Tweespraak – ‘Iemand met de geloofsvergissing gelooft dat ze weinig waard is

Vandaag deel vijftien in de serie Tweespraak. De auteurs -psychotherapeut Rob van Boven en psycholoog Luuk Mur, praten over verschillen en overeenkomsten tussen psychotherapie en Dzogchen. De lezer wordt van harte uitgenodigd om mee te praten.

In de voorgaande tweespraken hebben we ons vooral bezig gehouden met theorie. Spiritueel wakker worden en inzicht gevende psychotherapie zijn echter gericht op ervaren. In de komende tweespraken willen we daarom meer gebruik gaan maken van oefeningen, experimenten en meditaties.

Rob: Een belangrijk onderdeel van mijn benadering is het werken met geloofsvergissingen. Als iemand aan de therapie begint, ervaart de persoon vaak klachten zoals angsten, somberheid of zich ongelukkig voelen. Samen met de cliënt ga ik op zoek naar de achtergrond hiervan. Geloofsvergissingen spelen een belangrijke rol bij de ervaren klachten, hoewel de cliënt zich daar lang niet altijd van bewust is.

Zoals bij een jonge vrouw die sinds haar middelbare school periode last had van paniekaanvallen en somberheid. Ze vertelde dat ze een nakomeling was in het gezin en dat haar ouders niet meer op een kind hadden gerekend. Ze kreeg gedurende haar jeugd vaak het idee ongewenst te zijn en het is niet ingewikkeld te zien dat dit tot een geloof van ongewenstheid kan leiden. In haar actuele situatie uitte zich dit door somberheid, angst en schuldgevoel.

Minder makkelijk te doorzien is de situatie van iemand die probeert zoveel mogelijk haar leven te plannen en controleren. Deze cliënt reageerde heel vermijdend op pijnlijke gevoelens zoals angst, alsof het ervaren van angst en onzekerheid zelf het probleem zou zijn. Het leven is een aaneenschakelingen van onzekerheden, waardoor een dergelijke geloofsvergissing je erg kan beperken in je mogelijkheden.

De pijn die voortvloeit uit geloofsvergissingen, wordt vaak onbewust gekoppeld aan actuele gebeurtenissen. Iemand met de geloofsvergissing gelooft dat ze weinig waard is, kan haar woede uiten naar haar partner omdat ze het idee heeft dat hij haar onvoldoende waardeert.

Oefening in het opsporen van een geloofsvergissing: geef bij onderstaande situaties aan of het een gevoel is of een geloofsvergissing.

• Je minderwaardig voelen na het mislopen van een promotie.
• Verdrietig voelen na het overlijden van een geliefde.
• Dolblij zijn omdat je een promotie krijgt
• Je opstandig voelen als je partner kritiek op je heeft.
• Gefrustreerd voelen omdat je bang bent dat iets mislukt.
• Jaloers zijn omdat je vriend een dure auto koopt.
• Boos zijn omdat je als kind veel geplaagd werd.
• Je meestal somber voelen als je wakker wordt.
• Paniekerig zijn in een lift.

Toelichting:

Je minderwaardig voelen is geen gevoel maar een geloof. Iemand gelooft zich minderwaardig en zal naar aanleiding daarvan zich minder happy voelen.

Verdrietig voelen naar aanleiding van het overlijden van een geliefde lijkt mij een adequaat gevoel. Verlies van een dierbaar iemand doet gewoon pijn. Maar er kan daarnaast ook sprake zijn van een geloofsvergissing, namelijk dat iemand zou kunnen geloven nooit meer deze intensiteit van liefde te kunnen ervaren. Dit zal de ervaren pijn versterken.

Het blij zijn kan mede te maken hebben met het geloof niet goed genoeg te zijn en een promotie kan dan tijdelijk als bewijs dienen wel te voldoen.

De opstandigheid kan deels te maken hebben met een geloof dat als je fouten maakt dat er niet van je gehouden kan worden.

De frustratie kan te maken hebben met een geloof dat als ik fouten maak ik afgewezen wordt, of met een geloof dat als ik iets fout doe ik fout ben.

De jaloersheid kan te maken hebben met het geloof dat alleen als ik er alleen toe doe als ik de beste ben.

Boos zijn als je kind geplaagd wordt, lijkt mij weer uiterst adequaat. De boosheid komt voort uit liefde voor je kwetsbare kind en zet aan tot bescherming.

Meestal somber zijn als je wakker wordt, kon wel eens te maken hebben met een oud geloof dat het leven niet boeiend is, of het leven zich kenmerkt door moeten. Het Kwetsbare deel wordt meestal het eerst wakker met zijn of haar bekende levenservaringen. Gaandeweg de dag kan iemand zich dan beter voelen. De volwassene wordt dan meer wakker vanwege hier en nu activiteiten.

