
  2. Oost-Indische wijsheid
  3. Simone Weil en de onware leegheid van de lege waarheid
  4. De tempel van niet-weten heeft geen hoogte en geen breedte

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Hans van Dam

Hans van Dam is de auteur van de Agnosereeks, een serie van 13 boeken over niet-weten. Lees ze gratis op NietWeten.nl of in het BD, of als paperbacks tegen kostprijs. Disclaimer. Contact. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 26 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 27 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 27 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 27 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 27 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 28 mei 2025
    Zen Spirit zenmeditatie Arnhem, 1e helft 2025 8 januari-25 juni
  • 28 mei 2025
    Zenmeditatie in Leiden
  • 29 mei 2025
    Rust, eenvoud en tevredenheid
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Deconstructie van het godsbeeld van Pseudo-Dionysius

    Hans van Dam - 23 mei 2025

    Over het verschil tussen weten-wat-niet en niet-weten.

    De wolk van niet-weten

    Hans van Dam - 22 mei 2025

    Over beeldloze mystiek en mystiekloze beelden.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Taigu – Medeplichtig aan kwakzalverij
    • Guy – dhammazaadjes – Bevrijding (P. vimutti)
    • Gedachten over een haiku 37 – dansu
    • Ardan – loze
    • Hoe je het Woord Gods verstaanbaar maakt

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.