• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Hans van Dam » Hoe heet het – de bodemloze bucket van Samuel Beckett

Hoe heet het – de bodemloze bucket van Samuel Beckett

22 april 2020 door Hans van Dam

‘Want niets weten is niets, niets willen weten is evenmin iets, maar niets kunnen weten, weten niets te kunnen weten, zo treedt de vrede binnen in de ziel.’

(Samuel Beckett)

Een sluier die verscheurd moet worden

Samuel Beckett is de 20e-eeuwse auteur van ontstellende toneelstukken als Wachten op Godot en dito boeken als de trilogie Molloy, Malone sterft en Naamloos.

Het komt mij voor dat Beckett op zijn eigen onnavolgbare manier vanuit dezelfde vervreemding en verbijstering schrijft die bij mij in 2007, op 49-jarige leeftijd, totaal onvoorzien in een mateloos niet-weten zal transformeren.

In 1937, op 32-jarige leeftijd, helemaal aan het begin van zijn carrière, schrijft Samuel Beckett in een brief:

‘Het wordt voor mij werkelijk steeds moeilijker, en zinlozer ook, om fatsoenlijk Engels te schrijven. En steeds meer komt mijn taal me voor als een sluier die verscheurd moet worden om de daarachter liggende dingen (of het daarachter liggende niets) te bereiken. Grammatica en stijl. Ze lijken me net zo aftands geworden als een biedermeier badpak of de onverstoorbaarheid van een gentleman. Een vermomming.

Hopelijk komt er een tijd, en godzijdank is die in zekere kringen al gekomen, waarin de taal juist daar het beste wordt gebruikt, waar ze flink wordt misbruikt. Aangezien wij haar niet op slag kunnen uitschakelen, dienen we in ieder geval niets na te laten dat haar in diskrediet kan brengen. Het ene gat na het andere boren, tot wat zich achter haar verschuilt, iets dan wel niets, begint door te sijpelen – ik kan me voor de tegenwoordige schrijver geen verhevener doel voorstellen.’

(Bzzlletin 193, p35)

Gemompel

In 1961, als 55-jarige, schrijft Beckett een monoloog zonder interpunctie, Comment c’est. Aan het eind daarvan noemt de ik-figuur zijn relaas een…

‘niet te kwalificeren gemompel waarvan hier eindelijk de laatste flarden de allerlaatste in de vertrouwde vorm van vragen die ik me stellen zou en van antwoorden die ik me geven zou hoe onwaarschijnlijk dat ook mag lijken mag laatste flarden allerlaatste als het hijgen ophoudt laatste gemompel allerlaatste hoe vreemd dat ook lijken mag

of dat alles dat alles ja of dat alles niet hoe zal ik het zeggen geen antwoord of dat alles niet onwaar is ja

al die berekeningen je verklaringen ja het hele verhaal van het begin tot het eind ja volkomen onwaar ja

dat is anders gebeurd ja heel anders ja maar hoe geen antwoord hoe is het dan gebeurd geen antwoord wat is er dan gebeurd geen antwoord WAT IS ER DAN GEBEURD gebrul goed’

(Hoe het is, De Bezige Bij 1968, pagina 187)

Waanzin

Wanneer we Beckett’s brief uit 1937 als een intentieverklaring van zijn kunstenaarschap opvatten, rijst de vraag of hij er inderdaad in geslaagd is de taalsluier te verscheuren, en zo ja, wat hij erachter heeft aangetroffen.

Voor een antwoord gaan we te rade bij de laatste tekst die Beckett ruim een halve eeuw later (in 1988) op 83-jarige leeftijd op schrift zal stellen, zowel in het Frans als in het Engels, getiteld Comment dire respectievelijk What is the word, door mij vertaald als Hoe heet het.

‘Waanzin’, verklaart de meesterstamelaar aan het eind van deze tekst aan het eind van zijn Latijn aan het eind van zijn leven, ‘om ver weg daarginds een glimp op te schijnen willen vangen van wat nauwelijks… wat… hoe heet het… hoe heet het.’

