Jullie zijn allemaal idioten! Jullie zijn een stelletje slaven. Jullie laten je door anderen vertellen wat je moet doen. Hoe lang laten jullie nog met je sollen? Misschien houden jullie ervan. Misschien houden jullie ervan om met je kop in de stront geduwd te worden. Wat gaan jullie er aan doen?! Zo stak dichter en zanger Jim Morrison een tirade af tegen een verontwaardigd publiek tijdens een legendarisch concert van The Doors in Miami in 1969. Even later moedigt hij zijn toehoorders aan om zich uit te kleden en doet hij alsof hij zijn geslachtsdeel uit zijn broek haalt.

Zijn gedrag kan eenvoudig afgedaan worden als dat van een dronken malloot die niet spoort. En als rockster kom je met heel veel dingen weg, maar even later had hij toch een rechtszaak aan zijn leren broek, wegens ongepast en onzedelijk gedrag. Pas ruim 40 jaar later wordt zijn uitspatting normaal, of artistiek genoeg bevonden om postuum een pardon te rechtvaardigen, want zijn leven liep af voordat de rechtszaak dat deed.

Om iemands geestelijke gezondheid te beoordelen op basis van gedrag is heel logisch en gebruikelijk, maar uiterst twijfelachtig. Jim Morrison liet zich bij zijn actie inspireren door een experimentele theatergroep die het publiek op indringende wijze onderdeel maakte van de voorstelling. Gedrag dat je eind jaren zestig het label ‘gek’ zou opleveren, is nu de normaalste zaak van de wereld. Normen en waarden veranderen nu eenmaal en zijn daardoor heel tijdsgebonden en relatief. Dat geldt natuurlijk ook voor geestelijke afwijkingen, die immers van die veranderlijke normen afgeleid zijn.

De bloedige rituelen en sporten van de Maya’s zouden je vandaag de dag bijvoorbeeld een lange celstraf en tbs met dwangverpleging opleveren. En bepaalde uitspraken waarvoor je in de middeleeuwen als ketter op de brandstapel eindigde, leveren je nu een kast vol bestsellers in de esoterische boekwinkel op.

Dat de menselijke geest rare, ongewone of volgens de huidige normen ongezonde denkbeelden produceert, daar kun je vergif op innemen. Het is denk ik de kunst om ze op de juiste plek te etaleren, of om ze anders voor je te houden. Sommige mensen hebben bijvoorbeeld de overtuiging dat ze Jezus zijn, of dat ze met Jezus kunnen praten. Als je dit tijdens de dodenherdenking roept waar de koningin bij is, dan zit je dezelfde avond nog in een gesticht, gedrogeerd en wel. Als je slim bent daarentegen, ga je op de Paraview-beurs staan, dan kun je er nog een paar tientjes aan verdienen.

Of iemand echt met onzichtbare entiteiten kan communiceren, daar kan ik niet over oordelen. Dat is hun eigen ervaring. De boodschap hier is dat je zo gek als een deur kunt zijn, maar dat dat je functioneren in de maatschappij niet per se in de weg hoeft te staan. In het bedrijfsleven kan het zelfs je carrière helpen. De truc lijkt me in ieder geval om je geest te temmen, en de verbinding tussen je denken en je spreken en handelen te beheersen. En als het even kan ook te proberen de consequenties te overzien. Daarvoor zijn er genoeg methoden, wetenschappelijk verantwoord en op spirituele grondslag. Maar het begint waarschijnlijk met het helder waarnemen van alles wat zich in en aan je geest presenteert. En daarna een afweging maken of het verstandig is om dit hardop uit te spreken, en of het slim is om er naar te handelen.

En dat moment van bezinning geldt net zo goed voor het iemand voor abnormaal of voor gek uitmaken en het bekritiseren van iemands denkbeelden. Want ondanks dat mensen al 2000 jaar namens Jezus trachten te spreken, lijken we een van zijn mooiste adviezen te zijn vergeten. Oordeelt niet, opdat gij niet geoordeeld wordt. Want met welk oordeel gij oordeelt, zult gij geoordeeld worden; en met welke mate gij meet, zal u wedergemeten worden. En wat ziet gij den splinter, die in het oog uws broeders is, maar den balk, die in uw oog is, merkt gij niet? Werp eerst den balk uit uw oog, en dan zult gij bezien, om den splinter uit uws broeders oog te doen.

Amen.

© Copyright (kuch kuch) Boeddhistische Omroep Stichting / Ferry van Haastert