Mensen zijn gewoontedieren. Ze zetten een bril op hun neus en vergeten algauw dat hij hun blik kleurt. De bril verdwijnt uit beeld, de gekleurde blik wordt werkelijkheid.
Als een heleboel mensen zonder het te weten door dezelfde bril kijken, spreek je van een paradigma. Paradigma’s zijn taaie rakkers: ze kunnen tientallen, honderden, zelfs duizenden jaren standhouden. Tot iemand er eindelijk een gat in ziet en daardoor naar buiten kruipt.
Denk maar eens aan de polytheïstische godsdienst van de Kelten die pas na vele eeuwen plaats moest maken voor het monotheïstische christendom.
Denk aan het theïstische hindoeïsme dat concurrentie kreeg van het atheïstische boeddhisme.
Denk aan het geocentrische wereldbeeld dat werd vervangen door het heliocentrische.
Denk aan de mechanica van Newton die werd vervangen door de relativiteitsleer van Einstein.
Denk aan de Euclidische meetkunde die werd uitgebreid met de hyperbolische en de elliptische.
Denk aan de Duitse psychoanalyse die concurrentie kreeg van het Amerikaanse behaviorisme.
Denk aan de (pre)moderne wijsbegeerte die werd overgenomen door de postmoderne.
Zoals blijkt uit deze voorbeelden wordt een paradigma vaak pas verlaten als er een nieuw paradigma is gesmeed. Dat zich onmiddellijk voordoet als de werkelijkheid zelf terwijl het oude paradigma nu gezien wordt als een dwaling, een illusie, een leugen – een droom waaruit we godzijdank eindelijk ontwaakt zijn. Tot iemand er weer een gat in ziet en daardoor naar buiten kruipt.
En niet-weten dan, is dat ook zo’n onveranderlijke zienswijze die verward wordt met de werkelijkheid zelf? Is niet-weten de volgende bril met gekleurde glazen?
Als je het mij vraagt is niet-weten een bril zonder glazen. Een manier van zien zonder manier. Gewoon maar zien.
Wat niet hetzelfde is als overal paradigma’s zien; dat is gewoon het volgende paradigma.
Niet-weten is een leeg paradigma. Daar zijn er geen twee van. Waarin zou het ene lege paradigma moeten verschillen van het andere? Leeg is leeg. Niet-weten is het lege paradigma.
Het lege paradigma is het paradigma van geen-paradigma. Niet-weten is het gat waardoor je uit ieder paradigma naar buiten kruipt. Ook uit het lege.
