• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Boeddhisme » ‘Ik walg van dit etter-lichaam, ziek en vergankelijk’

‘Ik walg van dit etter-lichaam, ziek en vergankelijk’

18 augustus 2023 door André Baets

‘Evam me sutam’, aldus heb ik gehoord.
Deze woorden werden uitgesproken door Ananda, de neef en persoonlijke verzorger van de Boeddha. Volgens de traditie had hij een uitzonderlijk geheugen en reciteerde hij, tijdens het eerste concilie dat vlak na de dood van de Boeddha werd gehouden, alle leerredes.
Evam me sutam is dan ook, traditiegetrouw, de aanhef van elke sutta in de Pali-Canon.

Tanhavagga (1)- Het hoofdstuk over begeerte.

In de tweede edele waarheid geeft de Verhevene als bron van lijden:

‘Dit, monniken, is de edele waarheid van de oorsprong van het lijden: het is de wedergeboorte teweegbrengende, met vreugde en hartstocht verbonden begeerte (tanha) , die in deze en gene zaken behagen schept; namelijk: de begeerte naar lust, de begeerte naar bestaan, de begeerte naar niet bestaan’ (2).

Het is dus tanha (begeerte, letterlijk: dorst) die de wezens voortstuwt in de keten van wedergeboortes:  ‘Bij wie de dorst naar bestaan afgesneden is, wiens geest vredig geworden is, hij zal de keten der geboorten ontstijgen; voor hem is er geen wedergeboorte meer. (3)

De begeerte naar lust omvat onder meer het menselijk lichaam (het eigen of dat van een ander). Het ‘lichaam’ (rupam) wordt beschreven als bestaande uit de ‘inwendige elementen’ aarde (huid, vlees, beenderen…), water (bloed, gal snot…), lucht (diverse ‘winden’ en de ademhaling) en vuur (spijsvertering en de lichaamswarmte regulerende energie).(4)

Ondanks het feit dat de Verhevene regelmatig spreekt over het vergankelijke en afstotelijke ervan, is dit lichaam niet iets verwerpelijks. Het is het instrument bij uitstek om verlossing te bereiken:

“Juist in dit één vadem grote lichaam begiftigd met cognitie en geest verkondig ik dat de wereld gelegen is, het ontstaan van de wereld, het ophouden van de wereld en de weg die tot het ophouden van de wereld leidt” (5).

Het lijden aan de wereld kan dus in dit lichaam overwonnen worden.

Tanhavagga is het 24ste hoofdstuk (vagga) van het Dhammapada-atthakatha.

Het Dhammapada (verzen van de Leer) is een verzameling van 423 verzen gerangschikt in 26 hoofdstukken, terug te vinden in de Khuddaka-Nikaya, de verzameling van korte teksten.

Het Dhammapada-atthakatha (commentaren op de verzen van de Leer) bevat naast de hoger genoemde 423 verzen ook de verhalen naar aanleiding van dewelke de Boeddha deze verzen zou hebben uitgesproken. Monniken en arahats (heiligen, ontwaakten) zijn meestal het onderwerp, maar ook leken spelen een niet onbelangrijke rol.

Bij vers 347 hoort het verhaal over koningin Khema die later een vooraanstaande non (theri), geroemd om haar wijsheid en inzicht, zou worden.

Khematheri Vatthu (6)

Koningin Khema was de voornaamste vrouw van koning Bimbisara. Zij was zeer mooi maar ook erg ijdel. De koning had haar meermaals gevraagd om hem te vergezellen als hij eer ging betuigen aan de Boeddha. Maar koningin Khema, die had gehoord dat de Verhevene sprak over de vergankelijkheid van alle aardse dingen, dus ook van schoonheid, weigerde steeds. Daarom liet de koning zijn hofmuzikanten een loflied maken, een lied waarin de schoonheid en de vredige atmosfeer van het Veluvana klooster werden bezongen.

Toen Khema het lied had gehoord werd ze nieuwsgierig en kon niet aan de verleiding weerstaan om het klooster te bezoeken. Toen ze in de ruimte kwam waar de Boeddha een onderricht gaf liet deze, door middel van zijn bovennatuurlijke krachten, het beeld ontstaan van een jonge wondermooie vrouw. Koningin Khema, die de jonge vrouw zag en zich met haar vergeleek, moest toegeven dat ze nog nooit zo een mooie vrouw gezien had. Toen ze even later weer naar de schoonheid keek begon deze voor haar ogen te verouderen. De jonge vrouw kromp ineen, werd oud en kreupel. Op het einde was de vrouw veranderd in een stinkend lijk vol wormen. Op dat ogenblik begreep Khema de vergankelijkheid van schoonheid. De Boeddha sprak tot haar: “O, Khema! Kijk aandachtig naar dit aftakelende lichaam dat opgebouwd is rond vlees en beenderen en onderhevig is aan ziekte en verval. Beschouw met aandacht het lichaam, zo hoog geprezen door dwazen. Beschouw met aandacht het waardeloze van jeugdige schoonheid.”

Met de goedkeuring van de koning trad ze toe tot de orde en haar meditatie op dit onderwerp baserend bereikte zij na enige tijd het arahatschap. Khema werd een vooraanstaande non geroemd om haar wijsheid en inzicht.

Vers 347: “Wie gloeien van passie, storten zich in de stroom, zoals een spin zich werpt in het zelfgemaakte web. Na deze afgedamd te hebben gaan wijzen hun weg, wensloos, alle leed opgevend.”

