• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Tiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • André Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Woordenboek niet-weten: leegte

28 september 2020 door Hans van Dam

Leeg is leeg, als je het over emmers hebt tenminste, niet als je het over begrippen hebt. Om te laten zien wat de leegte van niet-weten niet inhoudt (excuses voor de dubbele ontkenning) vergelijk ik die met zes andere soorten leegte.

Waarom zes? Tja, ik kan er nog wel meer bedenken en hele andere indelingen maken ook, maar daar gaat het niet om. Ik ben geen filosoof of antifilosoof, niet gelovig of ongelovig, geen gnosticus of agnosticus en mijn gezond verstand laat het ook al jaren afweten, dus dit wordt geen academisch verantwoord stuk. Ik wil alleen wat misverstanden over de leegte van de Lege Leer uit de weg ruimen.

1. Een materieel niets: de ruimte

Realisten verstaan onder leegte vaak het niets of de ruimte waarin het iets, de materie, het zijnde, ís.

Sommige denkers zien deze ruimte als een object van een hogere of de hoogste of een lagere of de laagste orde, andere slechts als een bestaansvoorwaarde voor materiële objecten, weer andere als het product van diezelfde objecten, die naar hun mening de ruimte niet innemen maar produceren, projecteren of definiëren.

Immanuel Kant ziet ruimte als een categorie van het verstand, een manier om de werkelijkheid te ordenen die zelf niet als object in de werkelijkheid gegeven is.

2. Een ideëel niets: het lege bewustzijn

Idealisten verstaan onder leegte vaak het bewustzijn zelf, volgens hen een ongrijpbaar, tijdloos, plaatsloos, voor- of bovenzinnelijk medium, hetzij individueel, hetzij universeel, waarin de ‘tienduizend verschijnselen’ zich kenbaar maken en waardoor ze gekend worden.

3. Een religieus niets: de lege godheid

Theïsten verstaan onder leegte vaak een kosmisch niets van goddelijke aard waarin de dingen ontstaan en vergaan; een niets dat als schepper en vernietiger van het iets fungeert, de eerste oorzaak en de laatste bestemming ervan, het alfa en omega.

De godheid van een Plotinus, een Pseudo-Dionysius de Areopagiet of een Meister Eckhart is een leegte zonder substantie en zonder eigenschappen, waarvan je niet eens meer kan zeggen of ze bestaat.

4. Een boeddhistisch niets: sunyata*

Boeddhisten bedoelen met leegte dat dingen en mensen bij nader inzien geen eigen wezen of werking hebben, maar alleen samen met al het andere bestaan.

Zoek je jezelf dan vind je de ander en omgekeerd. Zoek je het subject dan vind je het object en omgekeerd. Alles wijst naar iets anders, niets bestaat op zichzelf.

* Het begrip sunyata is nauw verwant met de begrippen anatman (niet-zelf) en pratitya-samutpada (afhankelijk ontstaan).

5. Een spiritueel niets: de lege geest

Voor spirituele zoekers is leegte vaak hun idee over de geestestoestand van de ontwaakte: uitgedoofde verlangens en minimale mentale activiteit tegen de achtergrond van een ononderbroken oceanisch gevoel van liefde, vrede en geluk.

Persoonlijk moet ik de eerste mens wiens geest op die manier functioneert nog tegenkomen. Zelf heb ik in ieder geval een levendig verstand en een dito gemoed; als er al eens niets gebeurt in mij dan is het zo voorbij.

Tamelijk lege geesten ben ik wel tegengekomen – op de afdeling dementie van verpleeghuis Tamarinde in Utrecht bijvoorbeeld – maar voor zover ik kon beoordelen was er bij deze alzheimerpatiënten, waaronder mijn beide ouders, van een ononderbroken oceanisch gevoel van liefde, vrede en geluk geen sprake.

Toegegeven, ze gingen uit als een nachtkaars, maar om dat nou nirwana te noemen?

6. Een ethisch niets: de lege moraal

Voor nihilisten, cynici, pessimisten, anarchisten, absurdisten, dadaïsten, defaitisten, fatalisten, existentialisten, relativisten, subjectivisten, pluralisten, postmoralisten en postmodernisten duidt het begrip leegte meestal op het ontbreken van absolute, onbetwijfelbare, universele normen en waarden die als basis kunnen dienen voor individuele en maatschappelijke keuzes.

Meer lezen over de lege moraal.

7. Een epistemologisch niets: de Lege Leer

Niet-weten is een lege leer.

Een lege leer spreekt zich nergens over uit, dus ook niet over het al dan niet bestaan van welke vorm van leegte of niet-leegte ook – materieel, ideëel, religieus, boeddhistisch, spiritueel, ethisch of anderszins.

De Lege Leer verwijst dus niet naar een lege ruimte (1) niet naar een leeg bewustzijn (2) niet naar een lege god (3) niet naar een leeg zelf (4) niet naar een lege geest (5) niet naar een lege moraal (6).

De Lege Leer is gewoon leeg – vrij van concepten, aannames, dogma’s, stellingen en afleidingen.

Leeg is leeg, of je het nou over emmers hebt of over niet-weten.

