Twee kanten van de zaak zien: tegen polarisatie

Vraagstelling

Het is Buddhist Action Month, wat altijd extra aandacht voor geëngageerd boeddhisme verdient. En er is in de wereld genoeg om aktie voor te voeren. Maar hoe doe je dat vanuit boeddhistische inslag? Hoe breng je Metta en Wijsheid in je handelen, zonder je te laten meeslepen door samsarische groepsdwang? Een poging…

Trigger en initiële respons

Broeder Jules was weer eens de trigger voor mijn mijmeringen; zijn recente schrijfsel

https://boeddhistischdagblad.nl/achtergronden/948853-jules-machteloze-solidariteit/ is zeker lezenswaardig. Maar zijn toegeworpen handschoen pak ik heel anders op dan hij voorstelt. Zijn vraag is ‘uitkomen in bewegingen die niet breed genoeg, niet boeddhistisch genoeg, inzetten op vrede. Waar is wat dit betreft nieuw leiderschap in eigen kring, in woord, in daad?’

Een cruciaal punt in de Dharma heb ik enige malen hier uitgewerkt in de ‘schaap versus slimmerik’ praatjes, ze zijn snel terug te vinden: boeddhisme hoort geen ‘beweging’ te zijn, geen groep. Dat heeft teveel dimensies van balas of puthujjana’s, oftewel de ‘makke schapen’ die naar groepsdwang luisteren en hem zelf weer vormgeven en uitoefenen. Nee, als boeddhist probeer je een arya te worden: een wijs mens, dat vanuit Metta en Wijsheid zich verbonden voelt met alle levende wezens en vandaaruit handelt. Als het primair om boeddhisme gaat in de vorm van een sangha, oftewel een netwerk van spirituele vriendschappen tussen gelijkgestemden. En als het om meer wereldse zaken gaat, bijvoorbeeld waar opereren als groep onvermijdelijk is, daar kun je waarschijnlijk beter samenwerken in maatschappelijke organisaties zonder specifiek label. Denk aan Greenpeace, een multireligieus Vredesberaad, een Amnesty International dat overal de mensenrechten wil steunen, etc etc

Een mogelijk raamwerk: Bikkhu Bodhi

Enige tijd terug stond hier een schrijfsel samengevat waar ik me achter kan scharen:

Boeddhisme en Trump – ‘Kunnen we neutraal blijven?

Ook Bikkhu Bodhi vindt dat we engagement moeten tonen in tijden van Trump en alle polarisatie elders op de wereld, en geeft vier concrete zaken om te beoefenen en te doen:

1. Zelfreflectie, vanuit rust handelen: helemaal mee eens
2. Compassie/Metta voor allen: mee eens, maar natuurlijk op universele schaal en niet alleen voor slachtoffers (en de in waanideeën gelovende daders) van Trumpisme.
   Dus het zoeken van een oplossing waarin aan de gerechtvaardigde wensen van elke groep mensen recht gedaan wordt. (Niet de ongerechtvaardigde, zoals de zee of woestijn in jagen of taal en religie verbieden van een ieder die je niet aanstaat.) Dus veel van Rosenbergs NVC (Non Violent Communication.) Wat precies wel/niet gerechtvaardigd is vormt natuurlijk een ethisch mijnenveld; de universele verklaring van Mensenrechten van de VN vormt m.i. nog steeds een redelijke basis.
3. In aktie komen. Gelukkig houdt de Bikkhu open in welke vorm; vanwege het vermijden van de groepsdimensie raad ik boeddhistisch geïnspireerden aan dat niet als “de boeddhisten” te doen, maar juist vanuit jouw motivatie in een bredere maatschappelijke organisatie. Ook andere bronnen van informatie kunnen je hierin helpen, denk aan het ‘Voorbij Polarisatie’ project van onder andere BodhiTV.
4. Analyseren van hoe het zo ver heeft kunnen komen, en werken aan voorkomen van herhaling: mee eens.

 

Depolarisatie 1: Oekraïne

Het gaat dus om het zoeken van een oplossing waarin aan de gerechtvaardigde wensen van elke groep mensen recht gedaan wordt. En dat tricky woord ‘gerechtvaardigde’ is voor mij gekoppeld aan mensenrechten: bijvoorbeeld vrijheid van religie, meningsuiting, taal, slavernij, discriminatie en noem maar op. (Maar de drempel om te bewijzen dat er schendingen zijn ligt, bewust, niet laag; het is niet de bedoeling dat elke natiestaat versplintert in honderden ministaatjes puur omdat de regionale taal niet dezelfde status krijgt als de officiële landstaal.) https://www.mensenrechten.nl/mensenrechten-voor-jou/betekenis-van-mensenrechten/wat-is-de-universele-verklaring-van-de-rechten-van-de-mens