In de theratherigatha, ‘verzen van verlichte monniken en nonnen’, vinden we volgende verzen van de non Khema terug:

(Mara, de verleider, het kwade, spreekt:)

“Jij bent jong, je lichaam mooi! Ook ik ben jong en mannelijk. Kom, Khema, laten wij ons vermaken met vijf soorten opwindende muziek (vijf soorten opwindende muziek staan voor vijf seksuele spelletjes).

(Khema antwoordt:)

Ik walg van dit etter-lichaam, ziek en vergankelijk. Ik schaam er mij voor. Het verlangen naar lichamelijke genoegens is uitgeroeid.

Lichamelijke genoegens lijken op zwaarden en speren, een hakblok voor de mens. Wat jij plezier in lichamelijke genoegens noemt, is voor mij nu niet-plezier.

Alle aspecten van zingenot zijn verslagen, de massa van de duisternis is doorbroken. Weet dat, Kwaad! Jij bent verslagen, Dood!

Dwazen, jullie vereren de tekens van de dierenriem en aanbidden de vuurgod Agni in het woud. Omdat jullie dat niet kennen zoals het werkelijk is, meenden jullie dat het zuiver is.

Maar ik, die de Volledige Verlichte vereer, de beste onder de mensen, ik ben volledig bevrijd van alle lijden, omdat ik de lering van de Leraar heb volbracht.” (7)

In hoofdstuk 11 ‘Jaravagga’ (ouderdom) van het Dhammapada-atthakatha vinden we nog een verhaal terug over de vergankelijkheid van het lichaam. Ditmaal gaat het over de begeerte naar het lichaam van een ander:

Sirima Vatthu (8)

Eens leefde er in Rajagaha een zeer mooie courtisane die Sirima heette. Elke dag gaf ze eten aan de monniken op bedelronde. Eén van deze monniken vertelde de anderen hoe mooi zij was en wat een fijn en lekker eten ze gaf. Een jonge monnik, die dit hoorde, werd terstond verliefd op haar, alhoewel hij Sirima nog nooit gezien had. De volgende dag ging hij dan ook met de andere monniken naar de woning van de courtisane. Sirima, die ernstig ziek was, wilde de monniken niet teleurstellen en liet zich op haar bed naar buiten dragen zodat ze toch aanwezig kon zijn bij het uitdelen van het voedsel. De jonge monnik dacht bij zichzelf: “Zelfs ziek is zij een geweldig mooie vrouw” en zijn verlangen naar haar werd nog sterker.

De volgende nacht stierf Sirima en koning Bimbisara bracht de Boeddha het nieuws. Deze verzocht de koning drie dagen te wachten met de begrafenisriten. Op de vierde dag was het lichaam van de courtisane opgeblazen en maden kropen uit haar neus en mond.

De Boeddha ging die dag met zijn monniken – die niet op de hoogte waren van het overlijden – naar de begraafplaats. De jonge monnik die had gehoord dat zij Sirima gingen bezoeken was de eerste om mee te gaan.

Op de begraafplaats aangekomen verzocht de Boeddha koning Bimbisara – wat zij hadden afgesproken – mee te delen. Met luide stem verkondigde de koning dat Sirima voor één nacht beschikbaar was voor de som van duizend munten. Maar niemand ging daar op in. Ook niet voor vijfhonderd, twee honderd, vijftig of zelfs gratis.

Toen sprak de Boeddha tot zijn volgelingen: “Monniken, kijk naar Sirima! Toen ze nog leefde waren er velen die er duizend munten voor over hadden om één nacht met haar door te brengen. Maar nu wil niemand haar meer, zelfs niet gratis. Het menselijk lichaam is onderworpen aan verval en aftakeling.” Na deze woorden begreep de jonge monnik, die zo’n grote begeerte voor Sirima had ontwikkeld, vergankelijkheid; de ware natuur van het leven.

Vers 147: “Zie deze fraai uitgedoste vorm, dit lichaam vol wonden, samengevoegd, krakkemikkig; dat geen stabiliteit en duur heeft.”

1.’The Dhammapada: Verses and stories’ Editorial Committee, Burma Tipitaka Association Rangoon, Burma 1986
2.’Aldus sprak de Boeddha’ De Breet & Janssen pag. 37 Asoka 2007
3.Sutta-Nipata 746
4.Maha-Hatthipadopama-Sutta MN 28
5.Anguttara-Nikaya II 48
6.zie noot 1
7.’Theratherigatha, verzen van monniken en nonnen’ vers 139 – 144 Prof. Dr. Ria Kloppenborg Asoka
8.zie noot 1

Categorie: Andre Baets, Boeddhisme, Columns, Geluk, Pali-Canon Tags: begeerte, etter, Koningin Khema, lichaam, Sirima Vatthu, Tanhavagga, walging

Lees ook:

  1. ‘Durf te zien, durf te zijn. Ga, ga, gaan!’ (Bert Caekelbergh)
  2. Satipatthana Boeddha’s pad naar zelfrealisatie
  3. Satipatthana Boeddha’s pad naar zelfrealisatie
  4. ‘Fundamentele aspecten van boeddhisme zouden een drastische wending teweeg kunnen brengen in spiraal van geweld’

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

André Baets

Boeddhist en auteur (Kagyu, Zen en Theravada). André publiceert op zijn site Buddhavacana (woorden van de Ontwaakte) en het Boeddhistisch Dagblad sutta’s uit de Pali-Canon. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het pad uit het woord
    • Het jaar 2025 – dag 128 – eigen vrijheid eerst
    • Boeken – De Vallei van Troost
    • ‘Gebruik de rechter niet als zondebok voor falend beleid’
    • Boeddha’s pleegmoeder is een voorbeeld voor boeddhisten op Moederdag

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.