• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Tiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • André Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Vedananupassana -gevoelens als grondslag voor oplettendheid-

26 augustus 2020 door Adi Ichsan

In de Mahasatipathana wordt melding gemaakt van de vier grondslagen voor de vestiging van oplettendheid: lichaam (kayanupassana); gevoelens (vedananupassana); gedachten (cittanupassana) en de conditioneringen annex de mentale objecten (dhammanupassana). Verder werden de monniken door de Boeddha geïnstrueerd voor de vestiging van oplettendheid om de aandacht te richten op “het lichaam in het lichaam”; “gevoelens in gevoelens”; “gedachten in gedachten” en “mentale objecten in mentale objecten”. De meeste westerse vipassana leraren maken geen expliciet onderscheid in de grondslag voor oplettendheid, maar beginnen meestal met kayanupassana (rijzen – dalen van de buikwand) en door de “open aandacht” benadering belanden de yogi’s snel in dhammanupassana, waar het bewaken van de zintuigen een van de kenmerken is.

Achariya Dhammuttamo (Adi Ichsan)

Maar dit is geen algemene regel in vipassana. Verschillende oosterse meesters zijn duidelijk explicieter in het aangeven van hun voorkeur voor een specifieke grondslag voor de opbouw van tijdelijke concentratie. Acharn Naeb Mahaniranonda[1] bijvoorbeeld geeft de voorkeur aan kayanupassana; Krisnamurti[2] geeft de voorkeur aan vedananupassana; terwijl Sayadaw Swe U Min[3] de cittanupassana benadrukt. Daarbij is de gehanteerde techniek bij elke grondslag niet hetzelfde, de techniek van benoemen die zo prominent aanwezig is bij de kayanupassana werkt bij citttanupassana minder effectief. Je kunt ervan uitgaan dat de technische aanpak van elke grondslag anders is omdat de eigenschappen van de grondslagen geheel anders zijn.

In de Mahasi Sayadaw traditie wordt aangegeven dat je het beste kunt beginnen met kayanupassana (rijzen – dalen – zitten/staan/liggen –raken), en zodra er vaart is gekomen in de meditatie dan naar gelang de aard van de mentale objecten die je tegenkomt verwissel je van grondslag in gevoelens, gedachten of conditioneringen. Er wordt vergeleken met rijden op een vierbaans weg. Je wisselt van baan naar de rechter of linker baan afhankelijk van je vaart, in combinatie met het belemmerende verkeer. De usance is dat de yogi geadviseerd wordt om de mentale objecten te benoemen maar er niet op in te gaan. Dat dit echter niet altijd genoeg is om door te dringen tot de essentie van de algemene en specifieke eigenschappen van een mentaal object, blijkt uit het vermogen van de respectievelijke hindernis om zich opnieuw te manifesteren.

De beschrijving in Ontstaan in Afhankelijkheid[4] (patticasamupada) geeft aan dat persoonlijke aspiraties (pali: Bhava/Abhava) – die wij bij onszelf herkennen als beredeneerde zinnen in de geest- de oorzaak is van het opnieuw manifesteren (ontstaan – groei – einde) van zowel materiële elementen als bewustzijnsfactoren. Dit geldt in het bijzonder voor gedachten (citta), omdat bij gedachten wij het duidelijkst kunnen zien dat de inhoud van de gedachten buiten onze eigen wil gevormd worden, maar toch geeft het een gevoel dat het je eigen gedachten zijn. Sommigen onder ons voelen zich echter gebukt gaan onder de onophoudelijke stroom van gedachten, zij worden door hun eigen gedachten geterroriseerd. Anderen laten zich helemaal leiden door de heersende gedachte of mening in hun bewustzijn, zonder enige relativering. Als wij vanuit het kayanupassana uitgangspunt vertrekken, dan ligt de aanleiding van het “tot – stand – komen” (samudaya) en het “ten – einde – komen” (vaya) van een gedachte niet bij het vraagstuk waar de gedachte zich mee bezig houdt (de subject materie) maar bij het fysieke en/of mentale contact via de poorten van de zintuigen die een gevoel dwingen om gedachten/wensen op haar beurt af te dwingen.

