Antropologen bestuderen menselijke culturen en de ontwikkeling van de mens als onderdeel van een maatschappij. Het boeddhisme heeft vooral in Azië veel invloed op daar heersende culturen en het heeft daar ook grote invloed op de ontwikkeling van individuele mensen in de maatschappij, ongeacht of ze zichzelf ‘boeddhist’ vinden of niet. En tegenwoordig begint het boeddhisme invloed uit te oefenen op de Nederlandse cultuur en de ontwikkeling van individuen in de Nederlandse maatschappij. Reden genoeg voor het Boeddhistisch Dagblad om in een reeks artikelen aandacht aan antropologie te besteden.
Wie en wat je bent wordt bepaalt door jouw persoonlijke kenmerken, overtuigingen en waarden – of is het omgekeerd? Daar wil ik vanaf zijn. Die kenmerken, overtuigingen en waarden ontstaan natuurlijk niet overnacht. Ze komen voort uit een combinatie van bij de geboorte meegekregen eigenschappen, invloeden vanuit afkomst, relaties en omgeving en nog een hele hoop andere factoren. Jouw identiteit – wie en wat jij zelf denkt te zijn, mag je gerust uniek noemen. Niemand heeft precies hetzelfde karakter als jij. Niemand heeft precies dezelfde interesses en niemand denkt precies hetzelfde. Jouw familie, vrienden en kennissen en alle andere mensen waarmee jij op de een of andere manier verbonden bent, kennen hoogstwaarschijnlijk ook niemand zoals jjij. Jij bent echt ‘one of a kind’. Zelfs als je de helft van een tweeling bent.
Jouw identiteit is een samenspel tussen jouw ideeën, motieven, vaardigheden en levensgeschiedenis. En alleen al omdat het leven dynamisch is door alles wat je daarin meemaakt, is wie en wat jij bent – jouw identiteit – geen vaststaand gegeven. Doordat je steeds nieuwe ervaringen opdoet, en wellicht ook andere ideeën krijgt, andere redenen vindt om iets te doen of te laten, en nieuwe vaardigheden aanleert (en oude weer afleert?), verandert jouw identiteit. Veranderingen in jouw leef- en werkomgeving (buurt, woonplaats, land beroep, functie) dragen daar vervolgens hun steentjes aan bij. Kortom: jouw identiteit is allesbehalve statisch. Iemand van zeventig heeft niet meer dezelfde identiteit als toen hij of zij zeven was.
Een antropoloog onderzoekt niet zozeer de psychologische als wel de sociale en culturele context van identiteitsvorming. Het gaat niet alleen om ‘wie en wat ben ik’ maar ook om ‘ wie en wat ben jij, zijn wij en zijn zij?’. Jouw identiteit … ieders identiteit … wordt door anderen ervaren als behorende tot een bepaalde groep of een bepaald imago. In de antropologie ligt de nadruk op ’s mensen persoonlijke identiteit in relatie tot hun sociale en culturele context. Tegenwoordig zie je dat met name duidelijk naar voren komen in sociale media. Neem de jacht op ‘likes’. Vooral jongeren verlangen naar waardering om wie zij zijn, om wat ze doen en laten. Ze willen niet buitengesloten worden (fomo = fear of missing out), en zeer zeker niet gepest. Ze willen het gevoel hebben dat ze er mogen zijn en bij een groep horen. Maar wie bepaalt dat? Dat hangt af van de hele sociale en culturele context. De anderen in die context bepalen wat wel en wat niet gewaardeerd wordt. Is het in de context waar jij in leeft gebruikelijk of zelfs gewenst en normaal dat je op zondagen in het zwart naar een kerk gaat of dat je op zondag op een sportveld tegen een bal staat te trappen? Vinden de mensen waar jij mee omgaat het normaal dat je zwarte, donkere of stemmige kleding draagt of voelen zij zich prettiger bij piercings en tatoeages? Ben jij de enige vegetariër temidden van carnivoren of is het precies andersom? Jouw leefomgeving met alles daarop en daaraan heeft invloed op hoe jij jezelf ervaart en al dan niet waardeert. Natuurlijk bepalen anderen nooit jouw gehele identiteit. Jouw identiteit is en blijft een dynamisch samenspel tussen jouw ideeën, jouw motieven, jouw vaardigheden en de rest, waaronder economische, politieke, religieuze, en vele andere elementen.
Als niemand op je let, ben je volledig vrij om jezelf te zijn. Je kunt dan zonder schaamte en zonder na te denken overgaan op de automatische piloot. Wil jij in je blote kont door je huis lopen? Prima, maar zodra jij merkt dat iemand anders jou ziet, verandert er waarschijnlijk iets. Het gevoel van volledige vrijheid verdwijnt. Wat ziet die ander? Wat wil ik dat hij ziet? Wat denkt hij van of over mij? En wat wil ik dat hij denkt?
Iedere ontmoeting met anderen heeft invloed op wat je zelf ervaart als jouw identiteit. Je kunt je afgewezen voelen, of juist bevestigd, gezien of genegeerd, erkend of afgewezen en wat al niet. En dat alles ook nog eens terecht of onterecht, ingebeeld of knetterhard life waargenomen.
(Wordt vervolgd)
Geef een reactie