Op die basis ben ik gaarne bereid te luisteren naar mensen die willen dat we ons strikt neutraal opstellen in de Rusland-Oekraïne oorlog, en vinden ‘dat Rusland recht heeft op een bufferzone tot aan de oude IJzeren Gordijn-grens ter bescherming van het verderfelijke kapitalistische Westen’. En dat heb ik ook geregeld gedaan; maar net als veel fundamenten van Trumpisme kom ik, hoeveel ik ook nadenk, slechts tot de conclusie dat het leugenachtige waangedachten zijn die de mensenrechten voor vele miljoenen mensen terug willen zetten naar 50 jaar terug. Met rotsmoezen zoals ‘de Russische cultuur en taal werd in oost-Oekraïne gediscrimineerd, dus wij moesten dit via een volksopstand corrigeren’. Dus ik zou zeggen dat iemand met boeddhistische inspiratie achter de Oekraïners staat, en in dit geval zelfs geweld (voor zelfverdediging) kan rechtvaardigen omdat ‘geweldloosheid’ op laf struisvogeldenken zou neerkomen. Aan de andere kant moet het niet doorschieten naar het andere extreem, dat het primair om het straffen van Russen zou moeten gaan; zelfverdediging, en terug naar de 2014 situatie, verdient onze steun.

Depolarisatie 2: Midden-Oosten

Hier zijn een paar hoekstenen nóg belangrijker dan elders:

• Mensenrechten; je baseren op ‘mijn groep wordt gediscrimineerd dus anderen moeten van ONS land af’ vindt ik superhypocriet als je zelf volop discrimineert qua religie, etniciteit, seksuele oriëntatie en vrijheid van meningsuiting. Kijk maar naar Jules’ terechte karakterisering van Hamas, die overigens voor alle Iran-gesteunde extremisten geldt: amorele organisatie die de eigen bevolking graag opoffert aan een hoger doel, gebruik van de bevolking als menselijk schild, van ziekenhuizen als commandocentra en lanceerplaatsen voor raketten en kapen en roven voedseltransporten van hulporganisaties,
• Zoeken naar een oplossing waarin aan de gerechtvaardigde wensen van elke groep mensen recht gedaan wordt. Want de Israelische kolonistenbewegingen en andere rechtervleugel-extremisten zijn vrijwel even erg als Hamas – sterker nog deze extremen voorzien elkaar, mogelijk ongewild, van brandstof om het vuurtje verder aan te wakkeren en haat te zaaien. Net zoals in Nederland enerzijds PVV/FvD en anderzijds de Denk/Bij1 Woke-fans in mijn optiek doorgeschoten extremisme en haatzaaien beoefenen. Hoe meer de een schreeuwt en invloed krijgt, hoe meer de ander dan weer angst kan voelen en aanjagen. En ondanks het zeer gewaardeerde uitvinden van de Mensenrechten door de toenmalige VN is de huidige VN zwak qua rol in dit proces; door het Eurovisie-achtige stemgedrag van de Arabische Staten en hun zakenvrienden is de VN vaak erg partijdig pro-Palestijns geworden.
• Die te zoeken oplossing betekent concreet voor ‘de Israëlisch’ (inclusief 2 miljoen Arabische burgers) versus ‘de Palestijnen’ dat alleen een vreedzame tweestatenoplossing, met democratische rechten voor alle minderheden, toekomst heeft. Waar de grenzen moeten liggen is teveel detail voor nu; maar beide bevolkingsgroepen hebben recht op vreedzaam leven in een bestuurbaar gebied. En net als bij de India/Pakistan splitsing kan het heel wel zijn dat dit gebied niet is waar de voorouders pre-1947 woonden! Neem ook de 600.000 Joodse migranten mee die na 1948 vanuit ‘moslimlanden’ naar Israël toe migreerden dan wel vluchtten, de holocaust is beslist niet de enige reden voor het bestaansrecht en herkomst van de huidige inwoners.

En ja, dan zijn er best nuttige acties te bedenken vanuit het boeddhisme; zolang die maar Hamas en de-Netanyahu-kliek gelijkwaardig behandelen en met concrete voorstellen komen om beiden aan te spreken op mensenrechtenschendingen en de terreur en genocide waar Hamas zich (7 oktober!) beslist en Israël zich mogelijk aan schuldig maakt, kan het behulpzaam zijn.

Het doel: bipolair denken

In de volksmond gaat het om depolariseren, maar in zekere zin zou je toepassing van Metta en Non-Violent Communication ook kunnen zien als bi-polair: beide kanten van de zaak beluisteren en zien. Enerzijds, anderzijds. De term bipolair is natuurlijk erg beladen vanuit het gebruik voor een bepaalde psychologische stoornis, maar ik bedoel het hier dus anders. En ook al heb je wat meer sympathie voor mening-1 dan voor mening-2, de kunst is om uiteindelijk een oplossing te vinden waar alle betrokkenen mee kunnen leven. En als boeddhistisch geïnspireerde kun je dat het beste doen door als individu (arya) te handelen, en zo min mogelijk dwang vanuit anderen in diverse ‘groepen’ te laten doorwerken in wat jij vindt en voorstelt. Veel wijsheid ermee gewenst!