In de Mahasatipathana sutta wordt de kayanupassana het meest gedetailleerd uitgelegd door de Boeddha, omdat het een perfecte basis vormt voor het onderscheidingsvermogen. De eerste taak (pali: dhura) van de yogi is dan ook “het lichaam in het lichaam” te volgen, daarmee wordt voor de yogi voor het eerst duidelijk het verschil tussen lichaam en geest (pali: rupa nama). M.a.w. de yogi herkent het materiële aspect van het lichaam en aan de andere kant de aanwezigheid van een lichamelijk gewaarzijn dat geestelijk van aard is in het materiële lichaam. Dit lichaam gewaarzijn wordt primair ervaren via de poorten van de zintuigen als gevoel. Afhankelijk van de aard van het gevoel als prettig; onprettig of “noch prettig noch onprettig” worden gedachten, aspiraties afgedwongen, gekoesterd of verlaten. Vanuit kayanupassana gezien zijn het dus de gevoelens die de link vormen van het lichamelijke naar het ontstaan en verdwijnen van gedachten in de geest. In de woorden van de Boeddha:

“Vedana-samosarana sabbe Dhamma”.

Alle mentale objecten worden vergezeld door gevoel. AN, 3.38.

Verder legt de Boeddha uit in de Mahasatipathana sutta, hoe gevoelens in gevoelens gevolgd moeten worden:

“Hierin, monniken, weet een monnik, wanneer hij een aangenaam gevoel ervaart: ‘Dit is een aangenaam gevoel’; wanneer hij een onaangenaam gevoel ervaart, weet hij: ‘Dit is een onaangenaam gevoel’; wanneer hij een noch aangenaam noch onaangenaam gevoel ervaart, weet hij: ‘Dit is een noch aangenaam noch onaangenaam gevoel’; wanneer hij een aangenaam werelds gevoel ervaart, weet hij: ‘Dit is een aangenaam werelds gevoel’; wanneer hij een aangenaam spiritueel (niet-werelds) gevoel ervaart, weet hij: ‘Dit is een aangenaam spiritueel gevoel’; wanneer hij een onaangenaam werelds gevoel ervaart, weet hij: ‘Dit is een onaangenaam werelds gevoel’; wanneer hij een onaangenaam spiritueel gevoel ervaart, weet hij: ‘Dit is een onaangenaam spiritueel gevoel’; wanneer hij een noch aangenaam noch onaangenaam werelds gevoel ervaart, weet hij: ‘Dit is een noch aangenaam noch onaangenaam werelds gevoel’; wanneer hij een noch aangenaam noch onaangenaam spiritueel gevoel ervaart, weet hij: ‘Dit is een noch aangenaam noch onaangenaam spiritueel gevoel”. DN 22

De manier waarop “gevoelens in gevoelens” nader beschreven wordt is terug te vinden in de Cula Vedalla Sutta, waarbij de vrouwelijke arahat Dhammadinna uitleg geeft aan haar voormalige man:

“In een aangenaam gevoel ligt voorkeur (passie) besloten. In een onaangenaam gevoel ligt afkeer besloten. In een neutraal gevoel ligt onwetendheid besloten” MN 44

En verder legt zij uit dat:

“Bij een aangenaam gevoel moet de onbewuste tendentie tot voorkeur opgegeven worden, bij een onaangenaam gevoel moet de onbewuste tendentie tot afkeer opgegeven worden, bij een neutraal[5] gevoel moet de onbewuste tendentie tot onwetendheid opgegeven worden” MN 44

Uit het relaas hierboven wordt duidelijk dat de taak van vedananupassana is om de onderliggende tendentie van voorkeur of afkeer naar het oppervlak te brengen: het inzien dat in een prettig gevoel een voorkeur besloten ligt; dat een onprettig gevoel afkeer behuisd; en dat bij een neutraal gevoel onwetendheid ligt besloten. Vandaar dat bij het ervaren van lichamelijke pijn tijdens mediteren het niet toereikend is om alleen “pijn – pijn” te benoemen. Hiermee wordt hoogstens afstand gecreëerd tussen de observeerder en het mentale object, maar de aard van de pijn wordt niet volledig doorzien (pali: abhisamaya) waardoor bij de geringste aanleiding de pijn opnieuw kan ontstaan en nieuwe wensen/gedachten worden afgedwongen. Om het mentale object volledig te stillen, moet de yogi instaat zijn om de aandacht dieper in het gevoel te laten gaan en de onderliggende tendentie zichtbaar voor de geest te krijgen. De moeite die genomen wordt om verder te kijken dan het oppervlak zal op haar beurt concentratie en onderscheidingvermogen oproepen.

