Overal op internet kan je lezen over de voordelen van meditatie, de voordelen van mindfulness, de voordelen van het achtvoudige pad, de voordelen van zen. Een oude verkooptruc: door de nadelen te verzwijgen haal je klanten binnen en hou je ze langer vast. Des te opmerkelijker dat juist zenhandelaar Rients Ranzen Ritskes dit zentaboe doorbreekt.
Beste meneer Ritskes,
Op de site van uw zenbedrijf toont u zich een fanatiek voorstander van zen en benadrukt u waar meditatie allemaal wel niet goed voor is. Meer geluk. Betere concentratie. Grotere doelmatigheid. Beter geïntegreerde hersenhelften. Een dikkere hersenbalk.*
Afgaand op uw lange meditatieverleden zal u wel een enorme hersenbalk hebben. Tussen mijn hersenhelften gaapt helaas een onoverbrugbare kloof waarin je met gemak zelfmoord kan plegen, u zou de eerste niet zijn. Zo slecht geïntegreerd ben ik dat zelfs een doorlopende inburgeringscursus tot nog toe geen verlichting mocht brengen.
Natuurlijk zou ik best een dikke hersenbalk willen, alleen al om mijn vrouw te behagen, maar dat is niet waarom ik u schrijf. Wat ik graag van u wil horen: heeft zen dan helemaal geen nadelen? Ik kan het me nauwelijks voorstellen, maar je leest er nooit over.
* zie https://www.zen.nl/waarom-mediteren-leren.html
Beste meneer van Dam,
Wat aardig van u om mij belangeloos te attenderen op de nadelen van zen. In mijn niet aflatende enthousiasme heb ik ze faliekant over het hoofd gezien.
Daarin sta ik weliswaar niet alleen, de Verhevene heeft er voor zover bekend geen woord aan vuil gemaakt en wij boeddhisten hebben maar al te graag een voorbeeld aan hem genomen in de hoop onszelf te kunnen verheffen, want dat is toch het doel van het achtvoudige pad hè, zelfverheffing.
Ik meen dat de tijd er inderdaad rijp voor is om onze kaarten op tafel te leggen, u voelt dat ginds vanuit de coulissen van het boeddhisme waarschijnlijk beter aan dan wij hier in het brandpunt, en wie weet wat het me oplevert.
Ieder voordeel heb zijn nadeel, zei mijn favoriete zencoach avant la lettre, Johan Cruyff, al in de vorige eeuw. Een tijdloze waarheid in eigentijds Nederlands, hij grossierde erin. Wat had ik die man graag opgeleid, hij had het nog ver kunnen schoppen.
Hieronder een opsomming van de nadelen van zen, voor de vuist weg, een sneak preview in mijn prilste gedachten die voor anderen nog even verborgen blijven, u heeft het verdiend.
En ik zweer, met mijn vingers op de inleiding van de Diamantsoetra die ik heb geschreven voor een vertaling van iemand anders, hoe heet hij ook alweer, dat ik serieus studie van de nadelen van zen zal maken, net zo serieus als van de voordelen van zen, wetenschappelijk en statistisch verantwoord dus, met staafdiagrammen en al, ook een soort hersenbalken, ja toch.
En ik zweer, met mijn vingers op mijn meesterwerk Leren denken wat ik jou wil laten denken [sic] dat ik onze zensite zal aanpassen overeenkomstig mijn bevindingen, zelfs wanneer die niet stroken met de bedrijfsdoelstellingen, aangenomen dat ik het bestuur van de noodzaak kan overtuigen – geen sinecure met mezelf als eerste bestuurslid onder gelijken.
Juist spreken is voor iedereen belangrijk en voor een boeddhist onontbeerlijk. Wij hebben een voorbeeldfunctie en die brengt verplichtingen met zich mee. Al duurt eerlijkheid aantoonbaar niet het langst, onder ons gezegd.
Nu dan, de dertien nadelen van zen:
1. Zen kost geld
2. Zen kost tijd
3. Zen leidt tot gehechtheid
4. Zen leidt tot spiritueel materialisme
5. Zen is slecht voor je gezondheid
6. Zen leidt tot misbruik
7. Zen vernietigt relaties
8. Zen verstoort je nachtrust
9. Zen leidt tot wanen en psychoses
10. Zen maakt hooggevoelig
11. Groepszen leidt tot de verspreiding van besmettelijke ziekten
12. Zen is saai
13. Zen valt tegen
1. Zen kost geld
Om te beginnen is zentraining slecht voor je portemonnee. Voor de lerarenopleiding, ons belangrijkste product, rekenen wij €270 per maand exclusief retraites en boeken*, dat is voor de gemiddelde klant zo’n 20% van zijn netto inkomen.
