Over het fatale verschil tussen een leer over leegte en een lege leer.
Nihilisme is geen lege leer
Ton: Ben jij niet gewoon een nihilist, net als elke boeddhist?
Hans: Nihilist?
Ton: Je weet wel, er is geen god, er is geen ziel enzovoort.
Hans: Er is geen god, er is geen ziel enzovoort, heet atheïsme. Er is een god, er is een ziel enzovoort, heet theïsme. We kunnen niets bewijzen over god en ziel enzovoort, heet agnosticisme.
Wie niet weet is geen theïst, geen atheïst en geen agnosticus. Wat maakt dat mij, denk jij?
Ton: Onder nihilisme versta ik de leer die ontkent dat er grondwaarden of grondwaarheden bestaan op ethisch, wijsgerig, spiritueel, religieus of sociaal gebied. Er is geen weg. Er is geen doel. Er is geen waarheid. Er is geen wijsheid. Niets heeft zin. Iedere moraal is grondeloos. God bestaat niet. Vooruitgang is een illusie.
Hans: Daar weet ik allemaal niets van. Ik ben geen nihilist.
Ton: In het Witboek Niet-Weten definieer je radicaal niet-weten nota bene zelf als hypernihilisme.
Hans: Een vorm van nihilisme die zelfs het nihilisme en zichzelf nietig verklaart, ja. Om er vanaf te zijn, snap je. Ik heb niets met het nihilisme.
Ton: Zei de man van de lege leer.
Hans: Nihilisme is geen lege leer, nihilisme is een niet-lege leer over leegte.
Ton: Wat heb je nou aan een lege leer.
Hans: De lege leer is geen leer, de lege leer is leeg. Hij bestaat niet.
Ton: Waarom voer je hem dan op?
De lege leer is een verklikker
Hans: Als hulpmiddel, zelftest, detector, verklikker. Als je weteloos bent is je leer leeg. Is je leer niet leeg dan weet je wat.
Ton: Hoe werkt dat dan?
Hans: Denk je dat er geen grondwaarden of grondwaarheden bestaan? Dan is je leer niet leeg. Dan ben je een nihilist, geen agnost.
Denk je dat we beter af zijn zonder scholing en kennis? Dan is je leer niet leeg. Dan ben je een obscurantist, geen agnost.
Denk je dat waarheid altijd subjectief of relatief is? Dan is je leer niet leeg. Dan ben je een subjectivist of een relativist, geen agnost.
Denk je dat we niets zeker kunnen weten, alleen met enige waarschijnlijkheid? Dan is je leer niet leeg. Dan ben je een probabilist, geen agnost.
Denk je dat je ieder oordeel op moet schorten? Dan is je leer niet leeg. Dan ben je een scepticus, geen agnost.
Denk je dat het leven geen zin heeft, behalve de zin die je er zelf aan geeft? Dan is je leer niet leeg. Dan ben je een existentialist, geen agnost.
Denk je dat de werkelijkheid niet door de rede begrepen kan worden? Dan is je leer niet leeg. Dan ben je een irrationalist, geen agnost.
Denk je dat theorieën alleen ontkracht kunnen worden, nooit bevestigd? Dan is je leer niet leeg. Dan ben je een falsificationist, geen agnost.
Denk je dat vrije wil een illusie is en dat we beter bij de pakken neer kunnen gaan zitten? Dan is je leer niet leeg. Dan ben je een fatalist, geen agnost.
Zo ook met perspectivisme, pyrronisme, situationisme, met de sunyavada, de madhyamaka, de advaita vedanta enzovoort. Dat zijn allemaal niet-lege leren over de grenzen van ons kennen en kunnen. Ze hebben inhoud. Ze bevestigen dit, ze ontkennen dat. Ze stellen wat.
Ton: De lege leer stelt niets.
Hans: De lege leer ontstelt.
Ton: Dus jij bent wel een boeddhist maar geen nihilist.
Hans: Boeddhist?