 

Dit is de aanpak van vedananupassana waarbij het ontleden van het fenomeen gevoel zal leiden tot ontkrachting van de dwingende positie van de zintuiglijke prikkelingen om een aangeleerd negatief mentale reactie op te roepen. In de meditatie praktijk is het nodig dat terwijl de yogi het prettige of onprettige gevoel herkent (of het benoemt met “prettig -prettig” of “onprettig – onprettig”) de yogi de aandacht gericht houdt naar de onderliggende tendentie van voorkeur of afkeer. Totdat de yogi duidelijk herkent dat de onderliggende tendentie van voorkeur en afkeer echter instabiel is, ongemak met zich mee brengt en futiel is. Mahasi Sayadaw onderstreept verder dat de werkzame modus in vedananupasana hetzelfde blijft als bij kayanupassana: de yogi scherpt zijn kijk op de dingen tot dat het zien van het ontstaan (samudaya) en einde (vaya) van de voorkeur of afkeer -in zeer korte tijden achter elkaar- zichtbaar worden[6]. Traditioneel wordt vedananupassana als vipassana ingang geadviseerd aan yogi’s die van karakter (pali: carita) veel begeerte bezitten maar tevens veel gedachten hebben.

Voor de vipassana yogi die met de kayanupassana begint, is het een vereiste dat op het moment dat pijn of euforie de overhand krijgt in de yogi’s beleving dat de yogi de overweging neemt om over te stappen naar gevoelens als grondslag. Om de momentane concentratie niet te verliezen moet de yogi zijn aanpak echter ook wijzigen in de wijze zoals hierboven is beschreven voor vedananupassana. Gevoel dat is ontstaan door contact van de zintuigen met stimuli is de eigenlijke toegang naar de geest. Door de macht van gevoelens te ontkrachten is geestesrust mogelijk, dan wel de gedachten, begeertes, aspiraties tot verstilling te brengen.

Abbreviaties:

AN      Anggutara Nikaya

DN      Digha Nikaya

MN     Majjihma Nikaya

MS      Mahasi Sayadaw: “A pratical way of Vipassana, Vol. I”, trans. U Min Swe, Buddha Sasana Nugraha Organization, Yangon, Myanmar, 2011, B.E. 2555.

[1] Frank Tullius, “Vipassana Bhavana”, Boonkanjanaram meditation center, Thailand, 2nd edition 1988.

[2] Krishnamurti, J.: Sensations – The Root Of Misery And Sorrow And The Key To Insight And Freedom,

[3] Tejaniya, Ashin (2008). Don’t Look Down On The Defilements, They Will Laugh At You. Selangor, Malaysia: Auspicious Affinity.

[4] Paticca-samuppada-vibhanga Sutta, SN 12.2

[5] Neutraal gevoel is hier genoemd als “asukhamadukha” en niet als “upekha”, daarom kunnen wij ervan uitgaan dat neutraal gevoel niet gelijk staat aan gelijkmoedigheid. Bij gelijkmoedigheid is er een notie van wijsheid aanwezig omdat de yogi feitelijk het vertrouwen en waardering voor nama rupa reeds opgegeven heeft, maar wijsheid is nog niet sterk genoeg om de zintuigen en bewustzijn spontaan te laten uitdoven.

[6] MS pagina 352

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Vipassana Tags: Adi Ichsan, afhankelijkheid, grondslag, onstaan, oplettendheid, Vedananupassana, Vipassana

Lees ook:

  1. Vedananupassana -gevoelens als grondslag voor oplettendheid-
  2. Vedananupassana -gevoelens als grondslag voor oplettendheid-
  3. Concept en werkelijkheid in vipassana
  4. Vipassana, inzichtmeditatie of mindfulness?

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Piet Nusteleijn zegt

    27 augustus 2020 om 23:56

    Jiddu Krishnamurti zou volgens de schrijver “voorkeur geven aan vedunapassana”. Aan Wat?
    Aan één van de vier grondslagen voor de vestiging van oplettendheid: gevoelens.
    De bronvermelding is me niet duidelijk. (Gevoelens, de oorzaak van ellende, zorgen, smart en de sleutel tot inzicht en vrijheid)
    Zelf ben ik een dergelijke uitspraak van Krishnamurti niet tegengekomen.
    Juist opvallend weinig sprak K. specifiek over gevoelens. Laat staan dat hij voorkeur had. Heel vaak zei hij dat het beperkte en splitsende denken de oorzaak was van ellende en conflicten.
    Graag verduidelijking en verdere specificering van de bron.
    In welk boek? Graag de titel.

