Boeddhisten mogen graag discussiëren of mediteren over het begrip leegte, in het Japans en Koreaans ook wel benoemd als ‘mu’.
Legers zenboeddhisten moeten zich dol hebben gepiekerd over dat begrip. Bijvoorbeeld omdat hun zenleraar de opdracht gaf er eindeloze meditaties aan te wijden. Daarna moesten ze, althans in de Rinzai-zenschool, verslag uitbrengen aan de leraar over de vorderingen in het juist begrijpen van ´mu´, leegte dus.
Natuurlijk lukt het niemand het begrip leegte, of de afwezigheid van iets, kernachtig samen te bevatten. Die intellectuele krachtsinspanning gaat het menselijk brein nu eenmaal te boven.
Zoals ook een genie nooit aan een intelligent kind van 12 bevredigend kan uiteggen wat eindeloosheid betekent, of eeuwigheid.
Daarom is het bijna ontroerend om op YouTube mannen met een kaalgeschoren hoofd en gehuld in een zwarte jurk bijna obsessieve pogingen te zien doen in homemade filmpjes om uit te leggen wat nu de ultieme en definitieve betekenis van het begrip ´leegte´ is.
Interessant wordt het wat mij betreft als een meditatieleraar snapt dat er een logica voorbij het rationele denken bestaat. Dat kunt je ervaren tijdens een geslaagde meditatie, maar misschien ook wel na een wild dansfeest of een fijne vrijpartij.
Natuurlijk kom ik zelf niet verder dan dat. Toen ik vroeger om privéredenen wel eens in Japan kwam, zag ik wel dat ´de afwezigheid van iets´ boeiende gevolgen had voor de opvattingen over architectuur en vormgeving aldaar.
Ik bedoel daarmee dat Japanners goed zijn in het weglaten van overbodige franje, en zo bijvoorbeeld in hun architectuur en kalligrafie een bijna verbijsterend niveau bereiken. Bijvoorbeeld als een geoefende meester razendsnel met 1 beweging van het penseel een karakter kan kalligraferen op papier met zwarte inkt.
Overigens, ook in het pre-christelijke Europa kende de Noordse mythologie het begrip ´gapende leegte´ al, mogelijk als de wezenlijke Bermudadriehoek tussen de elementen water en vuur.
Helaas kan ik het de denkers van toen niet meer vragen, want ze leven niet meer. Hun volgelingen van tegenwoordig willen ook wel eens de neiging hebben hun hoogstpersoonlijke interpretatie van het begrip leegte tot de enige juiste te bombarderen, binnen en buiten het boeddhisme of de Noordse mythologie.
Misschien doe ik daar ook aan mee. Daarmee ophouden is wellicht de essentie van leegte, de afwezigheid van iets, dus vooral ook het voortaan achterwege laten van gratuite meningen ventileren over het onbevattelijke begrip leegte.
Misschien is dat eerder een woordloze staat van zijn dan een moeilijk college van een kaalgeschoren mijnheer in een zwarte soepjurk.