Index | vorige | volgende

Deze tekst maakt deel uit van het Witboek Niet-Weten. Illustraties: Lucienne van Dam. Het Witboek Niet-Weten in het Boeddhistisch Dagblad. Het Witboek Niet-Weten op NietWeten.nl. Alle publicaties van Hans van Dam in het Boeddhistisch Dagblad.

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Hans van Dam Tags: de lege leer, leegte, niet-weten, sunyata, witboek niet-weten, woordenboek, woordenboek niet-weten

Lees ook:

  1. Linji Lu preek 15 – Zie in dat de leer leeg is
  2. Mijn koninkrijk voor een leven zonder koninkrijk
  3. Woordenboek niet-weten: het Lege Boek
  4. Woordenboek niet-weten: de Lege Leer

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Hans van Dam

Series, Boeken, Site, Blog, Reacties, 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 25 februari 2021
    Doorlopende groep Vipassana Haarlem
  • 27 februari 2021
    Volle Maan chant (online)
  • 28 februari 2021
    Open les Kum Nye Tibetaanse Yoga | Online
  • 28 februari 2021
    Discovering Padmasambhava (online)
  • 1 maart 2021
    Online Dhammakaya-meditatie
  • bekijk de agenda

De werkplaats

De werkplaats.

Boeddhistische kunstenaars

Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
lees meer »

Pakhuis van Verlangen

In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

Mijmeringen over bewustzijn

Rob van Boven en Luuk Mur - 23 februari 2021

Je trok in je jeugd de conclusie dat je niet gewenst was. Met die ervaring ging je de wereld zien. Dat werd het fundament van je geloofssysteem. Je ging jezelf beschermen tegen deze pijnlijke gevoelens, die het gevolg zijn van wat je bent gaan geloven.  Dat kan zijn door jezelf zoveel mogelijk terug te trekken of vooral niet lastig te zijn. Of misschien ging je juist heel nadrukkelijk aanwezig zijn, wat door anderen juist als heel vervelend ervaren kan worden.

Het ongelijk van de gelijkheid (deel 2 en slot))

Erik Hoogcarspel - 21 februari 2021

Het is niet verwonderlijk dat het begrip “gelijkheid” in andere culturen geen rol speelt. Blijkbaar heeft men daar wel van de ervaring geleerd. Voor Confucius waren rangen en standen in de maatschappij noodzakelijk voor een harmonische en goed functionerende samenleving. Een referendum zou volgens hem alleen maar tot grote rampen leiden, want ongeletterde en slecht opgevoede mensen kunnen niet weten wat het beste is voor ieder.

Het ongelijk van de gelijkheid (deel 1)

Erik Hoogcarspel - 20 februari 2021

We leven in procrustische tijden waarin gelijkheid heilig is geworden. Onderscheid, discriminatie, is zo’n beetje de bron van alle kwaad. We moeten allemaal gelijk zijn. Alle kinderen in een klas, allemaal schaatsen of naar het strand op hetzelfde moment, allemaal dezelfde kleding en dezelfde maten, met wat elastiek in de stof past het toch wel.

Paul Boersma – Het portret als valkuil

Paul Boersma - 16 februari 2021

Het Boeddhabeeld is een symbolische weergave van de vergoddelijkte mens, van de verlichte mens, van de mens waarin wijsheid en mededogen tot volle ontplooiing zijn gekomen. Het is een toonbeeld van harmonie.

Zó ontken je het klimaatvraagstuk óók. Dat kan anders!

gastauteur - 9 februari 2021

De crisis lijkt te groot, te massief om door de massa’s goed begrepen te kunnen worden. Let wel, het staat hier goed, die massa’s mensen zijn niet dom, er is niets neerbuigends bedoeld, maar de omvang van de problemen en de belangenstrijd er omheen zijn dermate groot dat begrip en theorie moeilijk ‘populair’ te maken zijn. Alleen maar roepen dat het ‘heel erg’ is, motiveert ook niet echt. En dan nog de (on)kosten van de benodigde maatregelen, wie draait ervoor op?

Meer onder 'pakhuis van verlangen'

Footer

Boeddhistisch Dagblad

Meest recente berichten

  • Het jaar 2021 – dag 56 – handhaving
  • HRW -Covid-19 brengt golf van misbruik van vrije meningsuiting op gang
  • Machteloze woede: complotdenkers in Nederland
  • Wouter – in reactie op…
  • Geldstresscafé voor mensen met coronaschulden

Reageren

We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

Over het BD

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
Lees ons colofon.

Zie ook

  • Contact
  • Over ons
  • Columns
  • Reageren op de krantensite

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

 

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

 

loading Annuleren
Bericht niet verstuurd - controleer je e-mailadres!
E-mail-controle mislukt, probeer het opnieuw
Helaas, je blog kan geen berichten per e-mail delen.
Boeddhistisch Dagblad
Powered by  GDPR Cookie Compliance
Privacy en cookies

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

Noodzakelijke cookies

Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Bezoekersstatistieken

We gebruiken Google Analytics voor het bijhouden van bezoekerscijfers.

Dit helpt ons bij het verbeteren van de website; zo weten we wat wel en niet gebruikt of gelezen wordt.

Alle cookies staan uit in je browser. Zet cookies aan alsjeblieft, als je wil dat we je voorkeuren opslaan,

Privacy

Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens