De afgelopen maanden stond het woord coma vaker dan ooit in de krant. Laatst hoorde ik iemand zeggen dat er in Nederland 160 mensen in coma liggen. Dat viel hem alles mee, want deze spiritueel leraar is namelijk van mening dat er eigenlijk zestien miljoen mensen in coma liggen, zitten of lopen – uitgaande van de definitie dat een mens in coma niet meer reageert op externe prikkels, door bijvoorbeeld oogcontact te maken of een verbale reactie te geven.
In mijn ervaring zijn treinreizigers het vaakst in een vegetatieve toestand. Met grote inzet wordt oogcontact vermeden en iedereen kruipt weg in een boek, krant of achter een muur van muziek. Externe prikkels worden geminimaliseerd en de meeste mensen zouden vreemd opkijken als je zomaar een praatje aan wilt gaan.
Het ligt voor de hand om spiritueel ontwaken te vergelijken met het wakker worden uit een coma. Maar als er al sprake is van een coma, dan is er in ieder geval sprake van een vrijwillig coma, juist in spirituele kringen. De meeste mensen luisteren naar hun leraar met een condoom om hun hoofd. Niet gemaakt van latex, maar van ideeën, concepten en conditioneringen. Dikke modderkorsten die contact en overdracht onmogelijk maken.
‘Hoezo vrijwillig in coma?’, denk je misschien. ‘Dat we ons bewust zijn van onze conditioneringen betekent toch niet dat we ze zomaar kunnen verbreken?’ Als je je conditioneringen ziet als een soort ketens – zichtbaar, maar tegen je wil in omgedaan – dan kom je daar inderdaad niet zo 1, 2, 3 uit. Maar stel nu dat die conditioneringen geen handboeien zijn, maar een jas. Die trek je toch gewoon uit zodra je bewust bent van het feit dat je een jas aanhebt? Maar nee, die jas zit lekker. Er hangt geen ander in de kast. Die jas heb ik van mijn moeder gekregen. Straks gaat het misschien regenen. Oftewel, je kiest er zelf voor om hem aan te houden. Zonder je gebruikelijke conditioneringen, ideeën en aannames door het leven gaan, zou je leven compleet overhoop gooien – je zou jezelf niet meer herkennen. En dat is niet wat mensen op hun meditatiekussen beogen. Die willen gewoon af van vervelende gedachten en gevoelens, die willen wereldvrede en harmonie, die willen spirituele ontwikkeling.
‘Ja, maar zo makkelijk is het echt niet’, werp je nu misschien tegen. Makkelijk? Nee. Eenvoudig? Ja. Is het makkelijk om te stoppen met roken? Nee, maar het is een eenvoudige handeling om niet een sigaret op te steken. Sterker nog, je hoeft niet eens iets te doen, je hoeft alleen maar iets te laten, hoe simpel wil je het hebben? Is het makkelijk om je rijkdom, thuis, titel en vrouw op te geven? En om je over te geven aan ascetisme en spirituele discipline? De boeddha was er kennelijk wanhopig genoeg voor. De meeste mensen zijn dat niet, en zijn al helemaal niet bereid tot offers en verzaking. Die denken dat je een onsje verlichting kan bestellen door de ideeën van een leraar over te nemen, of door ze juist super kritisch te aanschouwen. Die denken dat een half uur per dag op een kussen zitten voldoende is om tientallen levensjaren aan ervaring te herprogrammeren, deconditioneren of wat ook. Maar waarom zouden ze? Dat coma bevalt ze prima, en gelijk hebben ze. Spiritualiteit is voor mensen die niet meer gelukkig zijn met hun coma. En die ontevredenheid zien ze aan voor de wens om te ontwaken.
© Copyright (kuch kuch) Boeddhistische Omroep Stichting / Ferry van Haastert
G.J. Smeets zegt
“Spiritualiteit is voor mensen die niet meer gelukkig zijn met hun coma. En die ontevredenheid zien ze aan voor de wens om te ontwaken.”
De ‘coma’ vergelijking neem ik ter kennisgeving aan. Dat ontevredenheid met iets niet hetzelfde is als de wens (ik zou liever zeggen: de noodzaak) om het anders te doen is in de roos, wat mij betreft.