Hoe heet het

waanzin…
waanzin om te…
om te…
hoe heet het…
waanzin om hieruit…
al dit…
waanzin om uit dit alles…
gegeven…
waanzin om gegeven dit alles…
gezien…
waanzin om gezien dit alles…
dit…
hoe heet het…
dit dit…
dit dit hier…
al dit dit hier…
waanzin om gegeven dit alles…
gezien…
waanzin om gezien dit dit alles hier…
om te…
hoe heet het…
zien…
een glimp opvangen…
op schijnen te vangen…
op te schijnen willen vangen…
waanzin om een glimp op te schijnen willen vangen…
van wat…
hoe zeg je dat nou…
en waar…
waanzin om een glimp op te schijnen willen vangen van wat en waar…
waar…
hoe heet het…
daar…
daarginds…
daar daarginds…
ver weg…
ver weg helemaal daarginds…
ver weg helemaal daarginds nauwelijks…
wat…
hoe heet het…
gezien dit alles…
al dit dit…
al dit dit hier…
waanzin om te zien wat…
een glimp opvangen…
op schijnen te vangen…
op te schijnen willen vangen…
ver weg helemaal daarginds van wat nauwelijks…
waanzin om ver weg daarginds een glimp op te schijnen willen vangen van wat nauwelijks…
wat…
hoe heet het…

hoe heet het

(Comment dire / What is the word, Samuel Beckett, Bzzlletin 193, vertaling: Hans van Dam)

Samuel Beckett.

Nog steeds betoverd door de taal

Of het werkelijk waanzin was om een glimp op te willen vangen van hoe-heet-het durf ik niet te zeggen.

Wat mij verbaast is dit: waarom ging de grote Ierse absurdist er, voor zover ik kan nagaan tenminste, zijn hele leven vanuit dat zijn speurtocht hem iets dan wel het niets zou opleveren?

Was hij ondanks alles nog steeds betoverd door de taal met haar overwegend tweewaardige logica – ja of nee, waar of onwaar, aards of heilig, dwaas of wijs, iets of niets, heten of niet heten?

Waarom geen iets of niets of iets-en-niets of iets-noch-niets bijvoorbeeld, om er eens een vierwaardige logica tegenaan te gooien?

Ja of nee of ja-en-nee of ja-noch-nee?

Waar of onwaar of waar-en-onwaar of waar-noch-onwaar?

Aards of heilig of aards-en-heilig of aards-noch-heilig?

Dwaas of wijs of dwaas-en-wijs of dwaas-noch-wijs?

Heten, niet-heten, heten en niet heten of heten noch niet heten – logica blijft logica, hoe waardig ook.

Onderscheidingen blijven onderscheidingen, grenzen blijven grenzen, hokjes blijven hokjes.

Wat te denken van een vijfde optie, buiten iedere logica om en zo mogelijk nog onvoorstelbaarder, nog onbeschrijflijker dan Beckett’s Hoe heet het?

Een mateloos niet-weten

Ik doel op een mateloos niet-weten.

Totale agnose.

Waarin de verbijstering niet blijft kwellen en ook niet tot een oplossing komt, maar tot een climax, een toppunt, een plafond.

En in dat maximum, bij gebrek aan fluctuaties, tot rust.

Een zielenrust in het oog van de verbijstering zelf.

Paradoxale vrede in een grenzenloos niemandsland waar iedereen kan komen maar niemand beslag op kan leggen.

Een geestelijke ontspanning die zich niets aantrekt van de normale spanningen van het dagelijks leven.

In een mateloos niet-weten dienen de gaten die je in de taal boort – of de taal in jou – niet om ‘iets’ of ‘niets’ of ‘iets én niets’ of ‘iets noch niets’ of welk ‘weten’ of ‘niet-weten’, hoe ‘gematigd’ of ‘mateloos’ ook, binnen te laten sijpelen.

Ze dienen om al je gedachten, begrippen, grenzen, hokjes, verklaringen, duidingen, antwoorden en vragen onophoudelijk weg te laten sijpelen.

Als vanzelf.

Zonder uitzondering.

Deze ook.

Ik kan me voor de tegenwoordige schrijver geen mooier tijdverdrijf voorstellen.

Index | vorige | volgende

Deze tekst maakt deel uit van het Witboek niet-weten. Woord: Hans van Dam. Beeld: Lucienne van Dam. Alle teksten van deze serie. Het Witboek Niet-Weten op NietWeten.nl. Alle publicaties van Hans van Dam in het Boeddhistisch Dagblad.