In ruil voor dat bedrag krijgt hij nog in dit leven het zenmeesterschap in het vizier, terwijl daar normaal gesproken ontelbare levens voor nodig zijn.
Voor u bezwaar aantekent tegen onze tarieven: wij hebben een uitzonderlijk hoog slagingspercentage, mensen hebben het ervoor over en ik leef er goed van, een win-win-winsituatie.
Welbeschouwd is zen(leraren)training best goed voor je portemonnee, alleen niet voor iedereen.
* peildatum augustus 2024
2. Zen kost tijd
Zentraining vraagt toewijding en toewijding kost tijd. Leestijd, studietijd, meditatietijd, reistijd en niet te vergeten de arbeidstijd benodigd om je opleiding te betalen, gemiddeld 20% van je werktijd. Een dag per week voor zenmeester Ritskes werken, dat is dana.
Wil je serieus zen beoefenen, dan ben je er dag en nacht mee bezig. Ochtendmeditatie, avondmeditatie, weekendretraites, weekretraites in plaats van vakantie, en ook tussen de bedrijven door blijft de zengeest in je hoofd spoken.
Voor veel mensen is dat een zegen, al zullen ze het niet gauw toegeven. Mind abhors a vacuum. Zen verdrijft de leegte, sunyata noemen wij die, en we vullen haar op met vormen voor ze ons overweldigt.
3. Zen leidt tot gehechtheid
Zentraining gaat over onthechting maar leidt altijd tot nieuwe vormen van gehechtheid. Aan de Boeddha, de dharma en de sangha. Aan meditatie, koans en rituelen. Aan titels, diploma’s, de lineage. Aan cursussen, lessen en leren.
Bovenal hechten onze klanten aan hun zenleraar, hun zencoach, hun zenmeester. Die soms de status van een god toegemeten krijgt, niet altijd terecht.
Persoonlijk heb ik er geen moeite mee als mensen mij adoreren, dat doe ik zelf ook.
4. Zen leidt tot spiritueel materialisme
Een vorm van hebzucht waarmee we steeds vaker geconfronteerd worden, is spiritueel materialisme, ooit van gehoord?
Spiritueel materialisme is het verzamelen van boeken, tijdschriften, beelden, kleren en allerlei boeddhistische en spirituele accessoires als doel op zich. Kopen en ermee te koop lopen, dat is de kick.
Om in die behoefte te voorzien hebben wij een online zenwinkel ingericht waarin je slechts een paar muisklikken verwijderd bent van willekeurig welk artikel uit onze unieke collectie spiritualiën.
Als je toch moet shoppen, dan maar in een vertrouwde omgeving met een goede prijs-kwaliteitverhouding, is onze filosofie.
5. Zen is slecht voor je gezondheid
Tijdens het mediteren staan je gewrichten voortdurend onder spanning. Vooral je knieën en heupen lijden eronder. Ik heb de indruk dat oudere meditatoren eerder en vaker knie- en heupprothesen aangemeten krijgen dan niet-mediterende leeftijdsgenoten.
De lotushouding is stabiel en bevordert de ademhaling maar stremt de bloedsomloop, wat tot koude voeten, spataderen en embolieën kan leiden. Wanneer bloedklonters in je benen, hersenen of longen blijven steken, sterft het weefsel lokaal af en zijn de gevolgen niet te overzien.
Ook voor je perifere zenuwen is meditatie ongezond omdat ze langdurig onder druk staan of uitgerekt worden. Tintelende, dove en slapende ledematen zijn een veel voorkomend euvel in de zenpraktijk. Mijns inziens is dat een bijverschijnsel van het ontwaakproces: de slaap moet toch ergens heen.
Doorzitters hebben regelmatig last van aambeien en constipatie. Teveel vorm, te weinig leegte – geen ideale combinatie, weet ik uit ervaring. Naar andermans aambeien heb ik nooit durven vragen uit angst dat men naar de mijne zou vragen, maar ik kan de vraag opnemen in onze vragenlijsten en camera’s installeren in de toiletpotten, dat is minder confronterend.
Nog een probleem: van al dat zitten word je niet fitter, en je stappenteller ook niet. Daarom verkopen wij in onze zenshop superieure zenmeditatiewekkers, tot op de seconde nauwkeurig. Die lopen zonder onderbreking tot de batterij sunyata is. Je kan er ook scharreleieren mee timen, echt een aanrader.
6. Zen leidt tot misbruik
Zentraining kan resulteren in traumatische ervaringen met malafide meesters die uit zijn op geldelijk gewin, macht, aandacht, applaus, seks et cetera.
Er zijn het laatste decennium al heel wat zogenaamd verlichte leraren tegen de lamp gelopen en er zullen er nog veel volgen. Bonafide zenbedrijven als het mijne zijn en blijven zeldzaam.
Toegegeven, ik heb me in het verleden ook weleens mooier voorgedaan dan ik was, maar als klanten dat van mij vragen, wie ben ik dan om ze hun illusies te ontnemen?
Als mijn studenten tegen me willen opzien, waarom zou ik dan niet voor ze op een podium klimmen?
Als bewonderaars mij zenmeester, roshi of dai-osho willen noemen, waarom zou ik ze dat genoegen dan onthouden?
Als cliënten voor me willen buigen, buigen ze niet voor mij als persoon maar als verpersoonlijking van zen, daar kan ik bezwaarlijk bezwaar tegen maken.
Een echte boeddha is altijd dienstbaar, het ware zelf is altijd zichzelf.
7. Zen vernietigt relaties
Zentraining kan vriendschappen, relaties en huwelijken verstoren.
Soms veroorzaakt zen zelfs een echtscheiding, wanneer de partner er een andere of geen enkele geloofsovertuiging op nahoudt, of aandacht tekort komt, of wanneer de zenstudent radicaliseert, of verliefd wordt op een zenmeester, wat ik me goed kan voorstellen, of op een medeleerling.
Ik wil zen niet vrijpleiten, maar hetzelfde gebeurt in andere organisaties, in werkkringen, verenigingen, clubs.
Zolang ze hun Boeddhanatuur niet hebben leren kennen en mijn boeken niet hebben gelezen, zitten mensen vol bubbels, net als goedkope champagne, en blijven ze gevangen in samsara.
8. Zen verstoort je nachtrust
Zentraining kan je nachtrust en je slaapritme verstoren.
Tijdens retraites uren vroeger opstaan dan je gewend bent heeft hetzelfde effect als een jetlag. Als je na een lang weekend of na een week thuiskomt krijg je nog eens een jetlag in omgekeerde richting te verstouwen, dan loop je echt op je laatste benen.
Als je ’s nachts te weinig slaapt, probeert je lichaam overdag de slaap in te halen. Lukt dat niet dan schakelt het steeds terug naar een sluimertoestand, waardoor je zentraining een halfslaap wordt. Als je dan eindelijk naar bed mag, ben je over je slaap heen en lig je van uitputting uren wakker.
Ook een intensief gesprek met je leraar vlak voor het slapen gaan of het onbevredigde verlangen ernaar kan je uit je slaap houden.
Mensen die met een koan zitten liggen er vaak nachten- of jarenlang wakker van. Hoog is de prijs die we moeten betalen voor de hoogste bevrijding.
9. Zen leidt tot wanen en psychoses
Zen is stilzitten in een stille omgeving. Stilzitten leidt tot bewegingsarmoede, stilte tot prikkelarmoede.
Een brein dat niets te doen heeft produceert sluimerbeelden, lucide dromen, wanen, visioenen, eenheidservaringen, geestverschijningen, euforie, angstaanvallen, nachtmerries, en bij mensen die daar aanleg voor hebben psychoses.
Wij duiden dergelijke ervaringen altijd in termen van kensho en satori, verlichting en verdieping. Dat vermindert de angst en houdt de trainees bij de les.
Gaan ze te vaak uit hun dak, dan moedigen we onze patiënten aan om hun heil elders te zoeken en nemen het omzetverlies voor lief. Ook dat is mededogen.
10. Zen maakt hooggevoelig
Langdurige zentrainingen zoals weekretraites leiden bij de meeste deelnemers tot overgevoeligheid en verminderde weerbaarheid. Die maken de terugkeer naar het dagelijks leven moeilijk, soms traumatisch.
Wij noemen deze toestand, die enkele dagen tot weken aan kan houden en meestal vanzelf overgaat, de sesshinblues.
Sommige leerlingen krijgen de smaak van het terugtrekken te pakken en proberen zich ook tussen de retraites door aan het sociale en maatschappelijke leven te onttrekken, en uiteindelijk zelfs aan de zenopleiding. Wij noemen dat het sesshinsydroom.
Het sesshinsyndroom is hardnekkiger dan de sesshinblues en soms onomkeerbaar.
11. Groepszen leidt tot de verspreiding van besmettelijke ziekten
Wanneer zen in groepsverband wordt beoefend, kunnen de deelnemers elkaar op allerlei manieren besmetten. Meestal gaat het om een verkoudheidje, een griepje, een coronaatje – niets ernstigs.
Bij lichamelijk contact en via toiletbrillen en douchevloeren worden er schimmels en soa’s overgedragen, en ook weleens (menstruatie)bloed of sperma.
