Over de Lotus-soetra (32): Leer op eigen benen staan

Ik ben geen deskundige op het gebied van de Lotus-Soetra, maar dat hoeft toch ook niet? De soetra brengt mij op allerlei gedachten en die wil ik met lezers van het BD delen. Hoeveel afleveringen deze serie gaat tellen, is pas na de laatste aflevering bekend. Deze keer:

Leer op eigen benen staan.

Boeddha schijnt kort voor zijn dood tegen Ananda gezegd te hebben: “Laat de WET uw licht zijn”. Zoiets. Met andere woorden: “Steek uw licht op aan de waarheid.” Ananda voelt zich dan eenzaam en verlaten en reageert met: ”Niemand kan u vervangen. Tot wie moeten wij dan gaan voor steun en leiding?” En daar antwoord Boeddha dan weer op met een beroemd geworden uitspraak: ”Ananda, als ik er niet meer ben, moet je leren op eigen benen te staan. Steek je licht op bij jezelf. Verlaat je niet op wat anderen zeggen en doen. Ga bij de WET / de WAARHEID te rade en zoek je redding niet ergens anders.”

Shakyamuni Boeddha gaat dood. De Eeuwige Boeddha blijft, want de Eeuwige Boeddha is en blijft wat ie altijd was en zijn zal: de WET; en die WET is de Waarheid. Er is geen andere. Daar moet niet alleen Ananda het mee doen, daar moeten wij het allemaal mee doen. En wat anderen zeggen, doet niet ter zake. Er bestaat geen enkele andere formule die de kern van welke andere religie dan ook krachtiger weergeeft dan deze: Neem eigen verantwoordelijkheid en doe het zelf. Er zijn op aarde echter allerlei lieden die je anders willen doen geloven. Zij zeggen: “Wij weten het. Wij kunnen jou vertellen wat waar is en wat niet. Wij kunnen aangeven wat je moet doen en wat je moet laten om … .”  Terwijl Boeddha zegt: “Leer op eigen benen staan. Verlaat je niet op anderen.”

Ga er maar aan staan. Het komt erop neer dat jij, en jij alleen, de verantwoordelijkheid draagt voor jouw eigen redding, en dat die redding (onherroepelijk) komt door middel van het vinden, verstaan, naleven, eerbiedigen van de WET. En mocht je mensen ontmoeten die jou vertellen waar je die WET kunt vinden, hoe je die dan moet verstaan, op welke manier je die dan moet naleven en dient te eerbiedigen… verlaat je niet op hen. Je niet op hen verlaten betekent niet dat je niet naar ze mag luisteren. Luister gerust. Blijf beleefd. Knik. Denk erover na…  Dat is allemaal prima, en in allerlei opzichten kan het zelfs behulpzaam zijn, maar uiteindelijk ben jij het zelf, en – nogmaals – niemand anders, die verantwoordelijk is en blijft voor de keuzes die jij vervolgens maakt. Bijvoorbeeld: doe je wat ze zeggen, adviseren, opdragen of niet? Geloof je wat ze zeggen, beweren, uitleggen, aanprijzen… of niet? Onderzoek alles. Trap niet in zinnetjes als: doe dit, doe dat, lees dit, lees dat, zing zus, zing zo, wees braaf en gehoorzaam… want als je braaf en gehoorzaam bent dan … en als je niet braaf en gehoorzaam bent dan …

Ja, dag! Ik ben geen marionet of handpop.

Ik ben in de inmiddels gedurende de meer dan zeventig jaar hier op aarde lang niet altijd braaf en gehoorzaam geweest. Ik deed lang niet altijd dit of dat; las evenmin altijd dit of dat; zong zeker niet altijd zus of zo en was meer dan eens voor menigeen een “pain in the ass”. Is dat erg? Nee. Dat denk ik niet. In de eerste plaats is het nooit mijn bedoeling geweest om voor wie dan ook een “pain in the ass” te zijn, maar het is evenmin ooit mijn vrees geweest dat af en toe gewoon wél te zijn. Dat leidde er soms toe dat ik op staande voet ontslagen werd omdat ik weigerde iets (in mijn beleven) onfatsoenlijks te doen. Zo zei eens een leidinggevende dat ik iets moest doen dat ik volstrekt niet begreep, en omdat ik ooit geleerd had (en aanvaard) dat ik nooit iets moest doen wanneer ik niet begreep wat ik deed, vroeg ik tot driemaal toe: “Waarom? Leg het uit alstublieft. Ik snap het niet” om tot driemaal toe als antwoord te krijgen “ Omdat ik het zeg!”. Toen flapte ik eruit: “ Volgens mij is daar ooit eens een wereldoorlog door begonnen… Befehl ist Befehl.” Dat was niet zo’n slimme opmerking, want ik vloog er direct uit. Overigens had ik de volgende dag alweer ander werk. Maar wat ik zeggen wil is dit: ieder is verantwoordelijk voor wat ie doet. En voor de gevolgen daarvan. Ook als de gevolgen onaangenaam zijn. We leven tenslotte in een gemeenschap met anderen die niet altijd even begripvol zijn als wij zouden wensen.

Terug naar de Lotus-soetra.

Boeddha zegt tot driemaal toe: “Wat ik u ga zeggen is de zuivere waarheid. Tracht die te zien en te geloven” Hij zegt niet: Zie en geloof.! Het is geen bevel. Het is een advies: tracht die te zien (doe je best) en tracht die te geloven (echt, als je je best doe, ga je het vanzelf zien ‘en geloven). Boeddha dringt niks op. Hij nodigt uit: Kijk zelf! Boeddha zei nooit: “Omdat ik het zeg!” 

Namens alle aanwezigen, een grote schare bodhisattva’s, zegt Maitreya dan: “ Grote Heer, verwaardig u deze leer aan ons te verkondigen en wij zullen haar met een gelovig hart aanvaarden.” En de hele club herhaalt dat (zo hoort dat kennelijk) drie keer. En dan legt Boeddha uit wat de Tathagata is.