Wat hebben zelfvertrouwen, inzicht en de edele discipel met elkaar gemeen? Steeds terugkerende zaken in het boeddhisme is het feit dat we onszelf niet moeten laten beïnvloeden door wat we ook waarnemen, door niemand en niets. Als we dat wel doen gaat autoriteit een steeds dominantere rol in ons leven spelen en cijferen we onszelf weg. Kunnen we volledig op eigen benen staan, echte volwassen mensen zijn, als we onszelf door autoriteit allerlei zaken laten dicteren? Absoluut niet. We kunnen er zelfs door verloren raken. Zie niet over het hoofd dat de meest dominante autoriteit de innerlijke autoriteit is. Dat is omdat we zelf vastgrijpen in wat we waarnemen. Ongeacht of het de innerlijke- of externe wereld betreft. Het bestaat allemaal in het bewustzijn.
Zelfs de instructies van de meest uitmuntende Leraar, de Boeddha, moeten niet blindelings opgevolgd worden. De Boeddha eiste geen autoriteit op en was niet uit op zelfverheerlijking. Hij spoorde daarentegen voortdurend aan tot indachtigheid en een diepgaand onderzoek van alles wat er is, wat je ervaart, wat mensen vertellen etc.
Het echte boeddhisme is als een ontdekkingstocht. Hoe kun je nieuwe dingen ontdekken als je slaapt met wat je zintuigen waarnemen, met wat er in je gedachtewereld speelt? Dat is niet mogelijk. Dit is wat de ontwikkeling van zelfvertrouwen (saddha) tegengaat.
Een essentiële instructie van de Leraar is om tot een ‘lege geest’ te komen. Hij benadrukt steeds het onafhankelijk (anissito) zijn. Dit impliceert kortweg gezegd het niet vastgrijpen in wat je waarneemt. Dan bouw je geen vooringenomen standpunten op en begin je echt te zien. Dit is waar die belangrijke ontdekkingstocht begint. Dit is de manier om zelfvertrouwen te ontwikkelen. Zelfvertrouwen is een onmisbare kracht.
Net zoals de Boeddha het onafhankelijk zijn (anissito) benadrukt, gebruikt hij in diezelfde context ook het woord aparappaccaya. Paccaya betekent ‘voorwaardelijke conditie’ en aparappaccaya betekent ‘niet afhankelijk van anderen’. Het doordringende inzicht van de edele discipel is niet afhankelijk van anderen. Een edele discipel heeft een zeer open geest, is gewillig om wil leren. Maar zijn uiteindelijke inzicht is niet afhankelijk van iets of iemand. Hij is niet gebonden door welke kennis dan ook (ñana bandhu). Want inzicht, wijsheid, kan niet door iemand gegeven worden. Dat moet je zelf ontwikkelen door de geest ‘leeg te maken’ zodat deze ‘ongeconditioneerd’ kan zijn, niet beïnvloed is door wat dan ook. Dit is de enige weg om dezelfde realiteit te ontdekken die ook de Boeddha heeft ontdekt.
Wees altijd indachtig (sati), onderzoekend en kritisch (dhamma vicaya) van geest.
Siebe zegt
Denk dat het betrekkelijk blijft. Uiteindelijk steunt ook de kwaliteit van de geest kennelijk op de staat van het lichaam. Als er in het brein iets mis gaat, bijvoorbeeld op een manier die leidt tot Alzheimer, dan blijkt er toch beïnvloeding. Dus ja, is die afwezigheid van beïnvloeding dan niet een illusie binnen het bewustzijn wat evengoed steunt op condities?
Denk dat de Boeddha de steeds meer geleegde geest ziet als geest die steeds meer gaat verwijlen in het vormloze en haar eigen vormloze basis tot kenobject neemt, d.w.z. een perceptie van oneindige (lege) ruimte, oneindige bewustzijn, ‘er is niets’, en noch perceptie noch niet-perceptie. Ook de percepties van het vormloze zijn geconditioneerd. Ze ontstaan, bestaan en eindigen.
Wanneer kun je nou echt zeggen dat de geest niet beïnvloed wordt of niet te beïnvloeden is als wat stofje in je bloed of luchtstroom je bewusteloos maken?