Categorie: Hans van Dam Tags: absurdisme, agnose, Hans van Dam, niet-weten, Samuel Beckett, witboek niet-weten

Lees ook:

  1. De witte wereld van de weetniet
  2. De mantra van niet-weten
  3. De koan als dwaaltekst – de weg terug
  4. Wie niet weet die niet dweept

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Hans van Dam

Series BD. NietWeten.nl. Wie is Hans? Contact. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door
  • Locaties
  • Overzicht op kaart

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

14 sep
Tao en geluk; vijf bijeenkomsten
14 sep 23
28 sep
Choosing Kindness - Ven. Amy Miller
28 sep 23
28 sep
ONLINE cursusreeks Dhammakaya meditatie
28 sep 23
29 sep
Retraite voor ouders
29 sep 23
29 sep
Zenweekend/retraite
29 sep 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    De taal van het lijden  (deel 1 van 3)

    gastauteur - 20 september 2023

    De taal welke zich op verschillende momenten in ons leven aan ons openbaart, meestal in de vorm van verlies, pijn en verdriet, het diep begrijpen ervan, te leren het lijden te omarmen, er ruimte voor te creëren, zodat het uiteindelijk los kan komen.  Leren één te worden met de ontvouwing van het leven en het ontdekken, blootleggen en hervinden van deze nobele waarheid. Hoewel dit vaak een erg zware taak lijkt, en voor velen van ons te moeilijk om zelfs maar over na te denken, ligt er binnen dit proces van herkennen en het omarmen van lijden, een ontvouwen van kalmte, vreugde, vrede en harmonie met onszelf en de wereld om ons heen. Elke keer dat we dichter bij deze ontvouwing komen, tillen we een klein stukje van de sluier op die ons ware wezen omhult.

    Taigu – Tibetaans bijgeloof op gespannen voet met anatman

    Taigu - 19 september 2023

    Het geloof dat Tibetaanse boeddhisten vertegenwoordigen in de zielsverhuizing van de dertiende naar de veertiende Dalai Lama, en bij diens overlijden naar de vijftiende, onderstreept nog eens de ondoorzichtige magie waarvan het Tibetaanse boeddhisme is doortrokken. Je zou het een scepticus niet kwalijk kunnen nemen, wanneer deze de conclusie trekt dat bij de overgang van de ene op de andere Dalai Lama een loopje wordt genomen met het leerstuk van anatman, een van de klassieke hoekstenen van het boeddhisme.

    Ardan, van zenleraar tot brugwachter – ‘Je opent de brug en je sluit ‘m weer. Bijna zen.’

    Ardan - 11 september 2023

    'Ik wil mezelf niet opzadelen met titels. En bovendien zei me de titel 'zenleraar' niet zoveel. Was ik nu anders geworden? Kon ik nu beter mensen begeleiden dan daarvoor? Het klopte voor mij niet. Datgene wat mij het meest gebracht had, namelijk die vrije vrouw/man zonder titel liep nu met een titel rond. En dat beviel me niks.'

    Pseudo-Cicero, pseudo-troost?

    Erik Hoogcarspel - 11 september 2023

    Cicero voert in zijn epistel aan dat we niet overmatig moeten rouwen om de dood van een geliefde, omdat er bij de dood voor de geliefde zelf weinig verloren gaat. Het leven is nu eenmaal niets dan ellende. Als je de pech hebt geboren te zijn geworden, kun je maar beter gauw dood zijn. Je hoeft ook niet oud te worden om te slagen in het leven.

    Wat loert daar in de duisternis?

    Kees Moerbeek - 10 september 2023

    Eeuwenlang zwierven ze in de bergen, de bossen, de velden, in de rivieren en langs de kust en joegen de Japanners de stuipen op het lijf of belaagden ze. Ze zijn ook nu niet weg te denken, de yokai.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Sociale aspecten van het vroege boeddhisme (deel 2)
    • XR – Demonstratie tegen nieuwe gasboringen in de Noordzee
    • Waarom speelt Bewustzijn altijd verstoppertje?
    • Het jaar 2023 – dag 250 – voetbalzonderrellen
    • Sociale aspecten van het vroege boeddhisme

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.