Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

GELOVEN

door

‘Omdat we nergens meer in geloven, kunnen we alles geloven…’

Dit intrigerend zinnetje komt uit het nieuwe boek van Hans Boutellier, ‘Het seculiere experiment: Hoe we van God los gingen samenleven’. Varianten meegeteld kwam ik het zeven keer tegen in het boek. Ik begon steeds meer te twijfelen.

Eerst even het kader voor Boutelliers stelling. Hij concludeert in zijn boek dat onze samenleving ook zonder religie redelijk goed blijkt te functioneren. Het seculiere experiment lijkt geslaagd. Nu religieuze instituties aan macht hebben ingeboet, staat zin geven vrij. Omdat we nu alles kunnen geloven, moeten we ‘dus’ wel ‘íets‘ geloven, zegt Boutellier, en dat kan van alles zijn. Hij stelt dat we zelfs niet-gelovig toch ook gelovig zijn.

Klinkt plausibel. Waar zitten dan mijn twijfels? Allereerst: wie zijn die ‘we‘? In principe de hele vaderlandse bevolking? Of misschien het vijfzesde deel dat niet meer naar kerk, moskee, synagoge etc. gaat? Of het zesde deel dat zegt atheïst te zijn? Of misschien alleen de lezers van Boutelliers boek?

Vervolgens heb ik mijn aarzeling bij dat ‘nergens‘ meer in geloven. Tweederde van de bevolking gelooft in iets religieus en doet dat buiten de religieuze organisaties. Toegegeven, velen zijn alleen religieus als de zingevingsnood aan de vrouw of man is. Maar bij een flink deel van die gelovigen lopen onherroepelijk lijntjes door vanuit datgene waar ze vroeger vertrouwd mee waren. Sommige kerkverlaters hebben weliswaar radicaal schoonschip gemaakt, maar meestal is een deel van het oude gedachtegoed bewaard gebleven en op afroep beschikbaar.

Waar ik tenslotte moeite mee heb is het ‘omdat‘ aan het begin van dat zinnetje. Waarom zou iemand die het geloof vaarwel gezegd heeft, juist als gevolg daarvan opnieuw geloof kunnen opbrengen? Dat kan alleen als de definitie van het eerste ‘geloven’ een andere is dan die van het tweede.

En o ja – ‘alles’ geloven?

Lees Interacties

Reacties

  1. Stiltespinster zegt

    Ja, we “kunnen” alles geloven, maar dat hoeft niet.
    Misschien zoekt men naar een houvast in iets anders dan zichzelf. Ons bestaan is zo mysterieus dat we naar een reden of doel willen blijven zoeken. En die zijn er misschien helemaal niet!

    Ik weet het niet!

  2. Ramo de Boer zegt

    “Geloof is niet vrijblijvend, de aannames die wij leven produceren onvermijdelijk resultaten, in onszelf en in onze omgeving.”

    Het is wellicht zinvol om het perspectief op ‘geloven’ te verbreden. Geloven heeft al heel lang een sterke religieuze connotatie, maar het lijkt mij evident dat alle overtuigingen die wij hebben een vorm van geloof zijn, of die nu natuurwetenschappelijk, religieus, seculier of psychologisch zijn. Bijvoorbeeld, mijn zelfbeeld (psychologie) is wat ik ten diepste geloof over mijzelf in relatie tot de wereld(wat niet wil zeggen dat ik mij van de gehele inhoud en haar resultaten bewust ben).

    Mijn huidige hypothese voor (zelf)onderzoek is: ‘geloven is een functie van de geest.’ Wat ik geloof (ja, gewoon dagelijks taalgebruik!)is in essentie mijn perspectief waarmee, of van waaruit, ik de werkelijkheid ervaar. Mensen verschillen deels omdat geen twee mensen in het geheel hetzelfde geloven noch dezelfde levenservaring hebben.

    Voor het gemak veronderstellen we dat wel(hetgeen vaak leidt tot stereotyperingen als “alle boeddhisten zijn …”, of tegenwoordig populair, “alle moslims zijn …”)maar we kunnen zien dat dat erg contraproductief is.

    Ik denk (lees, geloof) dat de wereld een stuk vreedzamer en compassievoller zou zijn als mensen verantwoordelijkheid nemen voor wat ze zijn gaan geloven (als volwassen zijn we al doordrenkt van het consensusgeloof van de samenleving waarin we geboren zijn) en de consequenties van hun geloof. Hoe leuk is het om een hekel of erger te hebben aan mensen die iets anders geloven?

    Als we meer zicht hebben om het mechanisme waardoor ‘geloof’ in al haar facetten ontstaat dan kunnen we ook genuanceerder kijken naar hen die iets anders geloven, en hoe contraproductief het is om anderen die iets anders geloven trachten te bekeren of te overtuigen, met zachte of harde hand.

    Dat dit door de eeuwen heen zo weerbarstig is gebleken, heeft volgens mij (geloof ik) te maken met de functie van geloof (je kunt niet niets geloven, want het reguliere bewustzijn heeft altijd inhoud waarmee je je identificeert). Geloven is het mechanisme waarmee we een identiteit opbouwen en onderhouden, en die is erg functioneel in onze overleving. Spiritualiteit kenmerkt zich doorgaans door een geloof (de mogelijkheid tot realisatie is een geloof tot het moment waarop het gerealiseerd is)dat door toepassing leidt tot bevrijding uit de beperkingen die geloven an sich altijd met zich meebrengt.

    Dit ‘ontwakingsgeloof’ kan nog zo overtuigend gebaseerd zijn op ervaringen van onze voorgangers, leraren en heiligen, tot ons eigen moment van (definitieve)overstijging is het een geloof. Een geloof dat zich mede door korte momenten van eigen ervaring kan ontwikkelen tot weten. Op dat moment heeft geloven geen functie meer (op dat vlak)en zal het oplossen.

    Tenslotte, zoals duidelijk mag zijn heb ik helemaal niets tegen geloven, sterker nog, ik geloof dat niemand die leeft zonder geloof is. We hebben allemaal een zelfbeeld, een beeld van de wereld en onze plek daarin. Geloven, en de discussie daarover, beperken tot religieus geloof of het verlies daarvan is een gemiste kans. De vraag is ons te richten op de inhoud en de gevolgen van al onze geloven, en die zonodig bij te stellen door ons gezond verstand te gebruiken (wat helaas vaak door geloof verduisterd wordt, een waar dilemma).

  3. Klaas Vos zegt

    Pas als je je hebt losgemaakt van religieuze tradities en leerstellingen, kan geloof een vorm van levenskunst worden. Ik kan me voorstellen dat Hans Boutellier dat bedoelt. Geloof wordt dan een wils-act in plaats van een gehoorzaamheids-act. Voor mij is dat het verschil tussen religie en spiritualiteit.

    • kees moerbeek zegt

      Levenskunst is miemelen over wils-act, gehoorzaamheids-act, religie en spiritualiteit? Blijkbaar heb je je nog niet losgemaakt, maar droomt ervan. Dat is het begin! Dank voor het delen van je droom.

      Graag geef ik je dit. Zuig je longen vol en zing, alsof dit het eerste en laatste is wat je zingt.
      https://www.youtube.com/watch?v=6Iun2DWAcNcNamo Guanshiyin pusa!