‘Op straat en in Auschwitz’ – ter nagedachtenis aan Bernie Glassman

Ter nagedachtenis van de Amerikaanse zenmeester Bernie Glassman die 4 november 2018 overleed, zendt De Boeddhistische Blik op 31 maart twee korte documentaires uit. “Op straat en in Auschwitz”, een portret van Bernie Glassman en “Onder de hemel is men thuis” een film van Ulrike Helmer.

Op Straat en in Auschwitz is een portret van de bevlogen, inspirerende zenmeester Bernie, die wereldwijd bekend staat als een pionier in de Amerikaanse en Europese zenbeweging. Hij heeft met zijn leven het sociaal geëngageerd boeddhisme vormgegeven. Zo stichtte hij ruim 20 jaar geleden in Yonkers, New York een centrum voor werklozen, daklozen en aidspatiënten op. Hij startte allerlei projecten zoals een bakkerij, de Greyston Bakery, die later miljoenen per jaar omzette, en zelfs brownies bakt voor het Witte Huis. Alle winst gaat naar de ontwikkeling van sociale projecten.

Bernie begon 23 jaar geleden ook met de inmiddels geruchtmakende Bearing Witness Retraites: confronterende retraites naar het voormalige Duitse vernietigingskam kamp Auschwitz. Hier leidde hij met meer dan honderd man dagenlange meditaties als bewustwording en getuigenis van de gruwelijkheden van de genocide die daar had plaatsgevonden. Ook lazen ze bij de gaskamers de namen van de slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog voor. Later zouden andere plekken van onheil als Rwanda, Black Hills en Bosnië volgen.

Bernie haalde mensen uit hun comfortzone, zodat ze uit hun ‘mindset’ stappen en in actie komen om de ander de helpende hand te bieden. Hij initieerde ook straatretraites, waarbij deelnemers vrijwillig enkele dagen als daklozen over straat zwerven. Over de hele wereld vinden er nu straatretraites plaats in de geest van Bernie. Uit al deze initiatieven vloeide zijn beweging Zen Peacemakers International voort die ook navolging vond in Nederland met de Zen Peacemakers Lage Landen.

Volgens Bernie is de mate waarin iemand verlicht is, af te meten aan in hoeverre deze persoon een ander helpt. “Echt fysiek helpt” zei hij. Dat is voor Bernie Glassman de diepere vorm van geëngageerd boeddhisme. “Peacemaking is the functioning of bearing witness. Once we listen with our entire body and mind, loving action arises”. – Bernie Glassman

Onder de hemel is men thuis

Petra Hubbeling had lang blond haar, een glansrijke carrière en een statige stadsboerderij in Vianen. Na een ingrijpende gebeurtenis in haar leven merkte ze dat de rol die ze speelde haar niet meer paste. Ze stopte met haar baan, werd monnik en verkocht haar huis. Met slechts haar laptop en een zwarte stationcar leeft (leefde) de voormalige zakenvrouw (tegenwoordig) een zwervend bestaan. Tegelijkertijd is ze bezig een Zen Peacemakers organisatie in de Lage Landen op te zetten. Hoe ziet dit leven eruit? En hoe komt een mens tot zulke radicale keuzes? ‘Men is ’thuis’. Onder de hemel is men thuis. Op iedere plek van deze aarde is men ’thuis’ wanneer men alles in zich draagt’. Naar aanleiding van dit fragment uit het boek van de joodse schrijfster Etty Hillesum (1914-1943) besloot Petra Hubbeling te gaan zwerven om te onderzoeken wat zij eigenlijk in zich draagt, zonder carrière, man, huis en spullen. Zelfs haar fotoalbums heeft ze weggegooid. Sinds mei 2011 heeft Petra geen vaste verblijfplaats en past ze op huizen van mensen die op reis zijn. Met haar zwarte stationcar, een paar koffers en haar laptop trekt ze door het land. ‘Eenzaam ja, maar niet alleen’ zegt Petra. Niet voor niets is haar boeddhistische naam ‘Shinsi’ dat ‘standvastig voornemen betekent.

Petra is vastberaden om haar leven te wijden aan het geëngageerde boeddhisme, nadat ze tijdens een retraite in Auschwitz in contact kwam met de Zen Peacemakers. Bij deze beweging, opgericht door zenboeddhist Bernie Glassman staat het niet-weten, het opgeven van vaste ideeën voorop. In september 2013 legde Petra Hubbeling de Zen Peacemakersgeloften af. Het geëngageerde boeddhisme van de Zen Peacemakers lijkt haar op het lijf geschreven. Door een vragend leven te leiden, een bestaan van niet-weten, probeert Petra te zien wat er echt is. Dit betekent: kijken naar zowel het leed als de schoonheid van het leven. Vanuit deze houding volgt liefdevolle actie. Zo werken de Peacemakers aan vrede met zichzelf en hun omgeving en zetten ze zich in voor zwakkeren in de samenleving. In deze film van Ulrike Helmer gaan we met Petra mee op zwerftocht door Nederland. Ondertussen zien we in deze documentaire hoe ze bezig is vanuit haar logeeradressen de Peacemakers organisatie van de grond te krijgen.