Paniek in de lift is niet zelden een gevolg van een geloof geen angst te moeten voelen, omdat dit gevaarlijk zou zijn. Als je wel weg zou kunnen van de situatie, kan je weglopen van de angst. In een lift, vliegtuig of trein kan je niet direct weg.

Luuk: Je bent niet je lichaam,  je bent niet je emoties, je bent niet je geloof, je bent niet de groep waar je bij hoort, je bent niet je bezittingen.

Wat zijn we dan wel? We zijn degene die dit allemaal ervaart, we zijn het observerende zelf.

Je bent ook niet je gedachten. Als je stopt met denken, dan ben jij er nog steeds. De meeste gedachten die we hebben dringen zich op.

Waarschijnlijk is een groot deel van deze zich opdringende gedachten afkomstig van onze overlever. De overlever neemt het verleden als uitgangspunt, met als bedoeling problemen in de toekomst te voorkomen. De overlever leeft niet in het NU, maar in je hoofd. Dit in tegenstelling tot je natuurlijke kind, die leeft in het NU, dat zou je onze fabrieksinstelling kunnen noemen. De overlever vindt deze zijns-modus te gevaarlijk en drukt het natuurlijke, kwetsbare kind naar de achtergrond. Onze overlever ontwikkelde programma’s waarmee het veiligheid probeerde te creëren. Hij deelt bijvoorbeeld alles wat je meemaakt in goed en slecht in, ook gevoelens worden zo ingedeeld. Frustratie, verdriet, schaamte, jaloezie worden negatief genoemd en mogen er niet zijn. De overlever is geobsedeerd door dingen die in het verleden niet goed liepen en probeert overal controle over te hebben. Het overlevingsprogramma blijft ook als we volwassen zijn. Het gaat functioneren als een geloof, dat ook de volwassene gaat domineren. Het is een belangrijke oorzaak van ons lijden, volgens het principe: wie wegloopt voor angst, wordt er door achtervolgt.

Nu volgen twee oefeningen:

Meditatieoefening:

Ga in meditatiehouding zitten (rechte rug, zonder steun, hoofd omhoog ). Kijk naar de oogleden van je gesloten ogen. Blijf daar steeds naar kijken. Waarschijnlijk gaan er nu gedachten langskomen. Doe dit 20 minuten per dag.

Doel: je kan je zo bewuster worden van je observerende zelf en dat je je gedachten niet bent.

Het observerende zelf is geen ding, heeft geen grenzen, het vergelijkt en beoordeelt niet. Het observerende zelf leeft in het NU. Het was er al toen je geboren werd en is onveranderlijk je hele leven aanwezig.

Oefening:

Vraag 2 keer tien minuten per dag aan je overlever wat hij er van vindt. Heeft hij zorgen, zijn er misschien punten waar hij je op wil wijzen, ziet hij gevaren. Geef je overlever de kans zijn zegje te doen en realiseer zijn terechte behoeftes. Vervolgens is het niet nodig dat je de hele dag naar hem blijft luisteren, je hebt namelijk vaste dagelijkse tijden met hem afgesproken. De rest van de dag is je volwassene de baas. Hij zal daarbij rekening houden met het natuurlijke kind en de overlever.

Doelen: het natuurlijke kind, de overlever en de volwassene van elkaar leren onderscheiden en de volwassene neemt de plaats in van leider van het interne gezin.

Rob: Voor wie nog een oefening wil: maak een fotocollage van de volwassen -ik-, met de overlever en het kwetsbare kind aan weerszijde van de volwassene. Hang deze op waar je het regelmatig tegenkomt. Zo leer je bijna ongemerkt te differentiëren tussen de leden van het interne gezin.

Rob van Boven (1951) is psycholoog en geregistreerd psychotherapeut. Hij was consultant voor verschillende organisaties (drugs en verslaving counseling, vaardigheden workshops) en werkte vijftien jaar als een behandelingscoördinator in een psychiatrische instelling.

Luuk Mur ( 1952) is psycholoog en heeft een drietal boeken geschreven over de door hemzelf ontwikkelde hulpverleningsmethode communitysupport. Hij is lid van de Dzogchen Community Nederland. Dzogchen is een vorm van Tibetaans boeddhisme waarbij veel belang wordt gehecht aan de ontwikkeling van individueel bewustzijn. Bij deze traditie streeft men naar non-dualiteit van het bewustzijn. Mensen zijn zich niet alleen bewust ( je weet dat je dit leest), maar je kunt je ook bewust zijn van dit eerste bewustzijn. Dit meta-bewustzijn wordt ‘gewaarzijn’ genoemd.