Boeken – Bhante Gunaratana – mindfulness in alle eenvoud

Mindfulness in alle eenvoud is volgens Jon Kabat-Zinn, de man die mindfulness in het Westen tot een begrip maakte, een onbetwist meesterwerk! Er werden wereldwijd dan ook meer dan een kwart miljoen exemplaren van verkocht. Het is nu ook in een Nederlandse vertaling verschenen.

Mindfulness is een combinatie van een inzichtmeditatie en cognitieve psychotherapie. Het wordt gebruikt in meditatie en gedragstherapie om depressies, angsten en burn-out te behandelen, maar het wordt ook op allerlei praktische disciplines toegepast zoals in het bedrijfsleven, de gezondheidszorg, het onderwijs enzovoort.

Als lezer krijgt je in Mindfulness in alle eenvoud niet alleen oefeningen en praktische tips om denkpatronen te herkennen en bewust onder controle te krijgen, maar wordt ook de weg gewezen naar de mogelijkheden om stilte en rust te ervaren die voorbij het denken gaan.

Bhante Gunaratana laat je aan de hand van de diverse meditatiestadia kennismaken met diepere lagen van concentratie en inzicht. Zij stimuleren een levenshouding die wordt gekenmerkt door liefdevolle vriendelijkheid en innerlijke overgave.

Bhante Henepola Gunaratana is een boeddhistische monnik uit Sri Lanka. Hij woont al jaren in Amerika, waar hij promoveerde in de filosofie. Deze uitgave is een vertaling van Mindfulness in Plain English. De Nederlandse vertaling, van de hand van George Hulskramer, verscheen eerder (in 2005) bij uitgeverij Altamira onder de titel Meditatie in alle eenvoud en is zeer goed leesbaar.

Pieter Korsuize besteedde in het magazine SIMsara van januari 2019 aandacht aan de verschijning van het boek. ‘De titel is eigenlijk een beetje misleidend, want het gaat over vipassanameditatie, waarvan mindfulness slechts een component is. Het boek geeft richtlijnen voor het beoefenen van deze vorm van meditatie. In de inleiding beschrijft de auteur het onderscheid tussen de begrippen samatha en vipassana. Deze Pali-woorden betekenen respectievelijk concentratie en helder inzicht. Ze worden ook wel vertaald met innerlijke rust en zuiver gewaarzijn. Het gaat in dit boek dus om het praktiseren van het laatstgenoemde. In zestien hoofdstukken worden alle ins en outs van de vipassanameditatie beschreven. Het eerste hoofdstuk heet “Mediteren, waarom zou je?” Het doel wordt omschreven als ‘het transformeren van je persoonlijkheid’. De vruchten zijn bewuster leven, betere concentratie, verminderen van spanning en meer rust en stabiliteit.

De hoofdstukken twee en drie gaan in op de vraag wat meditatie niet is en wel is. Het misverstand dat mediteren alleen voor heiligen is en niet voor gewone mensen, dat het vluchten is voor de realiteit en puur egoïstisch, wordt ontzenuwd. Wat is het dan wel? Het is een vorm van mentale training die je leert zien wie je werkelijk bent, egoloos gewaarzijn, niet langer misleid door een vals zelfbeeld. Vervolgens wordt uitgebreid ingegaan op de praktijk. Gesproken wordt over de vereiste attitude (mildheid en geduld), hoe om te gaan met lichaam (houding/zit) en geest (afdwalen en weer terugkeren bij de adem). Het belang van discipline, vaste plaats en tijd, wordt besproken. De schrijver adviseert om elke meditatie te beginnen met inleidende oefeningen. Daarmee bedoelt hij het beoefenen van metta voor jezelf en anderen.’

De kern van het boek is volgens Korsuize te vinden in hoofdstuk 13 “Aandachtig-zijn (sati)”, waarin mindfulness uitgediept wordt. Korsuize: ‘Mindfulness, of zoals hier vertaald aandachtig-zijn, is de kern van de vipassanameditatie. Aandachtig-zijn is observeren zonder te oordelen. Het omvat drie fundamentele activiteiten: ten eerste herinnert het ons aan wat we aan het doen zijn, ten tweede zorgt het ervoor dat we de dingen zien zoals ze werkelijk zijn en ten derde betekent het doordringen tot in de diepste natuur van alle verschijnselen. Concentratie op zich geeft geen helder inzicht, alleen aandachtig-zijn leidt tot inzicht. In de laatste hoofdstukken bespreekt de schrijver de rol die meditatie in het dagelijks leven kan spelen en wat het voor jou kan betekenen. Volgens hem is dat het opheffen van het ik-gevoel: het gevoel van afgescheiden zijn, de afstand die ervaren wordt tussen het “ik” en de ander. In het nawoord wordt nogmaals het belang van liefdevolle vriendelijkheid benadrukt.’