• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Hans van Dam » Niets wekt zoveel misverstand als stilte, en niets is zo doods

Cover van het Witboek Zen van Hans van Dam.

Niets wekt zoveel misverstand als stilte, en niets is zo doods

6 december 2023 door Hans van Dam

Kleine deconstructie van de begrippen ‘big mind’ en ‘small mind’.

Wijsheid

Tim: Wanneer het niet aflatende verstand, uitgeput door de vele vragen, bezwijkt onder het niet-weten, neemt Big Mind het stokje over van small mind. Dan resteert alleen de eerlijkheid van de overgave en de ontmaskerende stilte van de dood. Dat is wijsheid. Nirwana.

Hans: Aha, een man van weinig woorden. En van zware. Uitgeput. Bezwijkt. Eerlijkheid. Overgave. Ontmaskering. Stilte. Dood. Wijsheid. Nirwana. En ook nog de tweegeestenleer, dat meesterwerk van het niet aflatende verstand.

Tim, jongen, als je het gewoon niet meer weet, zou je dan niet liever zeggen dat je het gewoon niet meer weet? Dat lijkt me wel zo eerlijk.

Tim: Ik dacht dat jij je wel in mijn woorden zou herkennen. Is jouw verstand dan niet uitgeput geraakt door de vele vragen?

Hans: Ik weet niet eens of er wel een verstand ten grondslag ligt aan mijn gedachten. Ik weet niet eens of ik wel meer gedachten heb dan deze ene nu.

Mochten beide het geval zijn, dan is mijn verstand beslist niet uitgeput en bezweken maar alive and kicking – meer dan ooit. Het danst onvermoeibaar rond op zijn rode schoentjes, is overal tegelijk en nergens in het bijzonder, bekijkt de zaken van alle kanten, trekt snaaks aan de losse eindjes van de zelfbreiende trui die wijsheid heet.

Het zou ook niet best zijn als mijn veronderstelde verstand uitgeput raakte en bezweek. Wie moet het dan opnemen tegen de diepzinnigheden die me onophoudelijk om de oren vliegen, nu de jouwe weer?

Nee, van overgave is geen sprake. Eerder van lichtvoetige strijdvaardigheid, van strijdbare lichtvaardigheid. Van de bereidheid om alles wat ik denk, lees, hoor, tegen het licht te houden tot het opvlamt, doorbrandt, uitdooft.

Uitdoven is een ander woord voor nirwana. Dat, vergis je niet, zelf ook uitdooft, nog terwijl het opvlamt. Poef! Weg nirwana. Gelukkig maar, anders zat je daar weer in vast.

De dood

Tim: Hoe denk jij over de dood?

Hans: Of de dood inderdaad gepaard gaat met stilte moet nog blijken. Ik kan bijvoorbeeld niet uitsluiten dat de uitwendige stilte al voor de dood begint, wanneer mijn gehoor het begeeft, en de inwendige stilte wanneer mijn spraakcentrum het begeeft.

Ik kan niet uitsluiten dat de stilte pas begint als ik al een poosje dood ben: nadat ik eindelijk tot stof ben wedergekeerd, in de hemel ben opgenomen, in het vage vuur, in de hel. Als ik eindelijk een engel ben geworden, een geest, een ster aan het uitspansel, een komeet die zich met de staart tussen de benen wegspoedt van het hiervoornamaals, de uitdijing achterna.

Ik kan niet uitsluiten dat de stilte nog later begint. In een volgend leven. Tijdens het energetisch nabestaan in de eeuwigheid. Na mijn wederopname in het onveranderlijke albewustzijn dat ik nooit niet ben geweest.

Wat ik ook niet kan uitsluiten is dat het nooit helemaal stil wordt, of helemaal nooit, dat weet je pas achteraf, maar eeuwigheid kent geen tijd, dus ook geen achteraf.