Primaire Sidebar

Door:

Adi Ichsan

Dhammuttamo (Adi Ichsan, geb.1950), Theravada Vipassana leraar in de methode van Phra Acharn Promacharn Sirimanggalo binnen de traditie van Mahasi Sayadaw, de methode van Phrakru Sobhin Namto en upasika Acharn Naeb Mahaniranonda. Praktiseert Vipassana sinds 1997. Als leraar bekrachtigd door Pra Acharn Yutthadhammo in 2005 te Wat Prathat Doi Suthep, Chiang Mai. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 24 januari 2021
    Discovering Padmasambhava (online)
  • 24 januari 2021
    Online Dhammakaya-meditatie
  • 25 januari 2021
    Online Dhammakaya-meditatie
  • 26 januari 2021
    Jataka (Huis ter Heide)
  • 26 januari 2021
    Online Dhammakaya-meditatie
  • bekijk de agenda

De werkplaats

De werkplaats.

Boeddhistische kunstenaars

Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
lees meer »

Pakhuis van Verlangen

In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

Verkiezingen 2021 – ‘Er is menselijke warmte nodig in de politiek’

Wouter ter Braake - 18 januari 2021

Ik lanceer een ander alternatief. Een brede bewustzijnsbeweging. Een beweging van kiezers die het geluk van alle mensen vooropstelt en als uitgangspunt neemt. Op basis van een bewustzijn dat boosheid transformeert in wijsheid. Een bewustzijn dat gefundeerd is in het besef van verbondenheid van al wat leeft. Een bewustzijn dat verschillen respecteert en met een warm hart en open mind openstaat voor dialoog.

De Lotussoetra – boeddhisme en politiek

Erik Hoogcarspel - 14 januari 2021

In de Lotussoetra worden de geboorte, de meditaties, het ontwaken het preken en de dood van de Boeddha beschreven als niet meer dan een show die hij opvoert. Het is een didactische methode. In feite is hij de eeuwige wetgever van het universum en daarom de inrichter van de ware politiek.

Het boeddhisme en religie

Erik Hoogcarspel - 12 januari 2021

Is het boeddhisme een religie, een levensweg of een filosofie? Als je deze vraag aan meerdere mensen stelt krijg je geheid verschillende antwoorden en voor elk antwoord valt wel iets te zeggen.

Tien jaar Boeddhistisch Dagblad

Joop Ha Hoek - 8 januari 2021

...

Jasper Schaaf – Marx’ diepe respect voor Aristoteles

gastauteur - 1 januari 2021

Jasper Schaaf: 'Aristoteles noemt het doel van het menselijk bestaan ‘geluk’. Klinkt dit te makkelijk? Is het vreemd? Speelt zo’n ver, groot en toch belangrijk doel echter ook geen belangrijke rol in de vroegere geschriften van Marx, waar hij nog meer dan later op de werken van Georg Hegel en Ludwig Feuerbach leunt?'

Meer onder 'pakhuis van verlangen'

Footer

Boeddhistisch Dagblad

Meest recente berichten

  • Ardan
  • Woordenboek niet-weten: de lege mens
  • De virtuele denkster 301
  • Dick – vertrouwen (1)
  • Limerick van Goff

Reageren

We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

Over het BD

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
Lees ons colofon.

Zie ook

  • Contact
  • Over ons
  • Columns
  • Reageren op de krantensite

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

 

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

 

loading Annuleren
Bericht niet verstuurd - controleer je e-mailadres!
E-mail-controle mislukt, probeer het opnieuw
Helaas, je blog kan geen berichten per e-mail delen.
Boeddhistisch Dagblad
Powered by  GDPR Cookie Compliance
Privacy en cookies

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

Noodzakelijke cookies

Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Bezoekersstatistieken

We gebruiken Google Analytics voor het bijhouden van bezoekerscijfers.

Dit helpt ons bij het verbeteren van de website; zo weten we wat wel en niet gebruikt of gelezen wordt.

Alle cookies staan uit in je browser. Zet cookies aan alsjeblieft, als je wil dat we je voorkeuren opslaan,

Privacy

Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens