Zen is het leven, dat wat je meemaakt…

Theo Niessen is projectleider van een onderwijsmodule ‘Persoonsgerichte zorg’ bij Fontys Hogeschool Verpleegkunde. Als onderdeel van deze module ontvangen alle 1^e jaars verpleegkunde studenten (HBO-V) een intensieve mindfulnesstraining (8 bijeenkomsten van 1½ uur). Vanuit zijn verpleegkundige achtergrond merkte hij dat mindfulness en zen juist deze medewerkers veel kan bieden. Veel zorg- en onderwijsmedewerkers stellen, wanneer ze de eerste zen-bijeenkomst bijwonen, zich de vraag: Wat is zen?

Onze meetlatwerkelijkheid

Zen is het leven (‘dat wat je meemaakt’) beleven, erbij zijn. Wakker en speels. Het leven proeven, aanraken, opsnuiven, bekijken en betasten. Of je nu piepers schilt, de liefde bedrijft, ziek in bed ligt of je zoon tot de orde roept omdat hij iemand sloeg. Simpel toch?

Waarom doen we dat dan niet? En wat doen we dan wel! Wat we doen is dat wat we meemaken niet proeven, beleven of opsnuiven, maar langs een meetlat leggen. Een meetlat van goed of fout, aangenaam en onaangenaam, recht of krom. Werkelijk alles wordt langs die meetlat gelegd. Dat gaat vaak automatisch, zonder dat je er erg in hebt.

Het gevolg hiervan is dat je enerzijds de meetlat-werkelijkheid hebt en anderzijds je ervaren werkelijkheid. De eerste werkelijkheid speelt zich binnen af – als interne dialoog (‘gedachten die elkaar opvolgen’), de 2^e speelt zich meer buiten af, waarbij dat wat je ervaart een verlengstuk is van die buitenkant (‘dat wat je ziet, raakt, proeft’).

Goed, je hebt twee werkelijkheden. Wat is het probleem? Welnu! Tot zover is er eigenlijk geen probleem tenzij je zoals gezegd onbewust gelooft in de meetlatwerkelijkheid als vervanging van de ervaren werkelijkheid! Het gevolg is onbehagen. Dat wat jezelf doet of ervaart is namelijk nooit goed genoeg. Een knijpend, jengelend, gevoel van onbehagen is het gevolg. Een gevoel dat ons voortdurend vergezelt ons als een achtergrondprogramma dat niet is af te sluiten.

Het zorgt voor een basisonrust om stil te staan, op te merken en te ervaren. Zou je dat wel doen dan zou je wellicht deze onrust kunnen opmerken. Maar allez, dan zou dit vanuit de meetlatwerkelijkheid ook weer aanleiding zijn om te denken. De meetlat werkelijkheid creëert zo zijn eigen condities om zichzelf in stand te houden.

Zen geeft je de mogelijkheid om de ervaren werkelijkheid meer ruimte te geven. Niet door de meetlat – werkelijkheid af te wijzen maar door haar te zien voor wat ze is: de meetlat-werkelijkheid. Niets meer en niets minder. In het proces van zazen leer je stil te staan bij je automatische gedrag dat je anders wegvoert van de ervaren werkelijkheid naar de meetlatwerkelijkheid. Op deze wijze gebruik je je onbehagen (= de meetlatwerkelijkheid) als oefening bewust te leren ervaren. Het resultaat: op termijn een rijker, gevarieerder en vreugdevoller leven.