De serie De derwisj en de dwaas – Dansen in het duister gaat over mystiek niet-weten en is geïnspireerd door het soefisme. Het wordt geen moeilijk verhaal, juist niet, je hoeft er bijna niets voor te weten, op een paar eenvoudige woorden na.

Soefisme. Verzamelnaam voor verschillende vormen van islamitische mystiek.

Islam. Monotheïstische godsdienst gebaseerd op het Oude Testament en de Koran. De ene God van de islam heet Allah.

“Van het mysterie kunnen wij niets weten, anders was het geen mysterie meer. Het pad naar het mysterie is het pad van niet-weten.”

Universeel soefisme. In de twintigste eeuw probeerde ene Hazrat Inayat Kahn om het soefisme los te weken van de islam en geschikt te maken voor iedereen, ongeacht zijn geloof. Hij noemde zijn eenheidsleer universeel soefisme.

Soefi, derwisj. Aanhanger van het soefisme. Ook wel minnaar of vriend genoemd en als collectief de vrienden, soms met een hoofdletter.

Mystiek. Het verlangen naar of de ervaring van of de belichaming van of eenwording met het mysterie.

Het mysterie. Kan in het algemeen verwijzen naar het raadsel van het leven of in het bijzonder naar het raadsel dat God of de of het Ene wordt genoemd.

In het soefisme heet het mysterie ook wel de Heer, de Vriend, de Beminde, de Geliefde, het Oog, Bewustzijn en de Waarheid.

“Vergeef me mijn grappenmakerij. Ik hou van spiritualiteit die licht maakt en lucht geeft.”

Niet-weten. Van het mysterie kunnen wij niets weten, anders was het geen mysterie meer. Het pad naar het mysterie is het pad van niet-weten. Een echt pad is het niet want we hoeven nergens heen. Het mysterie is overal.

Ieder pad leidt van het mysterie naar het mysterie. Je kunt dus net zo goed thuis blijven. Maar thuis is alles net zo mysterieus als onderweg. Je kunt dus net zo goed op pad gaan. Voor een weetniet komt het op hetzelfde neer. Dom of slim of geniaal, dolen doen we allemaal.*

Werveldans. Soefi’s staan bekend om hun religieuze dansen. De bekendste daarvan is een variatie op de pirouette, waarbij de derwisj zichzelf in trance brengt door langdurig in een hoog tempo om zijn as te draaien. Extase wordt in het soefisme uitgelegd als zelfvergetelheid, als eenwording met het mysterie.

De derwisj draagt een hoge pijpvormige, randloze hoed en een witte rok die door de middelpuntvliedende kracht prachtig uitbuikt.

“Ieder pad leidt van het mysterie naar het mysterie. Je kunt dus net zo goed thuis blijven. Maar thuis is alles net zo mysterieus als onderweg. Je kunt dus net zo goed op pad gaan.”

Je zult in deze serie heel wat dansende derwisjen tegen komen, in woord en in beeld. Omdat ze iconisch zijn en omdat ze tot de verbeelding spreken. Vergeef me mijn grappenmakerij, het is niet kwaad bedoeld. Ik hou van spiritualiteit die licht maakt en lucht geeft.

* Het rijmt dus het is waar, zou Ayah zeggen, maar dat rijmt niet.

Dansen in het duister.