Of de eventuele stilte van de eventuele dood inderdaad iets of iemand ontmaskert, of dat de stilte zelf ontmaskerd wordt, of de dood, moeten we afwachten. We zijn nog niet dood, niet stil, niet doodstil. Tenzij dit de dood al is. Wat maken we dan een leven. En wat is dan het leven.

Als de stilte van de dood al komt, zal het niet onder de nabestaanden zijn. Die snotteren en snateren vrolijk verder, leert de ervaring. Maar het is niet ondenkbaar, voor een kleine geest als de mijne, dat small mind dan eindelijk zijn kwek houdt.

Ach, wat zal ik hem missen. Of is hij het zelf die dat nu zegt? Is hij het die mij zal missen in mijn hoedanigheid van alter ego, aangever, advocaat van de duivel, souffleur, toehoorder?

Big Mind heeft sowieso nog nooit iets van zich laten horen, geen kwik en geen kwak, dat zal je met me eens zijn. Tenzij dat nu juist is hoe hij, zij of het van zich laat horen, of ik van mij, maar hoe stel je zoiets vast.

De eerlijkheid van de overgave

Tim: En de eerlijkheid van de overgave?

Hans: De manier waarop je het woord eerlijkheid gebruikt, suggereert dat het veronderstelde verstand of zijn veronderstelde product, de gedachte, oneerlijk, vals of illusoir is.

Is het begrip ‘eerlijkheid’ ook niet zo’n product van het verstand en daarmee zelf oneerlijk, vals of illusoir? En alle andere gedachten die je erop nahoudt?

Tim: Voor jou is niet-weten geen overgave en overgave geen eerlijkheid?

Hans: Voor mij is weten overgave.

Tim: Hè? Waaraan?

Hans: Woorden en waarden. Ideeën en idealen. Goeroes en goden. Methoden en maniertjes.

Tim: Wat betekent niet-weten dan voor jou?

Hans: Het is maar net met wie ik spreek.

Tim: Nu je met mij spreekt.

Hans: Dat ik geen onderscheid weet te maken tussen small mind en big mind. Niet tussen verstand en gedachte. Niet tussen strijd en overgave. Niet tussen masker en gezicht. Niet tussen levend en dood. Niet tussen eerlijk en oneerlijk. Niet tussen samsara en nirwana. Niet tussen weten en niet-weten. Niet echt.

Geen onderscheid weten te maken is een onvermogen, geen overgave. Er is geen eer aan te behalen. En het enige verband met eerlijkheid is dat ik het eerlijk toegeef.

Nog een onvermogen: ik kan maar niet ophouden over mijn onvermogen. Dwaasheid, zou je denken, maar niets wekt zoveel misverstand als stilte – en niets is zo doods.

Index | vorige | volgende

Deze tekst maakt deel uit van het Witboek Zen. Woord: Hans van Dam. Beeld: Lucienne van Dam. Alle teksten van deze serie. Het Witboek Zen op NietWeten.nl. Alle publicaties van Hans van Dam in het Boeddhistisch Dagblad.

Categorie: Hans van Dam Tags: deconstructie, niet-weten, Witboek Zen, zen

Lees ook:

  1. Hoe Oorspronkelijk is de Geest van de Oude Cheng?
  2. De Diamantsoetra ontmanteld, of hoe je een soetra deconstrueert
  3. Euthanasie voor boeddhisten
  4. Afhankelijk ontstaan als hypercausaliteit

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Hans van Dam

Hans van Dam is de auteur van de Agnosereeks: 13 boeken over niet-weten, verluchtigd door Lucienne van Dam. Lees ze gratis op NietWeten.nl of in het BD, of als paperbacks tegen kostprijs. Disclaimer. Contact. Winkel. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het pad uit het woord
    • Het jaar 2025 – dag 128 – eigen vrijheid eerst
    • Boeken – De Vallei van Troost
    • ‘Gebruik de rechter niet als zondebok voor falend beleid’
    • Boeddha’s pleegmoeder is een voorbeeld voor boeddhisten op Moederdag

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.