Door slaapgebrek neemt de immuniteit in de loop van de retraite af en de kans op transmissie toe, dat beseffen we terdege, maar zo is het leven: geen verbinding zonder besmetting en geen transcendentie zonder transmissie.
12. Zen is saai
Zentraining is een van de minst enerverende bezigheden op aarde. Er gebeurt praktisch niets en theoretisch nog minder. Er is geen ruimte voor actie of interactie. Wat is zen? Zitten als een zombie, zwijgen als een zerk. ‘Wees een dode voor jezelf.’ Dat is zen.
Een enkele keer heb je een inzicht of een piekervaring, waarop je later met bevreemding terugkijkt. Waar ging dat over? Ging het ergens over of was het een artefact van een gekunstelde situatie?
Laten we eerlijk wezen, de meeste deelnemers vervelen zich kapot tijdens het mediteren. Vroeg of laat staat iedere zenstudent voor de keus: afhaken of afstompen.
Afstompen duiden wij standaard als uitdoving, een ander woord voor nirwana, dan kunnen onze afnemers er weer even tegen.
13. Zen valt tegen
De zenweg is lang en het grootste deel van de tijd sta je in de file te wachten tot het Grote Voertuig eindelijk weer gaat rijden. Of je staat met panne op de vluchtstrook. Met staan bedoel ik zitten en lopen, zazen en kinhin. Het lijkt me niet overdreven om de zenweg een vluchtstrook te noemen: naast de weg maar niet op weg.
De hooggespannen verwachtingen waarmee mensen als gevolg van eenzijdige voorlichting aan zen beginnen, worden zelden waargemaakt. Dat leidt tot teleurstelling en verbittering; leerlingen worden depressief of komen in een crisis terecht. Wij noemen dat de zenblues.*
Het is mijn taak als sociale ondernemer om ontgoochelde klanten zo lang mogelijk bij de les te houden, vandaar ons getrapte curriculum.
* Niet te verwarren met de zenbloes, exclusief te koop in onze zenwinkel nl in de maten SM en XL zolang de leerstof strekt.
Aan de slag
Dat was het, mijn lijstje met nadelen van zen, voor de vuist weg, versie 1.0. Dertien stuks, het ongeluksgetal – toeval, hoop ik.
Er zijn vast nog meer nadelen van zen, daar kom ik met een enquête onder onze cursisten wel achter. We gaan ermee aan de slag, Hans!
Er staan trouwens nog enkele plaatsen open voor onze najaarsretraite, belangstelling? Je bent van harte welkom, ik hou wel van een uitdaging. (Voor armoedzaaiers hebben wij een potje.)
Ganbatte kudasai,
Rients Ranzen Ritskes, zenmeester XL
Wie is Rients Ritskes?
Rients Shozen Ritskes is spiriater, zelfgeautoriseerd zenleraar en drager van de grootste gouden rakusu van de lege landen, een gewoonte die inmiddels is overgenomen door rappers en sterrenkoks wereldwijd. Buiten de zendo herken je Ritskes aan zijn prominente hersenbalk, waardoor hij een grote draaicirkel heeft – houdt afstand.
De selfmade zenbaas staat bekend als een vormboeddhist met een lege moraal die buiten de traditie om zentitels slijt aan mensen die daar net als hijzelf geen been in zien.
In zijn eerste fase, van manische maakbaarheid, waarvan het einde nog niet in zicht is, schrijft Ritskes de spiriatrische zelfhulpboeken Leer denken wat je wilt denken, Leer voelen wat je wilt voelen, en Leer doen wat je wilt doen.
In zijn tweede fase, van gematigde maakbaarheid, die nog moet beginnen, naar het zich laat aanzien in een volgend leven, neemt Ritskes afstand van zijn oude werk en publiceert hij drie nieuwe boeken: Willen denken wat je denkt, Willen voelen wat je voelt en Willen doen wat je doet.
In zijn derde fase, vele levens later, van gelatenheid, ontdekt Ritskes de zoheid en produceert hij de tathalogische drieluik Het is wat het is, bestaande uit de werken Denken wat je denkt, Voelen wat je voelt en Doen wat je doet.
Ten slotte, na zijn langverbeide verschijning als Maitreya, de eeuwig toekomstige boeddha, schrijft Ritskes zijn laatste werk, de ongeautoriseerde autobiografie Het is wat.
Nog even geduld dus.
Teruglezen: De peperdure zentitels van titelfraudeur Rients Ritskes
Lees ook https://boeddhistischdagblad.nl/achtergronden/3003-is-meditatie-gevaarlijk-edel-maex-antwerpen/
